بن سای bonsai

[masi eng 47,044]

مرکز تخصصی مقالات کشاورزی

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

« بن ساي» مجموعهاي از باغباني و هنر است كه به واسطه آن گياه با يك تغيير شكل تحميل شده به يك مجسمه زنده تبديل ميشود. هنرمند با استفاده از مفاد زيبايي، وهمي از طبيعت را در غالب شكل مينياتوري پديد ميآورد. بنساي يك آرايش غيرطبيعي نيست بلكه در قالب يك تغيير شكل ساده، طبيعت اصلي را ذهن آدمي تداعي ميكند.

« بن ساي » در اصل واژهاي ژاپني و به معني كاشت گياهان در گلدانهاي كمعمق است . به اين ترتيب كه گياه در گلدانهايي كمعمق با خاك كم و در شرايط محدودكننده از نظر رشد قرار ميگيرد و با آرايش زيبا وتربيت صحيح به درختي مسن ولي كوچك تبديل ميشود. براي تحقق اين هدف تمام قسمتهاي گياه اعم از ريشهها، تنه، شاخهها، ميوهها و گلها حايز اهميت هستند.

ريشهها

ريشههاي گياه بنساي شده، در عين استحكام، سلامت و گستردگي، بايد ظاهري كهن به درخت ببخشند. درروشهاي متقارن، نامتقارن و اريب، ريشهها در تمام جهات گسترده شدهاند. اما در روشهاي بادزده، صخره،رويشي و .... ريشهها غالباً در جهت خلاف انحناي تنه گسترده شدهاند. تا بدين ترتيب به گياه ظاهري متقارن ببخشند. تعدادي ازريشهها روي خاك قرار داده ميشوند تا قدمت درخت را از نظر ظاهري افزايش دهند و تصور فرسايش خاك را در سالهاي گذشته در ذهن القا كنند. براي تحقق اين مهم، در زمان انتقال گياه به گلدان بزرگتر، تعدادي از ريشهها را روي خاك قرار ميدهند و روي آنها را با خزه اسفاگنوم و مقدار كمي خاك ميپوشانند. در طي آبياريهاي مكرر، اين پوشش نازك، از بين ميرود و پوست ريشه در معرض نور خورشيد، سخت ميشود و بدين ترتيب هدف ما در القاي تصور كهن بودن گياه تحقق مييابد.

براي تشكيل ريشه هاي جديد در جهت مناسب، ميتوان ريشه را تا لايه كامبيوم خراش داد و روي آن را با خاك و خزه پوشاند. بعد از چند هفته، در محل زخم ريشههاي جديدي ايجاد ميشود.

 

تنه

گرچه همه قسمت هاي گياه بن ساي شده مهم است ، اما تنه گياه اولين قسمتي است كه توجه ناظر را به خود جلب ميكند .تنه بن ساي بايد پوستي ضخيم ، يك پارچه و تودرتو داشته باشد . تنه بايد به گونه اي باشد كه هرچه به راس نزديك ميشود ضخامت آن كمتر شود . روي يك تنه خوب نتايد آثار زخم ناشي از سيم پيچي ديده شود .

 

 

شاخه ها

گياهان در طبيعت ممكن است شاخه هاي در هم پيچيده داشته باشند . ولي در بن ساي با سيم پيچي ، شاخه ها را به گونه اي تربيت ميكنند ، كه گياه زيبا جلوه كند . معمولاً شاخه ها از نظر قطر و طول تفاوت دارند . شاخه هاي پايين تر ضخيم تر و بلندتر هستند و بخوبي در همه جهات گسترده مي شوند . شكل هر شاخه به تنهايي نيز مد نظر است . در هنر بن ساي بسياري از شاخه هاي گياه مطلوب به نظر نمي رسد . از اين رو اين شاخه ها را قطع مي كنند .

برگها

در يك بن ساي خوب برگ ها سبز ، متراكم و كوچك است . گياهاني كه برگهاي بزرگ دارند يا تعداد برگ آنها كم است ،براي بن ساي مناسب نيستند . گياهاني كه برگ هاي كمي دارند ،درختي خزان كرده راتداعي مي كنند . برگ هاي بزرگ نيز نسبت به اندازه كلي درخت بن ساي شده، نامتناسب به نظر ميرسند، براي آن كه اندازه برگها كوچك شود ، از روش بيبرگي يا هرس برگ استفاده ميكنند. اين روش در كاهش اندازه برگ موثر است ولي در تغيير اندازه گلها و ميوهها زياد مورد توجه نيست.

 

 

راس ساقه

تنه به تدريج باريك ميشود ، تا در انتها به راس منتهي شود. هرگاه به ارتفا‎ع كمتري نياز باشد، ميتوان راس آن را قطع كرد و شاخه پايينتر از راس را كه در راستاي تنه است يا زاويه كمي با راستاي تنه دارد ،به عنوان راس انتخاب و باپيچيدن سيم آن را تربيت كرد. در هر حال درخت بنساي شده بايد داراي راس باشد.

 

 

پشت و روي يك بنساي

 

 

 

بنساي را نبايد به صورت يك گياه طبيعي در گلدان رها كرد. بلكه بايد آن را طبق طرح مورد نظر كاشت و تربيت كرد. بنساي بايد در نظر يك ناظر به خوبي جلوهگري كرده و قسمت جلو و پشت آن با هم فرق كند. كاملترين قسمت، قسمت جلو است . برآمدگي تنه نبايد در جلو قرار گيرد.انتهاي تنه بايد قابل رويت بوده و تنه در يك طرف انحنا داشته باشد. نوك ساقه يا راس در قسمت جلو بايد به طرف ناظر باشد.در قسمت جلو نبايد شاخهها درهم پيچيده باشند. همچنين نبايد به طرف جلو رشد كنند و بايد تمام شاخهها به وضوح قابل ديد باشند. قسمت پشت ، عمق مشخص و ديدگاه سه بعدي به گياه ميدهد، لذا يك يا دو شاخه در اين قسمت تعبيه ميگردد. 1

[masi eng 47,044]

طرق مختلف پرورش بنساي

 

 

1- يامابوري يا پرورش نهالي كه از طبيعت گرفته ميشود.

2 - پرورش نهالي كه از طريق خوابانيدن به وجود ميآيد.

3 - پرورش نهالي كه از طريق جدا كردن به وجود ميآيد.

4 - پرورش نهالي كه از قلمه زدن به وجود ميآيد.

