Mohammad Aref 120,438 اشتراک گذاری ارسال شده در 27 دی، ۱۳۹۲ این مقاله مستخرج از مجموعه کتاب‌های دانش زیباسازی : آبنماهاي شهري است که توسط سازمان زیباسازی شهر تهران منتشر شده است. چکیده امروزه فضاهاي شهري به فضاهايي سبک و آرام نياز دارند تا بتوانند حس مطلوبي در شهروندان در حين عبور و مرورهاي روزانه شان ایجاد کنند. طراحان شهري در فضاهاي شهري معاصر، درصدد برقراری ارتباط صميمي ميان امکانات شهري و مخاطبان هستند و آب و فضاهاي آبي را نيز از اين مقوله دور نمی‌دانند. آب علاوه بر نقشی که در ادراک بصري، شنوايي، لامسه و حتي بويايي دارد، ميتواند از نقش فضايي و پراهميتي در سازماندهي فضاهاي شهري برخوردار باشد تا حدی که با قراردادن يک آب‌نما در فضاهای شهری می‌توان بر اهميت فضا و زيباسازي آن تأکيد کرد. توجه به شاخص هاي بصری با درنظرگرفتن شاخص‌های فنی و ایمنی در طراحي آب‌نما ميتواند در منظرسازي محيط و ارتقاي هويت آن مؤثر باشد. لازم است در طراحي اين عنصر جاذب و با توجه به نقش آن در مراودات اجتماعي و زيباسازي شهر، اصول و مباني طراحي پيشبيني شود تا بتوان در ارتقاي جايگاه فرهنگي، هنري و بصري آن در فضاي شهري و ارزش نهادن به جايگاه آب در شهر همت گمارد. واژگان کلیدی : آب، آب‌نما، زیباسازی شهر. منبع: سازمان زیباسازی شهر تهران 2 نقل قول لینک به دیدگاه
Mohammad Aref 120,438 مالک اشتراک گذاری ارسال شده در 27 دی، ۱۳۹۲ مقدمه "آب" در شکل گيري و کمال معماري و شهرسازي ايران از جایگاه ارزشمندي برخوردار بوده است؛ چگونگي تماس با آب و توجه به آثار مثبت رواني حاصل از آن، و دريافت معاني معنوي آب هیچ‌گاه تفنني نبوده، بلکه فراتر از آن به عنوان عنصري با ويژگي هاي والاي معنوي و روحاني همواره در اندیشه ایرانی مطرح بوده است. اگرچه عنصر آب در روند تاریخ معماری و شهرسازی تأثیرگذار بوده، لیکن در سالهاي اخير، توجه به زيباسازي فضاهاي شهري به استفاده از قابليتهاي آب در ايجاد جاذبههاي بصري با عنوان "بازيهاي آبي" نیز منجر شده است. امروزه حضور آب به عنوان يک عنصر مهم در فضاهاي شهري معاصر اهميت خود را يافته است، به‌طوري‌که طيف وسيعي از قابليتهاي آن در شکلدهي و کيفيت‌بخشي به فضاهاي عمومي مورد استفاده قرار گرفتهاند. مقاله حاضر تلاش دارد تا نقش آب به عنوان "عنصر شهري" و طراحي آب‌نما را به عنوان "نماد و نشانه شهري" بررسی کند. تاریخچه آب‌نما در فضاهای شهری در معماری ایران، نوع رايج آب‌نما در گذشته همان حوض با شکل هندسي در وسط خانه‌ها يا در باغها بود که يک يا چند فواره در محور مياني آن قرار مي گرفت. اين حوض در خانه‌ها معمولاً با سطح گسترده و کم عمق علاوه بر القای زيبايي، باعث ايجاد رطوبت و تنظيم شرايط محيطي در اقليم گرم و خشک مي شد. گونه خطي آب‌نما نيز در کانال هايي جاری بود که در باغ هاي ايراني براي نمايش و هدايت آب مورد استفاده قرار مي گرفت و معمولاً حرکت آب در آنها همراه با فواره هاي کوچک به