عبدالعزیز فرمانفرمائیان

[Amir R. Haddadi 9,164]

عبدالعزیز فرمانفرمائیان متولد سال ۱۲۹۹ تهران

 

دانش آموخته رشته معمارى از دانشكده هنرهاى زیباپاریس (بوزار)

بنیانگذار نخستین دفتر «مهندسین مشاور» در مقیاسى ملى و بین المللى ۱۳۳۳

تدریس كوتاه مدت در دانشكده هنرهاى زیبا دانشگاه تهران دهه ۳۰

طراحى و اجراى بسیارى از بناهاى معروف و ماندگار معمارى معاصر به تنهایى یا با همكارى معماران و دیگر دفاتر معمارى ایرانى و خارجى

یكى از پل هاى اصلى ارتباط معماران ایرانى وخارجى

تهیه نقشه طرح جامع شهر تهران با همكارى «ویكتور گروئن» آمریكایى با نظر به تأمین یك نظام توسعه عناصر جدید متناسب با فرهنگ ایرانى، حل مشكلات موجود و نیازهاى مهم پایتخت با پیش بینى ۵‎/۵ میلیون جمعیت

شهرسازى در كرج، كرمان، اصفهان وتهران

طراح موزه فرش تهران ، كاخ نیاوران ، كاخ مادر سعدآباد، مسجد دانشگاه تهران و...

 

عرضه و معرفى فناورى پیشرفته در بلندمرتبه سازى با روش هاى ضدزلزله

اداره همزمان دو دفتر معمارى وشهرسازى درایران و یونان (تهران و آتن)

فعالیت گسترده در زمینه ساختمانهاى ادارى، مسكونى ، بهداشتى و درمانى ، فرودگاهى ، مذهبى، صنعتى ، فرهنگى ، تجارى و تأسیسات شهرى

فرمانفرمائیان هم اكنون در پاریس اقامت دارد.

محمدشمخانى : پذیرش اینكه معمارى در نهایت و در جایگاه جنینى خود یك هنر است و نماد ونمودى از انگیزش انسان براى دگردیسى و جستارى براى دگرگونى ذهن و زبان و زندگى وهنرى فراتر از سینماحتى ، كه فراگیرترین حرفه و هنر و رسانه معاصر به حساب مى آید، خود بزرگترین مشكل و ماجرایى است كه همچنان در ایران ناگشوده مانده و میان «نخبه گرایى» معماران و ناآگاهى عمومى مردم ومخاطب (به عنوان معیار و مقصد نهایى ) دست وپا مى زند. در این زمینه شاید هنوز و همچنان نخستین گامى كه باید برداشته شود، معرفى این هنر كاربردى و زبان ساز واندیشمندان واقعى این عرصه است. كسانى كه با كارهاى بنیادى شان به ساختن سمبلى از ایمان انسان معاصر مى پردازند و او را به عصر تازه اى نوید و به عصر دیگرى رهنمون مى سازند.

یكى از پیشگامان این حوزه در كشور ما «عبدالعزیز فرمانفرمائیان» است كه جامعه معمارى ایران او را پدر «مهندسین مشاور» مى نامند و بنیانگذار نخستین دفتر معمارى در مقیاسى بین المللى مى دانند.