5 - پرورش نهالي كه از طريق پيوند زدن به وجود ميآيد.

6 - پرورش نهالي كه از طريق كاشت بذر به وجود ميآيد.

7 - پرورش نشا كه از يك خزانه فراهم شده است .

 

 

پرورش نهالي كه از يك محيط طبيعي به دست ميآيد :

 

 

 

مشهورترين بنساهاي ژاپني به همين طريق پرورش يافتهاند. نهالي كه در طبيعت به دليل شرايط نامناسب رشد، خود به خود كوتاه و كوچك مانده است ، براي مبدل شدن به يك بنساي زيبا تنها احتياج به يك تربيت صحيح دارد.گياهاني نظير كاج سياه ژاپني ، كاج قرمز ژاپني ، كاج سوزني ، عرعر و ... را ميتوان از اين طريق بنساي نمود.

 

 

مزيت اين روش ، صرفه جويي در وقت است . زيرا براي تهيه بنساي از طريق كشت بذر، حداقل به 5 الي 10 سال زمان نياز داريم. در ژاپن گياهاني را كه با توجه به خصوصيات بنساي از طبيعت جمعآوري ميكنند، «آراكي» مينامند. بسياري از گياهاني كه در صخرهها و كوهستانهاي مناطق گرمسيري و معتدل در شكاف صخرهها رشد كردهاند ، به علت شرايط خاص موجود در منطقه و محيط كشت، خود به خود بنساي و تبديل به درختاني مسن، با ارتفاع كم شدهاند.

 

 

 

خصوصيات آراكي

 

 

 

گياهي كه از طبيعت انتخاب وجمعآوري ميشود ميبايستي واجد خصوصيات زير باشد:

 

 

 

- در عين كامل بودن به اندازه كافي كوچك باشد تا در گلدان كمعمق و كوچك جاي گيرد.

- ريشههاي قوي و گسترده داشته باشد.

- شاخهها بايد به نحو مطلوب ، بسته به شيوه بنساي مورد نظر، آراسته باشند.

- شاخهها بايد به نحو زيبا و دلپذيري در اطراف تنه اصلي پراكنده شده باشند.البته اگر شيوه بنساي مورد نظر روش نردباني باشداين خصوصيت مورد توجه قرار نميگيرد.

- به اندازه كافي سرزنده ، شاداب ، سالم و قوي به نظر برسد، تا نياز به مراقبت و نگهداري ويژه نداشته باشد.

- ارتفاع زيادي نداشته باشد.

- گياه انتخابي بايد از نوع درختاني باشد كه طول عمر زيادي دارند.

 

 

 

بعد از انتخاب آراكي دورتادور گياه را خالي كرده و گياه را سالم و بارعابت نكات باغباني از محل رويش خارج ميكنند.و با حصير يا گوني دورتادور ريشه را ميپوشانند. سپس با نخ و سيم، گوني يا حصير را ميبندند. قطع ريشهها تا يك فاصله معيني از تنه، ضروري است. روش برش بايد به صورت مورب باشد. گياه را بعد از انتقال به گلخانه، در گلداني ميكارند. ته گلدان شن درشت، سپس يك لايه خاك و شن و پس از آن يك لايه ماسه و كود حيواني و بعد شن شسته شده،ريخته ميشود.

 

 

 

گياه بعد از ترميم، آماده بنساي و تربيت مخصوص شيوه مورد نظر است. چند تذكر در اين مورد ضروري به نظر ميرسد:

1ـ نبايد گياه را در معرض باد قرار داد.

2ـ خاك اطراف گياه نبايد خشك شود.

3ـ در 2 روز اول نبايد گياه در معرض نور مستقيم قرار گيرد، ,مگر آن كه نور تنها به گلدان گياه بتابد.

4ـ به گياهي كه كاملا ريشه نگرفته نبايد زياد كود داد.

5ـ در صورتي كه گياه جوانههاي متعددي توليد كرد، با توجه به شيوه بنساي انتخابي، جوانههاي مناسب را نگه داشت و از توليد شاخه توسط بقيه جوانهها جلوگيري كرد.

6ـ پس ازآن كه گياه كاملا شكل گرفت، ميتوان آن را به گلدان زيباتري منتقل كرد.اين عمل بايد در ماه فروردين و ارديبهشت صورت گيرد.

[masi eng 47,044]

پرورش به طريق خوابانيدن

 

 

 

دومين روش آسان پرورش بنساي، روش خوابانيدن است . درختاني براي اين روش مناسب هستند كه بتوانند از طريق تنه يا شاخه، ريشه توليد كنند. براي نمونه ميتوان از درختاني نظير انار، افرا، نارون و يا صنوبر نام برد. درابتدا شاخهاي را كه جلوه مناسبي براي ايجاد يك بنساي دارد، انتخاب و قسمتي از شاخه را حلقهبرداري ميكنند. سپس آن را با اسفنج يا خزه اسفاگنوم ميپوشانند . و اطراف آن را با پلاستيك مسدود ميكنند. بعد از يكي از دو سال ميتوان ساقه را قطع كرد و قسمت مورد نظر را به گلدان منتقل كرد. پس از آن روشهاي تربيتي و سيمپيچي آغاز ميشود.

 

 

ساير روشها

براي بنساي كردن گياه از روشهاي ديگري مانند پيوند زدن نيز استفاده ميشود. در اين روش از گياهاني كه به شرايط محدود بنساي، مقاوم هستند، به عنوان پايه استفاده ميشود. پيوند آن نيز از نوع زينتي است.

 

شيو ه هاي بنساي

 

 

 

درختان در طبيعت در شرايط و موقعيت مختلفي رشد ميكنند. بعضي از آنها عوامل رشد مناسب را در اختيار دارند در حالي كه برخي از گياهان در كوهستانها و مناطق شيبدار يا در كنار دريا و بادهاي تند رشد ميكنند. به همين دليل مجبورند در برابر اين عوامل نامساعد مقاومت كنند. اين مبارزه، باعث تغيير شكل در گياه ميشود و شكلهاي گوناگوني كه غيرقابل شمارش هستند؛ پديد ميآيد. در يك بنساي خوب، سعي ميشودكه از اشكال اصلي كه در طبيعت وجود دارد تقليد شود. براي انتخاب شيوه بنساي آگاهي از طبقهبندي آنها ضروري است.