تحرک آن مي افزود. در معماري معاصر همزمان با مدرنيسم و تحولات بعد از آن، طراحي آبنماها نيز تحت تأثير طراحي هاي متنوع واقع مي شود و اشکال جديدي به خود مي گيرد. بنابراين در دوران معاصر، انتخاب شاخص ها در طراحي آب‌نما به نقش و ساختار جديد آنها وابسته است. علاوه بر توجه به نوع جا و مکان استقرار آب‌نما و سطحي که به خود اختصاص مي دهد، توجه به مقياس انساني نيز در برقراري ارتباط صميمي با آب يکي از ضوابط طراحي خواهد بود. از طرفي پيشرفت هاي تکنيکي در زمينه بازيهاي آبي به طراحان اجازه داده تا با طيف وسيعي از انتخاب فرم و شکل مواجه باشند. آب‌نما و انواع آن در فضاهاي شهري در زبان فارسي آن گونه که از نام آب‌نما برمي آيد ميتوان آن را مکاني براي نمايش يا نماياندن آب تعريف کرد. لفظ آب‌نما به نظر ترجمه هاي از يک واژه لاتين است که دیگر زبان‌ها از ترجمه فرانسه آن اقتباس کرده‌اند : "آب‌نما در گذشته، مکاني براي تأمين آب آشاميدني به شمار مي رفته است. همزمان آبشخوري براي دام بوده و براي شستن لباس استفاده مي شده است. به مرور زمان با از دست دادن عملکرد اصليش، جنبه زيبايي و ظاهريش برجا مي ماند. به همين ترتيب امروزه به عنوان عنصري زيبايي بخش در شهرها مورد استفاده قرار مي گيرد". آب‌نما که معمولاً توسط يک حوض همراهي مي شود، ساختاري است که آب از آن به صورت هاي مختلف به بيرون رانده مي شود. منبع آب در يک آب‌نما ميتواند طبيعي و از طريق يک چشمه باشد. نوعي از آبنماها براي رفع نيازهاي آب و حفظ و نگهداري باغ و فضاهاي سبز استفاده مي شوند و نوعي ديگر با همين عملکرد مي تواند نقش زيبايي هم داشته باشد. شکل آب‌نما در دوره هاي مختلف بسته به نياز آن دوران و نحوه ارتباط آن با انسان و فضاي شهري تغيير ميکند. انواع آبنماها می‌تواند شامل؛ آب جاری هم‌سطح با زمین یا عمود بر آن، آب در حالت فوران، آب جوشان، آب ساکن، دیواره‌ای از آب و تندیس آبی باشد. 2 نقل قول لینک به دیدگاه
Mohammad Aref 120,438 مالک اشتراک گذاری ارسال شده در 27 دی، ۱۳۹۲ شاخصهاي طراحي آب‌نما • توجه به هويت ايراني - اسلامي آب با توجه به جایگاه مقدسش چه در نزد ايرانيان پيش از اسلام و چه پس از اسلام در معماري و فضاهاي شهري همواره حضور ویژه‌ای داشته است. بجاست در طراحي آب‌نما در دوران معاصر نيز به نکاتي توجه شود که بيانگر هويت ايراني‌ـ اسلامي باشد. استفاده از نمادها و فضاهاي معماري گذشته که طيف وسيعي از مصالح و فرم آبنماها در باغها، خانه ها، پاياب ها، آب انبارها را شامل ميشود، به عنوان نکات تأثيرگذار در هويت بخشي طراحي توصيه مي شود. • توجه به بافت و نوع معماري اطراف نوع طراحي آب‌نما از عملکردهاي اطراف چون تفريحي، فرهنگي، مذهبي و حتي شکل و فرم بناهاي مجاور تأثیر می‌پذیرد. همچنين مدرن و سنتي بودن بافت اطراف نيز در شکل آب‌نما و عملکردي که از آن مورد انتظارست، تأثير می گذارد. در آناليز سايت نيز ميبايست به شرايط کالبدي و پيراموني مکان