فرمانفرمائیان جزو نخستین نسل از معماران تحصیل كرده ایرانى در خارج از كشور نیز به حساب مى آید. جزو كسانى كه در پاریس و در دانشكده «بوزار» تعلیم دیده اند و به گسترش آموزه هاى كلاسیك این دانشكده در ایران آن دوران پرداخته اند. به همین خاطر هم مى توان از او به عنوان یكى از معماران نسل نخست معمارى مدرن و معاصر ایران نام برد. نسلى كه «نادر اردلان» در مدخل معمارى دانشنامه ایرانیكا آنها و دوره كارى شان را چنین توصیف مى كند: «نكات قابل توجه دوره اول شامل صنعتى شدن، توسعه زیربنایى، تجهیز ارتش و توازن جدید قدرت به دنبال این موارد بود. براى مثال صنعت نفت به سرعت رشد كرد و نگاه ها به تلاشى معطوف شد كه در جهت ملى شدن صورت مى گرفت. سرمایه گذارى در سد سازى و نیروگاه هاى آبى، ساخت شبكه راه ها، مخابرات وغیره صورت گرفت. طرح مارشال و برنامه هاى اصل چهار ایالات متحده آمریكا به همراه سایر برنامه هاى كمك رسانى مالى، فنى و نظامى براى ایالات متحده و هم پیمانانش به اولین برخورد مهم ایران با مردم و فرهنگ ایالات متحده منجر شد و این رابطه یك شبه جاى روابط با آلمان و فرانسه را كه پس از جنگ جهانى اول گسترش یافته بود گرفت. به دلیل اقتصاد راكد و ضروریات بازسازى پس از جنگ ، تنها توجهى نمایشى به معمارى و شهرسازى مى توانست صورت بگیرد. این دوران تنها به پیدایش نمادهایى از یك هویت ملى روزافزون انجامید: تصاویر گذشته اى افتخارآمیز مانند آرامگاه هاى نوبنیاد یا بازسازى شده دانشمندان، شاعران وقهرمانان ملى وتصاویرى كه بر نظامى نوین دلالت داشتند. مانند میدان هایى با مجسمه نماد رهبرى ملى در مركز آن كه در همه جا به چشم مى خورد. بناهاى یادبود این دوران، كه عمدتاً قبل از جنگ جهانى دوم ساخته شدند، اغلب كوچك و با طرح هایى هنرمندانه و اجراهایى خوب ، گواه تحصیلات طراحان ایرانى در پاریس قبل از جنگ ... بودند. این طراحان كه با آموزش هاى دانشكده بوزار به ایران بازگشته بودند، تحت سرپرستى معمار و باستان شناس فرانسوى ، آندره گدار، اولین مدرسه آموزش معمارى معاصر ایران را در دانشگاه تهران پایه گذارى كردند... بهترین توصیف ویژگى زیبایى شناسانه نظریه ها و نگرش هاى معمارانه براى بناهاى عمومى «یادمان هاى آریایى» است كه از اسلیمى هاى اسلامى نیز بهره برده بودند. تنها فرودگاه مهرآباد اثر محسن فروغى و مشاوران سوئدى وى ، ساختمان جدید مجلس سنا در تهران اثر حیدرغیابى و ساختمان دفتر مركزى شركت ملى نفت ایران اثرعزیز فرمانفرمائیان توانستند نظر عموم مردم را كه به ناگاه با مقیاس عملكرد، تكنولوژى و ساخت كاملاً متفاوتى روبه رو شده بودند به خود جلب كنند. گرچه این بناها ساختمانهایى قابل توجه بودند، اما هرگز به سطح معمارى عالى نرسیدند

 

 

 