 

 

بنسايهايي كه زير 15 سانتيمتر ارتفاع دارند بنساي مينياتوري ناميده ميشود.بن ساي كوچك 15 تا 32 سانتيمتر ؛ بن ساي متوسط 32 تا 60 سانتيمتر و بن ساي بزرگ بيش از 60 سانتيمتر ارتفاع دارند . اندازه يك بن ساي بايد با اندازه يك درخت روييده شده در طبيعت متناسب باشد . براي مثال بوته هايي مانند رزهاي پا كوتاه يا شاه پسند درختي ؛ وقتي به رشد كامل مي رسند 5/0 تا 2 متر ارتفاع دارند . بنابراين براي بن ساهاي مينياتوري يا كوچك متناسب هستند . درختاني كه در طبيعت ارتفاع آنها به 2 تا 4 متر مي رسد ؛ مثل ختمي درختي براي بن ساهاي متوسط مناسب هستند . درختاني كه تا ارتفاع زيادي رشد مي كنند مثل چنار ؛ كاج ها و .......... براي بن ساهاي بزرگ مناسب هستند .

[masi eng 47,044]

روش تربيت بن ساي ساقه راست متقارن

 

 

در اين روش درخت در يك مسير مستقيم رشد مي كند . ريشه ها نيز در همه جهات عمود بر ساقه گسترده شده اند . در اين روش ، درخت را به گونه اي تربيت مي كنند كه درختي رشد كرده در شرايط كاملاً مناسب و طبيعي ، در ذهن تداعي شود . براي ايجاد شكل ساقه راست متقارن ، بايد پايين ترين شاخه را در حدود يك سوم ارتفاع تنه حفظ كرد و با سيم پيچي مانع حركت آن به سمت جلو شود. آشفتگي شاخهها باعث پنهان شدن قسمت عقبي وپشت درخت ميشود. تعيين اولين شاخه مهم است زيرا موقعيت شاخه دوم با توجه به شاخه اول معين ميشود. دومين شاخه بلند در قسمت ديگر وكمي بالاتر باشد. اين شاخه بايد كمي به قسمت پشت متمايل باشدو به گونهاي پرورش داده شود، كه مقداري از قسمت زير شاخه در ديد ناظر قرار گيرد. اين شاخه به تاج درخت عمق ميبخشد. سومين شاخه در قسمت عقب و كمي بالاتر از دومين شاخه قرار ميگيرد. چهارمين شاخه در راستاي دومين شاخه است. شاخههاي ديگر نيز به همين ترتيب و به صورت متناوب قرار خواهند گرفت. شاخهنها نبايد در ديد ناظر بالاي سر يكديگر قرار گيرند زيرا در اين صورت به يك ميزان از نور خورشيد و جريان هوا، بهرهمند نخواهند شد.

 

روش ساقه راست نامتقارن

 

 

 

در اين روش، مانند روش متقارن، درخت رو به بالا رشد ميكند ولي تنه داراي انحناهاي بسيار زيبايي است. انحناها بيشتر به صورت زيگزاگ است. اما شاخهها وضعيتي مشابه با روش متقارن دارند. در اين روش راس ساقه اندكي به يك طرف كج شده است.

 

روش اريب

 

 

 

اين روش بسيار آسان است و براي افراد مبتدي در نظر گرفته ميشود، در زماني كوتاه نيز ميتوان آن را ايجاد كرد. در اين روش تنه درخت با انحنايي حدود 45 درجه به طرف راست يا چپ متمايل ميشود. بدين ترتيب تنه ابتدا به يك طرف مايل شده و دوباره بعد از طي فاصله كوتاه درمسير اولي قرار ميگيرد. اولين شاخه، قوي و نيرومند است و در مكاني كه انحناي تنه شروع ميشود، واقع شده است. اين شاخه يا به صورت افقي گسترده ميشوديا روبه بالا متمايل ميگردد و بيشترين نور را دريافت ميكند. روش تنه كج، درختي را درذهن القا ميكند كه در اثر نيروهاي طبيعي، به اين شكل درآمده است.

 

 

 

گستردگي ريشه بيشتر در خلاف انحناي تنه است. اين روش خلق يك بنساي و يك نمونه جالب را براي هنرمندان امكانپذير ميسازد.

 

 

روش بادزده

 

 

 

در روش بادزده، يك بنساي را بايد آن گونه شكل داد كه همانند يك درخت يا گروهي از درختان باشد كه در يك مكان بادخيز يا در مجاور ساخل يا در نوك تپه رشد كردهاند.

در اين روش تنه مستقيم است، ولي با زمين زاويه ميسازد( عمود بر زمين نيست). زاويه خط تنه از راستاي شاقولي حدود 45 درجه است. راس ساقه نيز در مسيرخميدگي است. شاخهها بايد همچنان به صورت افقي حفظ شوند. خميدگي درخت و وضع شاخهها، اين تصور را درذهن ناظر القا ميكند كه درخت در پيكاري طولاني با بادهاي شديد است.

روش نردباني

 

اين روش، كه بسيار ساده است، براي بنساي كردن گياهاني كه از طريق خوابانيدن ريشهدار شدهاند. استفاده ميشود. اين گياهان را به گونهاي تربيت ميكنند كه تمام شاخههاي آنها در يك جهت قرار گيرند. سپس تنه گياه را به صورت افقي، به طوري كه شاخهها رو به بالا قرار گيرند، دريك ظرف قرار ميدهند و روي آن خاك ميريزند. براي تسريع ريشهزدايي، در زير هر شاخه قسمتي از تنه را زخمي ميكنند.

 

ميتوان بين شاخهها قطعات سنگ قرار داد تا بنساي نماي كوهستاني به خود بگيرد. بدين ترتيب سيماي يك جنگل در ذهن القا ميشود.

[masi eng 47,044]

تــنــــــه

 

 

 

چون هیچ یک از قسمت های یک بونسای به اندازۀ تنۀ آن اهمیت ندارند، لذا ساختمان تنه به طور یقین ویژگی اصلی و محوری در آرایش یک درخت و سبک آن خواهد بود. تنه ای کلفت دلالت بر درختی بالغ دارد (حالا بالغ باشد یا نه فرقی ندارد) امّا تنۀ بیش از اندازه کلفت درخت را از حالت طبیعی خارج می کند. قاعدۀ خوبی که در این باره به دست آمده می گوید که ارتفاع درخت باید چیزی حدود شش برابر قطر (پهنا) آن در قسمت پایه باشد. ارتفاع کلّی بونسای شما نیز به طرح و سبک، ضخامت درخت و میزان گستردگی شاخه های پایینی بستکی دارد.