آب‌نما توجه کرد. از جمله موارد مهم در اين زمينه ميتوان به نوع و رنگ مصالح اطراف و زمينهاي که آب‌نما در آن رؤيت مي شود، فرمها و اشکال به کار رفته در جداره ها، کف و اطراف آب‌نما و حتي پوشش گياهي موجود اشاره کرد. • توجه به طراحي روز و شب از آنجا که امروزه در فضاهاي شهري نميتوان عملکردها را به ساعاتي خاص در روز محدود کرد، آب‌نما نيز از اين مقوله مستثني نيست. جلوه هاي بصري آب در روز و شب با توجه به تفاوت نور روز و نورپردازي شبانه، ميتواند به عنوان نقطه قوت طرح تلقي شود. بنابراين آب‌نما را نمي توان به عنوان فضاي خاموشي که از نظر بصري قابل رؤيت نيست، در شب رها کرد (تصویر1). تصوير1. نورپردازی شبانه یک آب‌نما امکانی است که خوانشی متفاوت از جلوه‌های بصری آب در شب ارایه می‌دهد. • توجه به ادراک سریع آب‌نما متناسب با نوع فضا و حرکت عمومي شهروندان چه به صورت سواره و چه پياده، نوع ادراک آب در طراحي آب‌نما اهميت دارد. به طوری که ادراک آب‌نما براي يک سواره با سرعت بالا در بزرگراه، تفاوت عمده اي با سواره اي با سرعت متوسط و درگير در ترافيک شهري خواهد داشت. همچنين در مکان هايي که فرد پياده با سرعت زياد فقط قصد عبور از مکاني را دارد نسبت به فرد پياده اي که با طمأنينه و با هدف گشت وگذار، آبنمايي را درک مي کند، تفاوتهاي ادراکي فراواني وجود دارد. • توجه به فيزيک ناظر فراهم کردن امکان ادراک حسي با آب‌نما با توجه به نوع تماس و درک بيننده از محل آن، از ضوابط مهم طراحي محسوب می‌شود. از آنجا که ارتفاع و اندازه آب‌نما ميتواند به صورتهاي متفاوت توسط يک فرد پياده و يا سواره درک شود، توجه به ساختار فيزيکي آب‌نما و نحوه طراحي آن متناسب با عملکرد فيزيکي محيط اهميت فراوان دارد (تصویر2). تصوير2. برقراری ارتباط حسی با یک آب‌نما نیازمند توجه به ساختار فیزیکی طراحی آن در برآورده ساختن انتظارات مخاطب است. • توجه به مقياس انساني بسته به نوع جا و مکان استقرار آب‌نما و سطحي که به خود اختصاص ميدهد، توجه به مقياس انساني در برقراري ارتباط صميمي و نزديک با آب يکي از اصول طراحي به شمار می‌رود. به اين ترتيب توجه به طراحي با حجم مناسب در شعاعي توصیه می‌شود که مورد رؤيت بيننده چه در مسير سواره و چه پياده قرار ميگيرد. 2 نقل قول لینک به دیدگاه
Mohammad Aref 120,438 مالک اشتراک گذاری ارسال شده در 27 دی، ۱۳۹۲ شاخصهاي فني آب‌نما • پيشبيني فضاهاي حرکتي در اطراف آب‌نما پيشبيني حرکت و نوع واکنش رهگذران و افرادي که به نوعي با اين نوع آبنماها ارتباط برقرار مي کنند، بايد در طراحي به عنوان ضابطه مورد نظر واقع شود. به اين ترتيب آب‌نما در سطوح خيلي بالاتر يا خيلي پايينتر از معابر مجاور توصيه نمي شود. • انتخاب و اجراي مصالح به طور کلي در انتخاب و اجراي مصالح می‌توان ازجمله به موارد زير دقت کرد : - توجه به رفتار همگن مصالح در مقابل يخ زدگي - توجه به اجراي عايق بندي و استانداردهاي فني - دقت در انتخاب