اگرچه این تحلیل شتابزده و صورى هرگز به كام فرمانفرمائیان خوش نیامده و او را واداشته كه در آمریكا پاسخى مكتوب و مطبوعاتى بدان بدهد، اما درست بر چنین اساسى است كه مى توان از چندانى و چونانى حضور فكرى و فلسفى و آفرینه هاى معمارى او یاد كرد و سخنى به میان آورد. كسى كه بعد از فارغ التحصیلى از «بوزار» پاریس بلافاصله به ایران مى آید و در دانشكده هنرهاى زیبا دانشگاه تهران با كسانى چون سیمون وفروغى مشغول به تدریس مى شود. مسجد دانشگاه تهران نخستین اثرى است كه او به طور رسمى از خود به جا مى گذارد. اثرى كه «هانرى استیرلن» در كتاب خود آن را در مقایسه با مساجد قدیمى، نمادى از هنر ایرانى شمرده است. تدریس در دانشكده هنرهاى زیبا و كار در دفتر ساختمان دانشگاه تهران اما، نمى تواند پاسخگوى نیازهاى درونى و كنكاش هاى بیرونى این معمار ایرانى باشد و بالاخره او را وادار به استعفا و به فكر تأسیس یك دفتر مهندسى مى اندازد. دفترى كه تا آن زمان در ایران وجود نداشت و جاى آن را خارجى ها پر كرده بودند. فرمانفرمائیان اما با روح جست وجوگرى كه دارد به تكمیل تجربیات خود در این زمینه مى پردازد و اقدام به تشكیل یك دفتر مهندسى در مقیاسى ملى و بین المللى مى كند تا طرف قرارداد دولت ایران در پروژه هاى بزرگ ساختمانى باشد و درست به همین خاطر هم هست كه حالا ردپاى او را در جاى جاى این شهر بزرگ (تهران) و در سازه هاى مهم بسیارى مى بینیم و مى یابیم. او براى این كار از مراجعه به منابع خارجى نیز دریغ نمى كند و ضعف پروژه هاى خود را بدین ترتیب برطرف مى كند. در یك چنین بستر بزرگى است كه بسیارى از معماران درجه یك آن زمان نیز شروع به تجربه اندوزى مى كنند و وارد بازار كار مى شوند. این موضوع هم به خالى بودن عرصه بازمى گردد و هم به تعدد سفارش هایى كه فرمانفرمائیان مى گیرد و مى پذیرد. نسبتى كه با ورود و خروج وزارتخانه هایى چون آبادانى و مسكن و سازمانهایى چون برنامه و بودجه و دیگر سازمانها و ادارات مرتبط با موضوع ساخت و ساز دائم قبض و بسط مى یابد و به اقتضاى مسائل سیاسى و اقتصادى و به ویژه مسأله فروش نفت و تأثیر مستقیم آن بر درآمدها و دخل و خرج ها گاه به بستگى و گاه روبه بهبودى و گشایش مى رود و در جایى به تعدد دفاتر مى انجامد و در جایى دیگر به ادغام آنها و درجایى هم به استخدام نیروهاى كار خارجى. «كامران دیبا» در نوشته اى دفتر فرمانفرمائیان را به خاطر تعدد كادر فنى و كیفیت حرفه اى و قدرت انجام كار در زمان خود و در خاورمیانه «بى نظیر» مى شمرد و از جمله دستاوردهاى این دفتر را «عرصه و معرفى تكنولوژى پیشرفته در ساختمان بلندمرتبه» مى داند كه «باروش هاى ضدزلزله محاسبه شده اند.» نمونه هاى این بلندمرتبه سازى را هنوز مى توان در تهران و در چندین سازه شاخص دید. دفتر مركزى شركت نفت، ساختمان وزارت كار، ساختمان وزارت كشاورزى، برجهاى سامان، برجهاى ونك پارك، ساختمان بانك اعتبارات ایران و... از این جمله اند كه هنوز در بافت شهرى پایتخت خودنمایى مى كنند و در میان ساختمانهاى بلندمرتبه نوساز مى درخشند.

یكى از نكات مهم دیگرى كه درباره فرمانفرمائیان مى توان بازگفت و بدان اشاره كرد، سرشت گروهى خیلى از آثار و آفرینه هایى است كه در دفتر او به طراحى و اجرا رسیده اند. آن قدر كه حالا تفكیك خیلى از آنها به مراحل طراحى و تولید جز با رجوع به فهرست دست اندركاران این پروژه ها ممكن نیست. همین هم در جاهایى باعث جدا شدن برخى از همكاران او مى شود، كه براى مثال مى توان از «نادر اردلان» یاد كرد كه بعد از طراحى «مركز مطالعات مدیریت» از دفتر فرمانفرمائیان فاصله مى گیرد.

نكته دیگر چندجانبى و چندجهتى بودن كارهایى است كه در دفتر این مهندس و معمار ایرانى انجام مى شود و شكل مى گیرد. به طورى كه مى توان در كارنامه او چه در سالهاى ۱۳۳۳ تا ۱۳۴۷ كه تنها كار مى كرد و چه در سالهاى ۱۳۴۷ به بعد كه دفاتر دیگرى را به همكارى گرفته بود طراحى و اجراى ساختمانهاى زیادى را با كاربردهاى گوناگون پیدا كرد. در این گستره از طراحى ساختمانهاى ادارى و دانشگاهها و مدارس عالى گرفته تا موزه و هتل و كارخانه و برج و كاخ و مجموعه ورزشى، ترمینال فرودگاه و... یافت مى شود. كارهاى بسیار شاخصى كه از میان آنها مى توان به كاخ نیاوران ، كاخ مادر در سعدآباد، كاخ محمودرضا پهلوى در سعدآباد، ترمینال حجاج و ترمینال مسافرى صدهزارمترى فرودگاه مهرآباد، موزه فرش تهران، پاویون ایران درنمایشگاه بین المللى مونترال (۱۹۶۷)، ساختمان پست تهران، ساختمان مركزى اداره تلویزیون ایران، استادیوم آزادى با دریاچه، دانشكده كشاورزى كرج، ساختمان هاى دانشگاه تهران در امیرآباد، ساختمان بانك صادرات اصفهان، كارخانه داروپخش درجاده كرج، بیمارستان ۲۰۰تختخوابى براى ارتش در شمال تهران، نقشه جامع شهرتهران (با همكارى ویكتورگروئن)، دهكده خانه دركرج، كاخ پرنس خالد در ریاض (عربستان سعودى) و دهها طرح اجراشده ساختمانى و شهرسازى دیگر اشاره داشت.