از کاشتن و پرورش درختان در وضعیتی که تنه ای کاملاً استوانه ای دارند خودداری کنید، یعنی ضخامت تنه در بالا و پایین آن یکی نباشد. همچنین بدانید که درختانی که در طول تنۀ آن ها انحناهای زیاد وجود دارد نیز، به زیبایی درختانی که تنها یکی دو انحنا داشته باشند نخواهند بود.

در بیشتر موارد یک انحنای موضعی در قسمت خاص، از انحنای کلّی در تنه زیباتر خواهد بود و هرگز نباید انحنای درخت به سمت جلو باشد.

 

 

تنه باید به شکل طبیعی و زیبا رفته رفته تا نوک درخت باریک شود و البته بالای درخت نباید نوک تیز به نظر آید.

اگر درخت خیلی بلند باشد، باید قسمت بالایی آن را با برش باریک و مخروطی جدا کرد و سطح برش باید به سمت پشت درخت باشد.

اگر نوک درخت بیش از اندازه کوتاه است و با سایر قسمت ها تناسب ندارد، بهتر است که تنه را از بالای یک شاخۀ محکم و به سمت جلوی درخت قطع کنید و با سیم بندی که در ادامه آن را شرح می دهم، آن شاخۀ محکم و قوی را بالا ببرید تا نوک تازه ای برای درخت شما تشکیل دهد و جای تنل اصلی را بگیرد.

مطلوب ترین تنه ها، آنهایی هستند که پیر به نظر آیند و بلاهایی را که طبیعت و آب و هوا بر سرشان آورده به خوبی نشان دهند. اگر روی تنه نشانه هایی از سیم بندی نادرست با هرس بی رویه وجود داشته باشد، به زیبایی بونسای لطمه خواهد خورد؛ به موازات این که مهارت بیشتری کسب می کنید، می توانید روش های بهتری برای القای تصور پیری در درخت پیدا کنید.

 

 

 

با کندن پوست درخت در محل های مناسب، می توانید حالت های "جین" و "شاری" (دو نوع چوب مرده که برای هر درختی مانند ریش های سفید یک پیرمرد است) را به وجود آورید.

 

جین، انتهای مردۀ تنه یا شاخه است. این حالت در نوک درخت های برگ سوزنی موثرتر است. شاری، محل چوب مرده در یک تنه و یا شاخۀ زنده است.

 

برخی از علاقه مندان به بونسای برای هرس کردن و سرشاخه زدن از هیچ ابزاری استفاده نمی کنند و به جای آن شاخه ها را با پبچاندن و متلاشی کردن آن ها هرس می کنند تا به این صورت به نظر بیاید که گویا درخت بر اثر عامل طبیعی مانند رعد و برق به این وضع در آمده. البته این روش به درد تازه کارها نمی خورد و ممکن است درخت را از بین ببرید.

شاخه ها

[masi eng 47,044]

شاخه ها، نشان دهندۀ این حقیقت مسلّم هستند که بونسای، مینیاتور سادۀ یک درخت نیست. در طبیعت، شاخۀ درختان همواره به شکل انبوه و پراکنده رشد می کند. بر عکس آن درختان، بونسای شما باید شاخه های کمی داشته باشد که با دقت در فضاهای اطراف درخت جهت داده شده اند و جای آن ها مشخص گردیده است. الگوی شاخسار، در واقع طرح کلّی درخت است و این مکان را به درختانی می دهد که تمام برتری و امتیازات خود را به نمایش بگذارند.

 

 

در سبک های عمودی و خمیده، پایین ترین شاخه باید از نقطۀ طول یک سوّم درخت شروع شده باشد. این شاخه باید بزرگترین شاخه بوده، به سمت چپ یا راست و کمی به جلو متمایل باشد. در سبک خمیده یا منحنی، این شاخه ها باید در جهت مخالف انحنا با خمیدگی داشته باشد. سپس شاخه ای تقریباً کوچکتر در جهت شاخۀ پایینی با زاویۀ کمی به سمت جلوی درخت کشیده باشد. بین این دو شاخه می تواندشاخه ای باشد که به سمت پشت درخت بروید.

 

 

این الگوی عمومی را می توان تا بالای درخت تکرار کرد، اما شاخه ها باید همچنان کوتاهتر و کوتاهتر شوند. شاخه هایی که مستقیماً به سمت جلوی درخت می رویند، به ویژه در شاخه های پایینی، حالت ناخوشایندی دارند. شاخه های کوچک و به سمت جلو در قسمت بالایی درخت، شاخه های تزیینی نام دارند و اگر باعث زیباتر شدن درخت شوند می توان آن ها را حفظ کرد.

 

شاخه هایی که معمولاً روبروی شاخه های دیگر می رویند، نباید در یک سطح باشند بلکه باید کمی بالاتر و یا پایین تر باشند. ضمناً دو شاخه نباید درست در یک سمت تنه روی هم قرار گیرند.

 

در سبک های افتاده و نیمه افتاده، شاخه های نزدیک به ریشه، باید بزرگتر باشند و همچنین شاخه هایی که به نوک درخت نزدیکتر می شوند، باید کوتاهتر باشند.

بالاترین بخش درخت معمولاً شاخۀ بزرگی است که در پشت تنه به سمت بالا روییده است و این درست پیش از آن که حالت افتادگی به سمت پایین در تنه درخت شکل بگیرد.

شاخه ها، همچنین باید از لحاظ اندازه و طول فرق داشته باشند و فاصلۀ آن ها در قسمت فوقانی به نسبت قسمت های پایین تر کم باشد.

 

 

معمولاً شاخۀ پایینی بزرگتر است و شاخۀ بعدی کوتاهتر و باز شاخه های بعدی به همین نسبت کوتاهتر می شوند تا بدین شکل بونسای شما زیبا و دارای سبک شود.

روش کار به این ترتیب است که مجموع طول دو شاخۀ بزرگ تر که معمولاً دو شاخۀ پایینی هستند، باید نصف ارتفاع درخت باشد.