مصالح مقاوم در برابر فرسايش، زنگ‌زدگی و خوردگی - دقت در بندکشي ها - قابلیت پاک‌سازی و تمیز شدن آب‌نما - ترمیم‌پذیری و ... . • توجه به فصول يخبندان توجه به طبيعت آب و تفاوت عملکرد آن در فصول مختلف، نکته بسيار تعيين کننده اي در طراحي چهار فصل آب‌نما به شمار می‌رود. بسته به نوع طراحي که براي فصول خاصي در نظر گرفته شده باشد، توجه جدي به مصالح و فرم آبنماهايي که براي مدتي از سال، خالي از آب هستند، يکي از ضوابط اجرايي خواهد بود (تصویر3). تصوير3. بهره‌گیری از آب‌نما در تمام فصول نیازمند توجه به ویژگی‌های طبیعی آب در برابر تغییرات جوی در طراحی آن است. 2 نقل قول لینک به دیدگاه
Mohammad Aref 120,438 مالک اشتراک گذاری ارسال شده در 27 دی، ۱۳۹۲ شاخصهاي ايمني آب‌نما • رعايت عمق ايمن : در طراحي برخي از آبنماها که به صورت حوضچه يا حوض است و امکان سقوط و افتادن بچه ها و حتي بزرگسالان در آن وجود دارد، توجه به عمق ايمن مورد اهميت است. • رعايت فاصله ايمن با حریم عملکردهاي مجاور : توجه به حريم اطراف آبنماها و امکان نفوذ آب به عملکردهاي مجاور در محيط با رعايت فاصله و ايجاد حريم ميبايست به عنوان يک ضابطه مورد توجه قرار گيرد. اين حريم متناسب با مکان جانمايي آب‌نما گاهي با مسيرهاي پياده و حتي سواره مرتبط است. • جاسازي تجهيزات مکانیکی : مخفي سازي و دور از دسترس نگهداشتن اين تجهيزات با توجه به استانداردهاي لازم، علاوه بر تأمين امنیت شهروندان، مي تواند از اغتشاش بصري و حتي صوتي محل آب‌نما جلوگيري کند. • انتخاب مصالح غير لغزنده در اطراف آب‌نما : استفاده از مصالح مناسب علاوه بر تأمین جنبه‌های زيبايي شناسانه طرح بايد به گونه اي انتخاب شود که از نظر ايمني داراي استانداردهاي لازم باشد. انواع فضاهاي شهري جهت احداث آب‌نما طراحي آبنماها را نمي توان محدود به فضاهاي خاصي در شهرها کرد. ولي با توجه به خصوصيات و اهميت حضور آب، فضاهايي در شهر هستند که ضرورت ايجاد آب‌نما بيشتر در آنها احساس مي شود و در اولويت قرار ميگيرند. بعضي از فضاها نيز به صورت بالقوه آمادگي پذيرش آب‌نما را دارند که مي توان از آن در جهت اهداف شهري بهره گرفت. به عنوان مثال، فضاهايي که از نظر بصري و شنوايي به يک عنصر محيطي سرزنده نيازمندند، مانند میادین، بازار و گره‌های شهری؛ فضاهايي که به دليل کاربري خاص يا عدم کاربري مناسب در فضاهاي مجاورشان، به فضايي مرده و ساکن در شهرها بدل شده اند و رهگذران شهري چه پياده و چه سواره با احساس نامطلوب يا بيتفاوتي از کنار آن عبور مي کنند، بنابراين براي رونق بخشيدن دوباره به اين فضاها به حضور عناصر زندهاي مثل گياه و آب نياز است. اين نوع فضاها را ديواره بزرگراه ها، فضاي زير پل ها، برخي از پياده روها و حتي فضاهاي مجاور ادارات و پارکينگها و بخشهاي صنعتي شامل می‌شود (تصویر4). همچنین از آنجایی‌که پارک و بوستان با عملکرد تفریحی به طراح آزادي عمل بيشتري ميدهد و در اين نوع فضا، مخاطبان