دراین میان البته همیشه و همواره پركارى دفتر فرمانفرمائیان توأم با كیفیت نبوده و به قول اردلان «به سطح عالى معمارى» نرسیده است.

این تصور اغلب بوده و به خاطر آمده كه برخى از بناهاى یادشده مى توانست با طراحى بهتر و دقیق تر به سطح بالاتر و والاترى ارتقا پیداكند.

البته این فرض درخیلى موارد و دراستناد به بناهاى دولتى و یادمانى و شهروندى دیگرى كه در ادامه و به ویژه بعد از انقلاب ساخته شده و مى شوند، تا حدود زیادى بیرنگ و بى رمق مى گردد و اجازه مى دهد كه همچنان از آثار به جاى مانده از دفتر فرمانفرمائیان و دیگر معماران پیشگام و پیشرو معاصر به بزرگى و عظمت یادكنیم. چه گام برداشتن در زمانه و زمینه اى خالى، اگرچه همیشه خطر بدعت گذارى و تحمیل سلیقه هاى شخصى و مشخص را با خوددارد، اما بسیارسخت تر از هرآغاز و احیاناً جبرانى است و این بویژه در معمارى قرن بیستم غرب به اثبات رسیده و در لایه لایه آن نمود یافته است. عبدالعزیز فرمانفرمائیان چنان كه كامران دیبا از او نقل مى كند كارش را در گاراژ پدرش و با طراحى منازل شخصى براى اقوام و دوستان آغازمى كند و براى فرار از این تنگنا، خود داوطلب درخواست از دولت براى طراحى و ساخت بناهاى دولتى و عمومى مى شود. كارى كه رفته رفته هم پایه اى براى دفاتر «مهندسین مشاور» مى شود و هم عرصه را براى ورود معماران جوان و ایرانى به بازار ساخت و سازهاى كلان بازمى كند و هم زمینه اى مى شود براى رسمیت یافتن و به رسمیت شناختن نظام معمارى و مهندسى كه در دهه پنجاه مى رفت با معمارى معاصر غرب همراه شود

[niaz 9,807]

از جمله آثار وی:

استادیوم ورزشی، ساختمان شرکت نفت، مسجد دانشگاه تهران، ساختمان وزارت کشاورزی، برجهای سامان، برجهای ونک پارک، ساختمان بورس، دانشکده دامپزشکی، کاخ مادر سعدآباد، کاخ نیاوران، ساختمان اداری صدا و سیما.

کانپست طراحی ورزشگاه آزادی: یک تپه آتشفشانی که اطراف آن شیب دار می باشد و بالای آن یک حفره آتشفشان وجود دارد که شبیه یکی از ورزشگاههای مکزیک می باشد. پس این طرح را در جایی اجرا کردن که اطراف آن تپه های کن وجود داشت.

دفتر فرمان فرماییان علاوه بر طراحی معماری در طراحی شهری و شهرسازی نیز وارد فعالیت شد از جمله در سالهای ۱۳۴۶ تا سال ۱۳۵۴ کلیه کارهای غیرصنعتی کنسرسیوم نفت شامل شهرسازی، مدرسه سازی و خانه سازی و ساخت دفاتر اداری در مناطق نفت خیز را به عهده داشت و شهرسازی و خانه سازی مجموعه شرکت مس سرچشمه کرمان، شرکت خانه در کرج، شرکت خانه در اصفهان و شرکت خانه در شرق تهران را انجام داد. اما شناخته شده ترین فعالیت شهرسازی او تهیه نقشه جامعه شهر تهران با همکاری ویکتر گروئن می باشد.

برگرفته شده از سایت :

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

[niaz 9,807]

 

 

 

[niaz 9,807]

 

[niaz 9,807]

[niaz 9,807]