 

 

اما شما ممکن است یک درخت نسبتاً کوتاه با تنه ای ضخیم داشته باشید و در این حالت مجموع طول دو شاخۀ گفته شده بیش از ارتفاع درخت خواهد بود، زاویۀ شیب هم برای تماس شاخه ها باید تقریباً یکی باشد. از آنجا که شاخه های درختان برگ سوزنی، زمانی که جوان هستند به سمت بالا و زمانی که پیر می شوند به پایین متمایل می شود، بهتر است که از شاخه های پایینی آن ها را به سمت پایین پرورش دهید.

[masi eng 47,044]

برگ ها

نقش برگ ها در بونسای این است که مکمّل شاخه ها و تنۀ گیاه باشند و این قسمت ها را بهتر به نمایش بگذارند. برگ های انبوه، همه جای درخت و در واقع ساختمان درخت شما را از دید پنهان می سازند و البته برگ های پراکنده و با فاصله، نشان دهندۀ درخت بیمار هستند. برگ های مطلوب برای بونسای شما، برگهایی کوچک و نزدیک به هم هستند که در گروه های انبوه می رویند.

آن ها باید نشان دهندۀ شادابی و سلامت گیاه باشند، بدون آن که درخت را در پوشش خود پنهان نمایند.

می توانید حتّی محل رویش برگ ها را کنترل کنید، تا حدی بر اندازۀ آن ها نیز می توانید نظارت داشته باشید، امّا از آنجا که کنترل شما بر اندازۀ برگها محدود است، بهتر است که همواره درختانی را که ذاتاً برگ های کوچکی دارند انتخاب نمایید.

 

شما ممکن است از اندازۀ برخی از برگ ها کمی بکاهید، امّا به هیچ وجه نمی توانید در اندازۀ گل ها و میوه ها تغییر ایجاد کنید. از میان درختان گل دار و میوه دار، انواع کوتاه آن ها معمولاً برای بونسای مناسبتر خواهند بود. هر چند ممکن است عجیب به نظر برسد درخت گیلاسی که با ارتفاع 20 سانتیمتر پر از گیلاسهایی به اندازۀ معمولی باشند. این بونسای هرگز با یک سرو کوهی و یا ی ژاپنی قابل مقایسه نخواهد بود و مسلّماً بیش از آن که زیبا و متحیّر کننده باشد، خنده دار خواهد بود.

[masi eng 47,044]

ریشه ها

 

 

 

حتّی وقتی بونسای شما در سبکی که ریشه های درخت بیرون هستند، نروییده باشد؛ شکل و چگونگی آن بخش از ریشه ها، که بیروه هستند، بسیار مهم است. باید بتوانید محل پیوند ریشه ها را با پایۀ درخت و همچنین بخش های بالایی ریشه های بزرگ را که از پایۀ درخت خارج شده اند و به خاک فرو می روند، ببینید.

درختی با ریشه های سطحی بسیار، نمونه ای خوب محسوب می شود. ریشه ها باید در تمام جهات و البته با اندازه ها و شکل ها و فواصل مختلف از درخت بیرون زده باشند. اگر ریشه ای بیرون از خاک آمده است که به طور استثنایی بزرگ است، باید در پشت درخت باشد و هرگز نباید در بخش جلویی دیده شود.

جلو و پشت درخت

 

 

تصور این که درختی در جنگل، جلو و پشت داشته باشد، نسبتاً عجیب است. اما چون بونسای یک هنر در پرورش گیاه است و در واقع کپی از طبیعت نیست، جلو و پشت درخت دارای اهمیت می شود.

اوّلین قسمتی که باید پرورش دهنده مورد توجه قرار دهد جلوی درخت است.

ظروف

ظروفی که بری بونسای خود انتخاب می کنید، چون به اندازۀ هر عنصر دیگر در این درخت اهمیّت دارد، باید هماهنگی کامل با گل و گیاه داشته باشد. به عبارتی اگر ظرف درست انتخاب شود، نباید به هیچ وجه از جلوۀ بونسای بکاهد و وقتی کسی به آن نگاه می کند توجه او به ظرف جلب نشود.

در اوایل تاریخچۀ بونسای، این گیاه کوچک بیشتر بهانه ای بود برای نشان دادن زیبایی کار کوزه گر و گلدان های زیبا و با رنگ های برّاق برای این کار در نظر گرفته می شد.

امروزه این ظروف تزیینی بیشتر برای گیاهان گل دار، میوه دار و یا درختان برگ ریز به کار می روند. درختان همیشه سبز با ظروف سادۀ قهوه ای، قرمز آجری، خاکستری و ارغوانی کم رنگ زیباتر به نظر می رسند و برای درختان برگ ریز، شما می توانید از گلدان های برّاق نیز استفاده کنید، امّا گلدان نباید بهتر از درخت به نظر برسد. برای گیاهانی با برگ های تیره و انبوه، از رنگ های تیره تر، و برای گیاهانی با برگ های کم و روشن از رنگ های روشن تر استفاده نمایید.

شکل و اندازۀ کلدان بسیار مهم است. مجدداً تاکید می کنم که اصل مهم، این است که گلدان با مجموعه هماهنگی داشته باشد و زیبایی آن به تنهایی ملاک نیست. برای سبکی که بونسای به شکل افتاده است، از ظروف گرد و یا ظروفی که اظلاع برابر دارند استفاده کنید که فقط چند سانتیمتر عمق داشته باشند تا از مشاهدۀ آن به بیننده احساس هماهنگی و تعادل دست دهد.

برای سبک های عمودی و گروهی از گلدان های گرد، مستطیل و یا بیضی استفاده نمایید.

عمق ظرف معمولاً به اندازۀ ضخامت پایۀ تنه است. در کاشت درختان به صورت گروهی باید این عمق به اندازۀ ضخامت کلفت ترین درخت باشد.

امّا طول گلدان؛ برای درختان عمودی تکی، باید دو سوّم ارتفاع بلندترین درخت باشد و در سبک چند تنه ای و گروهی نیز باید این اندازه نسبت به بلند ترین درخت سنجیده شود.

برای آن که بتوانید ظرف مناسب را پیدا کنید، باید بینش و تصوّر لازم را به دست آورید. در سایر مراحل و کارهایی که برای درختتان انجام می دهید نیز این یک امر مهم و اساسی است که از کار خود تصویری در ذهن داشته باشید و زیبایی هر درخت به این دلیل است که سلیقۀ فردی در آن منعکس شده و مطمئن باشید که تمام سلیقه ها زیبا است.