بيشتر پياده هستند و اوقات فراغت خود را در پارک‌ها مي گذرانند، لذا مي توان از اشکال متنوع بازيهاي آبي با رعايت ضوابط ايمني استفاده کرد. در اين فضاها با ايجاد جذابيت هاي بصري و در مواردي جذابيت هاي صوتي آب در حال حرکت ميتوان به زنده شدن فضا کمک کرد (تصویر5). تصوير4. با تعبیه آب‌نما در گذرهای پرتردد می‌توان فضاهای بالقوه‌ای جهت تأمل، مکث، توقف و تجمع به وجود آورد. تصوير5. بازی‌های آبی در پارک‌ها از جمله امکاناتی است که با طراحی آب‌نما و رعایت ایمنی جهت استفاده کودکان و نوجوانان امکان‌پذیر می‌شود. مدیریت و نگهداری آب‌نما عوامل مخرب محيطي مانند فرسودگي، زنگ‌زدگی و عوامل انساني، سالانه ميلياردها دلار به تأسیسات خدماتي و رفاهي شهرهاي کوچک و بزرگ دنيا خسارت وارد ميکند و در کشور ما نيز با وجود ضعف آمارها در اين باره، مي توان ادعا کرد، ميلياردها تومان خسارت مادي و چند برابر آن خسارات معنوي به همراه دارد. به اين ترتيب، مي توان موضوعاتي را جهت پيشگيري در مرحله طراحي و مديريت به منظور نگهداري را در طراحي و مديريت آب‌نما در نظر گرفت. به اين منظور نکات زير براي مديريت و نگهداري يک آب‌نما در فضاي شهري توصيه مي شود. • پيشبيني رفتارهاي احتمالي شهروندان : از آنجا که کاربران آبنماها، شهروندان در هر گروه سني و قشرهاي مختلف فرهنگي و اجتماعي را دربرمی‌گیرد، لذا اهميت پيشبيني عکس العمل هاي احتمالي نسبت به حضور آب‌نما را بايد درنظر گرفت. • بازيافت آب : آب مصرفي در آبنماها معمولاً از مخزني تأمين مي شود که علاوه بر قابليت تجديد، مي بايست امکان پاکسازي آب جاري شده و بازگشت به مخزن را داشته باشد. • لجن‌زدايي : آب بنا به طبيعت خود به مرور زمان، اثراتي از لجن و لاي در آبنماها بر جاي ميگذارد که علاوه بر مخدوش کردن جنبه هاي بصري و مورد نظر طراح، ممکن است در استفاده هاي احتمالي شهروندان نيز از نظر ايمني و بهداشتی ايجاد اشکال کند. • تأمین نيروي انساني : هرچند امروزه آبنماها توسط رایانه و دستگاههاي مکانيکي که توسط يک اپراتور قابل تنظيم است، هدايت و کنترل مي شود، اما استخدام نيروي انساني در فواصل متفاوت زماني به صورت روزانه، هفتگي و يا ماهانه براي مديريت بخش هايي از آب‌نما که به بازديد مرتب نياز دارد، ميت واند از مشکلات احتمالي پيشگيري کند. 2 نقل قول لینک به دیدگاه
Mohammad Aref 120,438 مالک اشتراک گذاری ارسال شده در 27 دی، ۱۳۹۲ جمع‌بندی از آنجایی که فضای شهر، محیط زندگی شهروند را تشكیل می‌دهد، لذا مدیران، طراحان و افراد متخصص می‌بایستی محیط را به گونه‌ای تجهیز كنند كه شرایط زندگی و زیست محیطی آن از "کیفیت مطلوب" برخوردار باشد. امروزه شهرها مانند شركت‌ها با هم به رقابت می‌پردازند : تلاش برای زیباتر شدن، كارآمد بودن و ارایه هویتی با ارزش، چرا كه در اینصورت قادر خواهند بود توجه جهانی، جذب گردشگر و بازار سرمایه و استعداد را به خود اختصاص دهند. در این مقاله متوجه شدیم که در