مقاله كنترل كيفيت آماری

[Mehrab413 464]

از زمانی که انسان توانایی ساخت محصولی را پیدا کرد جهت کنترل­ کیفیت آن نیز به تلاش پرداخت. ظرافت، دقت و هنرمندی خاصی که در آثار باستانی و محصولات متعلق به زمان­های نه­ چندان دور مشاهده می­ شود حکایت از این تلاش دارد. با شروع انقلاب صنعتی در اواسط قرن هجدهم، ماشین­های تولیدی کم­کم جایگزین ابزار و مهارت فردی افراد هنرمند و صنعتگر گردید. با پیدایش روش­های جدید و پیچیده تولید، اشتیاق تولید بیشتر افزایش یافت و بدین­ترتیب نیاز به کنترل کیفیت محصول نهایی نیز ابعاد تازه­ای پیدا نمود. کنترل کیفیت آماری در دهه 1920 توسط والتر شوهارت از آزمایشگاه­های بل تلفن امریکا پایه ­گذاری گردید. وی در یادداشتی در 16 مِی 1924 اولین تصویر نمودارهای کنترل را ترسیم کرد و به بررسی بیشتر این روش در مطالعات بعدی خود پرداخت.

دو همکار شوهارت به نام­های داج و رومیگ نیز کاربرد تئوری آمار را در نمونه­ گیری بررسی کردند و نتیجه کار آنان منجر به انتشار جداول معروف بازرسی داج- رومیگ در سال 1944 گردید. مجموعه کارهای شوهارت، داج و رومیگ اساس علمی را تشکیل می دهد که امروزه کنترل­ کیفیت آماری خوانده می­شود. این افراد در دهه 1930 با همکاری جامعه امریکایی، کوشش­ های خود را برای معرفی روش­های جدید آماری شروع کردند.

در سال 1950 از تلفیق روش­های نمونه ­گیری، استاندارد MIL-STD-105D تهیه و منتشر گردید. در سال 1957، استاندارد MIL-STD-414 جداول بازرسی متغیرها منتشر گردید. در انگلستان کنترل کیفیت ­آماری در اوایل پیشرفتی سریع­تر از امریکا داشت. بدنبال سفر شوهارت به لندن در ماه مِی 1932، ایگان اس. پی­یرسون مقاله­ ای درباره کاربرد صنعتی آمار در انجمن سلطنتی آمار قرائت کرد. در فاصله کمی بعد از این، انجمن مذکور قسمتی را برای تحقیقات صنعتی و کشاورزی درنظرگرفت و ضمیمه­ ای به مجله خود درباره کاربرد این رشته جدید اضافه کرد.

انجمن استانداردهای انگلستان نیز علاقه خود را به روش­های جدید با انتشار کتابی تحت عنوان «کاربرد روش­های آماری در استاندارد کردن صنایع و کنترل کیفیت» نشان داد. عکس­ العمل صنایع انگلستان نسبت به روش­های جدید آماری سریع و همه­ جانبه بود، به­ طوری که تا سال 1937، در مورد محصولاتی از قبیل ذغال­ سنگ، الیاف پنبه، منسوجات پنبه ­ای و پشمی، شیشه، لامپ، مصالح ساختمانی و محصولات شیمیایی از روش­های جدید کنترل کیفیت آماری استفاده شد.

از امریکا و انگلستان روش­های کنترل­ کیفیت­ آماری به سایر کشورها برده شد. تحت راهنمایی ­های دکتر ادوارزدمینگ روش­های کنترل­ کیفیت­ آماری در ژاپن تا سطح بهترین سیستم­های کنترل­ کیفیت در جهان توسعه یافت. در اروپا انجمن اروپایی کنترل­ کیفیت بوجود آمد. امروزه تقریباً تمام کشورهای صنعتی جهان از روش­های کنترل­ کیفیت­ آماری استفاده می­ کنند.

والتر شوهارت از پایه­ گذاران کنترل­ کیفیت­ آماری در کتاب معروف خود که در سال 1931 با عنوان «کنترل اقتصادی کیفیت محصولات ساخته شده» منتشر شد تعریفی از کیفیت را ارائه می­دهد که سرآغاز مناسب و مطلوبی برای مفهوم کیفیت به­ شمار می­ آید. وی با اذعان به پیچیدگی مفهوم کیفیت، آن را در دو وجه متمایز عینی و ذهنی مورد بررسی قرار می­دهد. درباره مفهوم کیفیت به وجود دو جنبه مهم "واقعیت" مانند خواص فیزیکی یک محصول، و "عینیت" مانند ادراک و احساس فرد اشاره کرده و ابراز می­دارد که این مفهوم ذهنی کیفیت با مطلوبیت یا ارزش خواص عینی فیزیکی خود آن شی به­طور بسیار نزدیکی در ارتباط است.

فلیپ کرازبی (1979) کیفیت را چنین تعریف کرد: «ما باید کیفیت را به­ عنوان تطابق با نیازهایی تعریف کنیم که به­ طور روشن و بدون هیچ­گونه ابهامی به­ صورت مشخصات طراحی(فنی) بیان می ­شود و آنگاه از طریق جمع­ آوری مستمر داده­ ها، میزان تطابق با آن نیازها را مشخص نماییم و نامنطبق­ های کشف شده را فاقد کیفیت بخوانیم. بدین طریق مشکلات کیفی به عدم تطابق تبدیل شده و کیفیت به طور عینی قابل تعریف می­شود.»

جوارن و گرینا (1980) « مناسبت در بکارگیری » را به عنوان تعریف کیفیت بیان کردند. تعریف جوارن و گرینا تاکید می­ کند که باید کیفیت توقعات و نیازهای کاربران کالا یا خدمات را تامین نماید. از دیدگاه اجتماعی تعریف ایزو که در آن کیفیت به عنوان « مجموعه وِیژگی هایی که تمامی نیازهای آشکارا یا ضمنی را تامین می­ نماید» نام برده می­شود، جزئیات بیشتری را به تعریف جوران وگرینا می­ افزاید.

گاروین(1984) معتقد بود که اهمیت جنبه خاصی از کیفیت، با ماهیت محصول و نیاز مشتری تغییر می­کند و در نتیجه، معنی خاصی از کیفیت به زمینه به­کارگیری بستگی دارد.

با توجه به این تعاریف نمونه­ ای در موضوع کیفیت و تعاریف ارائه شده توسط نظریه­ پردازان دیگر، به نظر می­رسد که مفهوم گسترده کیفیت در خشنود بودن و رضایت مشتری میسر است. بر پایه همین برداشت یک تعریف کلی از کیفیت توسط انجمن کیفیت امریکا در سال 1987 به صورت زیر ارائه شده است که همان تعریف مفهوم کیفیت در استانداردهای سری ایزو 9000 می­ باشد. آن تعریف کلی از کیفیت عبارت است از:

«کلیه خصوصیات و مشخصاتی از محصول(کالا یا خدمات) که توانایی برآوردن نیازهای لازم و تعیین شده­ای را داشته باشد.»