[masi eng 47,044]

بونسای فیکوس

 

از مهمترین مشخصات جنس فیکوس تولید ریشه های هوایی است که از تنه و شاخه های بالاتر خارج می گردد و با تماس مجدد با تنه با هم پیوند خورده و در نتیجه تنه و شاخه را ضخیم تر و شیاردار جلوه می دهد.

 

در صورتی که مایل به بونسای این درخت هستید هر چه سن گیاه در گلدان گلفروشی بیشتر باشد بهتر است . سعی کنید گیاه 4 تا 5 ساله تهیه کنید.

بدیهی است که شاخه های گیاه 4 تا 5 ساله با سطح خاک گلدان فاصله زیادی دارد و باید همگی آنها قطع و فقط چندشاخه نزدیک به سطح خاک باقی گذاشته شود و جوانه های حاصل از این شاخه ها بونسای جدید شما را تشکیل می دهد.

 

محل نگهداری :

 

از احتیاجات زیستی این گیاه در طبیعت نور کامل خورشید ، رطوبت کافی و خاک غنی است.

نور کامل لزوما به معنی نور مستقیم نیست و بهتر است در سایه و نیمه سایه درختان دیگر در محیط آزاد قرار داده شود.

انتقال گیاه از اتاقی به اتاق دیگر و ایجاد شرایط مختلف خصوصا خشکی ، زردشدن و سقوط برگ های پیرتر را در پی دارد.

البته از مزایای این عمل یافتن بهترین محل برای گیاه است که در صورت پی بردن به آن آنرا برای همیشه در آنجا نگهداری کنید و هر یکی دو هفته یکبار 90 درجه بچرخانید تا نور در همه جهات به آن بتابد.

 

تعویض گلدان :

 

هر دو یا سه سال یکبار در زمستان یا هر فصل دیگر یا هر فصل دیگر از سال اما با احتیاط می توان گلدان را تعویض نمود اما با احتیاط می توان گلدان را تعویض نمود اما هرگز فورا آنرا آبیاری نکنید چون ممکن است به ریزش همه برگ ها منجر گردد.

به ریشه کمی اجازه آب یابی و توسعه بدهید ، گرم نگه داشتن آن برای توسعه هر چه بیشتر ریشه نیز پس از تعویض شده است.

 

هرس :

 

بهترین زمان هرس در زمستان هنگامی است که حرکت و جریان شیره گیاهی به حداقل رسیده است.

پس از قطع شیره گیاهی سفید رنگ از محل زخم خارج می گردد و جای نگرانی نیست.

فیکوس به هرس جواب مثبت می دهد و جوانه های زیادتری شروع به رشد می کنند.

 

سربرداری :

 

همه برگ های شاخه ها را جزئ یک جفت برگ قطع کنید.

 

آبیاری :

 

در تمام فصل های سال باید خاک مرطوب باشد. خصوصا در فصل بهار و تابستان ، در روزهای خیلی گرم تابستان و کم عمق بودن گلدان شاید دوبار در روز آبیاری لازم داشته باشد.

 

تغذیه :

 

با مواد غذایی متعادل استاندارد در طول فصل های رشد و مواد غذایی ضعیف تر در زمستان تغذیه کنید.

 

هشدار

 

قطر شاخه ها بر اثر آبیاری و تغذیه صحیح روز به روز افزایش پیدا می کند به طوریکه به صورت تاول در سطح شاخه خودنمایی می نماید پس از سیم کشی دائما از سیم ها و شاخه ها بازدید کنید تا از فرو نرفتن سیم ها در بافت گیاهی مطمئن گردید.

 

لازم به توضیح هیت که این توضیحات شامل همه فیکوس ها میشه.

[masi eng 47,044]

چند بن سای میوه دار و گلدار

 

 

 

 

 

[masi eng 47,044]

 

 

 

[masi eng 47,044]

بن سای" آمیزه ای از هنر و باغبانی

 

 

مقدمه:

 

بن سای مجموعه ای از باغبانی و هنر است که بهواسطه آن گیاه با یک تغییر شکل تحمیل شده به یک مجسمه زنده تبدیل می شود. هنرمند بااستفاده از مفاد زیبایی، وهمی از طبیعت را در غالب شکل مینیاتوری پدید میآورد. بنسای یک آرایش غیرطبیعی نیست بلکه در قالب یک تغییر شکل ساده، طبیعت اصلی را ذهنآدمی تداعی میکند.

بن سای در اصل واژهای ژاپنی و به معنی کاشت گیاهان درگلدانهای کم عمق است . به این ترتیب که گیاه در گلدانهایی کم عمق با خاک کم و درشرایط محدود کننده از نظر رشد قرار میگیرد و با آرایش زیبا وتربیت صحیح به درختیمسن ولی کوچک تبدیل می شود. برای تحقق این هدف تمام قسمتهای گیاه اعم از ریشه ها،تنه، شاخه ها، میوه ها و گلها حایز اهمیت هستند.

 

ریشه ها:

 

ریشه های گیاه بنسای شده، در عین استحکام،سلامت و گستردگی، باید ظاهری کهن به درخت ببخشند. درروشهای متقارن، نامتقارن واریب، ریشه ها در تمام جهات گسترده شده اند. اما در روشهای بادزده، صخره،رویشی و .... ریشه ها غالباً در جهت خلاف انحنای تنه گسترده شده اند. تا بدین ترتیب به گیاهظاهری متقارن ببخشند. تعدادی ازریشه ها روی خاک قرار داده میشوند تا قدمت درخت رااز نظر ظاهری افزایش دهند و تصور فرسایش خاک را در سالهای گذشته در ذهن القا کنند. برای تحقق این مهم، در زمان انتقال گیاه به گلدان بزرگتر، تعدادی از ریشه ها را رویخاک قرار می دهند و روی آنها را با خزه اسفاگنوم و مقدار کمی خاک می پوشانند. در طیآبیاری های مکرر، این پوشش نازک، از بین میرود و پوست ریشه در معرض نور خورشید، سختمیشود و بدین ترتیب هدف ما در القای تصور کهن بودن گیاه تحقق می آید.

برای تشکیلریشه های جدید در جهت مناسب، می توان ریشه را تا لایه کامبیوم خراش داد و روی آن رابا خاک و خزه پوشاند. بعد از چند هفته، در محل زخم ریشه های جدیدی ایجاد میشود.