منظرسازی معاصر، آب دیگر تنها عنصری براي نمايش و نماياندن از فاصله دور نیست، بلکه ارتباط نزدیک با خود را در فضاهای شهری برقرار می‌سازد. در طراحي فضاهاي شهري جديد در آبنماها سعی می‌شود تا ارتباطی بی‌واسطه بين مردم و عنصر آب برقرار شود. سازمان زيباسازي شهرداري تهران نیز که متولی این امر است در سال 1388 با همکاري مهندسين مشاور مآب، به منظور زيباسازي و اعتلاي هويت فضاهاي شهري در تهران، اقدام به طراحي آبنماهاي شهري در چندين محدوده از شهر کرد. در حال حاضر تعدادي از آنها در حال ساخت و بهره برداري است و از آن جمله ميتوان به آبنماي بزرگراه شهيد تندگويان، خيابان صف و بلوار مرزداران اشاره کرد. فهرست منابع • خسروی، محمدباقر. (1378). آب در فرهنگ، هنر و معماری ایران، فصلنامه هنر، شماره42. • زمردي، حميرا. (1382). نقد تطبيقي اديان و اساطير. تهران : انتشارات زوار. • سلطانزاده، حسين. (1384). نمادپردازي آب در معماري ايران (مقالات اولين هم انديشي هنر و عناصر طبيعت4)، تهران : فرهنگستان هنر. • منشی‌زاده، آرزو. (شهریور1389). رویکرد ادراکی و عملکردی به آب در پارک‌های شهری. مجله منظر 10 : 65-63. • منصوری، سیدامیر. (1384). درآمدی بر زیبایی‌شناسی باغ ایرانی. فصلنامه باغ نظر2 (3) : 63-58. • میرزاکوچک خوشنویس، احمد. (تابستان1390). نقش آب‌نمای مقابل کوشک با تکیه بر باورهای مهرپرستی. مجله منظر 15 : 11-6. • نامورمطلق، بهمن. (1384). رويکردي اسطورهاي به عناصر چهارگانه در فرهنگ ايراني، (مقالات اولين همانديشي هنر و عناصر طبيعت4). تهران : فرهنگستان هنر. • نقي‌زاده، محمد. (زمستان1382). مشخصههاي آب در فرهنگ ايراني و تأثير آن بر شکلگيري فضاي زيست، محيط‌شناسي، شماره 32. Reference list • Baridon, M. (2008). L’eau dans les jardins d’Europe, Mardaga, Belgique. • Dreiseitl, H. (2009). New Waterscape, Birkhauser. • Gramaglia, Ch. (2008). L’eau: un bien commun à composer, paris. • EDF. (2006). L’eau: source d’architecture, onnaissance des arts, Paris. • Gaston, B. (1942). L'eau et les rêves, Essai sur l’imagination de la matière, Paris: Corti. • Jean Max Llyorca. (2007). l’eau en forme et lumière, France. • Simon Jacques, S. (1963). l’eau dans le jardin, Créations de paysagistes européens, Paris: La maison rustique . • Schama, S. (1996). Landscap and memory, London: Fonta press. • Strang, Veronica, S. (2005). Common senses: Water, sen¬sory exprience and the generation of meaning, Journal of material culture, publiched by Sage. • Van zuylan, G. (1994). Tous les jardins du monde, Gallimard 2 نقل قول لینک به دیدگاه
ارسال های توصیه شده
به گفتگو بپیوندید
هم اکنون می توانید مطلب خود را ارسال نمایید و بعداً ثبت نام کنید. اگر حساب کاربری دارید، برای ارسال با حساب کاربری خود اکنون وارد شوید .