 

تنه:

 

گرچه همه قسمت های گیاه بن سای شده مهم است ،اما تنه گیاه اولین قسمتی است که توجه ناظر را به خود جلب میکند .تنه بن سای بایدپوستی ضخیم ، یک پارچه و تودرتو داشته باشد . تنه باید به گونه ای باشد که هرچه بهراس نزدیک میشود ضخامت آن کمتر شود . روی یک تنه خوب نباید آثار زخم ناشی از سیمپیچی دیده شود .

 

شاخه ها:

 

گیاهان در طبیعت ممکن است شاخه های در هم پیچیده داشتهباشند . ولی در بن سای با سیم پیچی ، شاخه ها را به گونه ای تربیت می کنند ، کهگیاه زیبا جلوه کند . معمولاً شاخه ها از نظر قطر و طول تفاوت دارند . شاخه هایپایین تر ضخیم تر و بلندتر هستند و بخوبی در همه جهات گسترده می شوند . شکل هر شاخهبه تنهایی نیز مد نظر است . در هنر بن سای بسیاری از شاخه های گیاه مطلوب به نظرنمی رسد . از این رو این شاخه ها را قطع می کنند .

 

برگها:

 

در یک بن سای خوب برگ ها سبز ، متراکم و کوچک است . گیاهانیکه برگهای بزرگ دارند یا تعداد برگ آنها کم است ،برای بن سای مناسب نیستند . گیاهانی که برگ های کمی دارند ،درختی خزان کرده را تداعی می کنند . برگ های بزرگنیز نسبت به اندازه کلی درخت بن سای شده، نامتناسب به نظر می رسند، برای آن کهاندازه برگها کوچک شود ، از روش بیبرگی یا هرس برگ استفاده می کنند. این روش درکاهش اندازه برگ موثر است ولی در تغییر اندازه گلها و میوه ها زیاد مورد توجهنیست.

[masi eng 47,044]

راس ساقه:

 

تنه به تدریج باریک می شود ، تا در انتهابه راس منتهی شود. هرگاه به ارتفا‎ع کمتری نیاز باشد، می توان راس آن را قطع کرد وشاخه پایینتر از راس را که در راستای تنه است یا زاویه کمی با راستای تنه دارد ،بهعنوان راس انتخاب و باپیچیدن سیم آن را تربیت کرد. در هر حال درخت بنسای شده بایددارای راس باشد.

 

پشت و روی یک بن سای:

 

بنسای را نباید به صورت یک گیاه طبیعی در گلدانرها کرد. بلکه باید آن را طبق طرح مورد نظر کاشت و تربیت کرد. بنسای باید در نظر یکناظر به خوبی جلوه گری کرده و قسمت جلو و پشت آن با هم فرق کند. کاملترین قسمت،قسمت جلو است . برآمدگی تنه نباید در جلو قرار گیرد.انتهای تنه باید قابل رویت بودهو تنه در یک طرف انحنا داشته باشد. نوک ساقه یا راس در قسمت جلو باید به طرف ناظرباشد.در قسمت جلو نباید شاخهها درهم پیچیده باشند. همچنین نباید به طرف جلو رشدکنند و باید تمام شاخه ها به وضوح قابل دید باشند. قسمت پشت ، عمق مشخص و دیدگاه سهبعدی به گیاه می دهد، لذا یک یا دو شاخه در این قسمت تعبیه می گردد.

 

طرق مختلف پرورش بن سای

 

پرورش نهالی

1- مابوری یا پرورش نهالی که از طبیعتگرفته می شود.

2-پرورش نهالی که از طریق خوابانیدن به وجود می آید.

3- پرورشنهالی که از طریق جدا کردن به وجود می آید.

4-پرورش نهالی که از قلمه زدن بهوجود می آید.

5- پرورش نهالی که از طریق پیوند زدن به وجود می آید.

6- پرورشنهالی که از طریق کاشت بذر به وجود میآید.

7-پرورش نشا که از یک خزانه فراهمشده است .

 

مشهورترین بنساهای ژاپنی به همین طریق پرورش یافته اند. نهالی که در طبیعت به دلیلشرایط نامناسب رشد، خود به خود کوتاه و کوچک مانده است ، برای مبدل شدن به یک بنسایزیبا تنها احتیاج به یک تربیت صحیح دارد.گیاهانی نظیر کاج سیاه ژاپنی ، کاج قرمزژاپنی ، کاج سوزنی ، عرعر و ... را میتوان از این طریق بنسای نمود.

مزیت این روش، صرفه جویی در وقت است . زیرا برای تهیه بنسای از طریق کشت بذر، حداقل به 5 الی 10سال زمان نیاز داریم. در ژاپن گیاهانی را که با توجه به خصوصیات بنسای از طبیعت جمعآوری میکنند، آراکی می نامند. بسیاری از گیاهانی که در صخره ها و کوهستانهایمناطق گرمسیری و معتدل در شکاف صخره ها رشد کرده اند ، به علت شرایط خاص موجود درمنطقه و محیط کشت، خود به خود بنسای و تبدیل به درختانی مسن، با ارتفاع کم شدهاند.

[masi eng 47,044]

خصوصیات آراکی:

گیاهی که از طبیعت انتخاب وجمع آوری می شود می بایستی واجد خصوصیات زیرباشد:

 

- در عین کامل بودن به اندازه کافی کوچک باشد تا در گلدان کم عمق وکوچک جای گیرد.

- ریشه های قوی و گسترده داشته باشد.

- شاخه ها باید به نحومطلوب ، بسته به شیوه بنسای مورد نظر، آراسته باشند.

- شاخه ها باید به نحو زیباو دلپذیری در اطراف تنه اصلی پراکنده شده باشند.البته اگر شیوه بنسای مورد نظر روشنردبانی باشداین خصوصیت مورد توجه قرار نمی گیرد.

- به اندازه کافی سرزنده ،شاداب ، سالم و قوی به نظر برسد، تا نیاز به مراقبت و نگهداری ویژه نداشتهباشد.

- ارتفاع زیادی نداشته باشد.

- گیاه انتخابی باید از نوع درختانی باشدکه طول عمر زیادی دارند.

 

بعد از انتخاب آراکی دورتا دور گیاه را خالی کرده و گیاه را سالم و بارعایت نکاتباغبانی از محل رویش خارج میکنند.و با حصیر یا گونی دورتادور ریشه را میپوشانند. سپس با نخ و سیم، گونی یا حصیر را می بندند. قطع ریشه ها تا یک فاصله معینی از تنه،ضروری است. روش برش باید به صورت مورب باشد. گیاه را بعد از انتقال به گلخانه، درگلدانی می کارند. ته گلدان شن درشت، سپس یک لایه خاک و شن و پس از آن یک لایه ماسهو کود حیوانی و بعد شن شسته شده،ریخته میشود.

گیاه بعد از ترمیم، آماده بنسای وتربیت مخصوص شیوه مورد نظر است.

 

چند تذکر در این مورد ضروری به نظر میرسد:

1- نباید گیاه را در معرض باد قرار داد.

2-خاک اطراف گیاه نباید خشک شود.

3-در 2 روز اول نباید گیاه در معرض نور مستقیم قرار گیرد، ,مگر آن که نور تنها بهگلدان گیاه بتابد.

4-به گیاهی که کاملا ریشه نگرفته نباید زیاد کود داد.

5-در صورتی که گیاه جوانه های متعددی تولید کرد، با توجه به شیوه بنسای انتخابی،جوانه های مناسب را نگه داشت و از تولید شاخه توسط بقیه جوانه ها جلوگیریکرد.

6-پس ازآن که گیاه کاملا شکل گرفت، میتوان آن را به گلدان زیباتری منتقلکرد.این عمل باید در ماه فروردین و اردیبهشت صورت گیرد.

 

 

پرورش به طریق خوابانیدن :

 

دومین روش آسان پرورش بنسای، روش خوابانیدن است . درختانی برای این روش مناسب هستندکه بتوانند از طریق تنه یا شاخه، ریشه تولید کنند. برای نمونه میتوان از درختانینظیر انار، افرا، نارون و یا صنوبر نام برد. درابتدا شاخهای را که جلوه مناسبی برایایجاد یک بنسای دارد، انتخاب و قسمتی از شاخه را حلقه برداری میکنند. سپس آن را بااسفنج یا خزه اسفاگنوم می پوشانند . و اطراف آن را با پلاستیک مسدود میکنند. بعد ازیکی از دو سال میتوان ساقه را قطع کرد و قسمت مورد نظر را به گلدان منتقل کرد. پساز آن روشهای تربیتی و سیم پیچی آغاز میشود.

[masi eng 47,044]

سایر روشها

 

برای بنسای کردن گیاه از روشهای دیگری مانند پیوند زدن نیز استفاده میشود. در اینروش از گیاهانی که به شرایط محدود بنسای، مقاوم هستند، به عنوان پایه استفادهمیشود. پیوند آن نیز از نوع زینتی است.

 

شیوه های بنسای:

 

درختان در طبیعت در شرایط و موقعیت مختلفی رشد میکنند. بعضی از آنها عوامل رشدمناسب را در اختیار دارند در حالی که برخی از گیاهان در کوهستانها و مناطق شیبداریا در کنار دریا و بادهای تند رشد میکنند. به همین دلیل مجبورند در برابر این عواملنامساعد مقاومت کنند. این مبارزه، باعث تغییر شکل در گیاه میشود و شکلهای گوناگونیکه غیرقابل شمارش هستند؛ پدید می آید. در یک بنسای خوب، سعی میشودکه از اشکال اصلیکه در طبیعت وجود دارد تقلید شود. برای انتخاب شیوه بنسای آگاهی از طبقه بندی آنهاضروری است.

بنسایهایی که زیر 15 سانتیمتر ارتفاع دارند بنسای مینیاتوری نامیده میشود.بن سایکوچک 15 تا 32 سانتیمتر ؛ بن سای متوسط 32 تا 60 سانتیمتر و بن سای بزرگ بیش از 60سانتیمتر ارتفاع دارند . اندازه یک بن سای باید با اندازه یک درخت روییده شده درطبیعت متناسب باشد . برای مثال بوته هایی مانند رزهای پا کوتاه یا شاه پسند درختی ؛وقتی به رشد کامل می رسند 5/0 تا 2 متر ارتفاع دارند . بنابراین برای بن ساهایمینیاتوری یا کوچک متناسب هستند . درختانی که در طبیعت ارتفاع آنها به 2 تا 4 مترمی رسد ؛ مثل ختمی درختی برای بن ساهای متوسط مناسب هستند . درختانی که تا ارتفاعزیادی رشد می کنند مثل چنار ؛ کاج ها و .......... برای بن ساهای بزرگ مناسب هستند .

 

روش تربیت بن سای ساقه

 

راست متقارن:

 

در این روش درخت در یک مسیر مستقیم رشد می کند . ریشه ها نیز در همه جهات عمود برساقه گسترده شده اند . در این روش ، درخت را به گونه ای تربیت می کنند که درختی رشدکرده در شرایط کاملاً مناسب و طبیعی ، در ذهن تداعی شود . برای ایجاد شکل ساقه راستمتقارن ، باید پایین ترین شاخه را در حدود یک سوم ارتفاع تنه حفظ کرد و با سیم پیچیمانع حرکت آن به سمت جلو شود. آشفتگی شاخه ها باعث پنهان شدن قسمت عقبی و پشت درختمیشود. تعیین اولین شاخه مهم است زیرا موقعیت شاخه دوم با توجه به شاخه اول معینمیشود. دومین شاخه بلند در قسمت دیگر وکمی بالاتر باشد. این شاخه باید کمی به قسمتپشت متمایل باشدو به گونهای پرورش داده شود، که مقداری از قسمت زیر شاخه در دیدناظر قرار گیرد. این شاخه به تاج درخت عمق میبخشد. سومین شاخه در قسمت عقب و کمیبالاتر از دومین شاخه قرار میگیرد. چهارمین شاخه در راستای دومین شاخه است. شاخههای دیگر نیز به همین ترتیب و به صورت متناوب قرار خواهند گرفت. شاخه ها نباید دردید ناظر بالای سر یکدیگر قرار گیرند زیرا در این صورت به یک میزان از نور خورشید وجریان هوا، بهره مند نخواهند شد.

 

روش ساقه راست نامتقارن :

 

در این روش، مانند روش متقارن، درخت رو به بالا رشد میکند ولی تنه دارای انحناهایبسیار زیبایی است. انحناها بیشتر به صورت زیگزاگ است. اما شاخه ها وضعیتی مشابه باروش متقارن دارند. در این روش راس ساقه اندکی به یک طرف کج شده است.

 

روش اریب :

 

این روش بسیار آسان است و برای افراد مبتدی در نظر گرفته میشود، در زمانی کوتاه نیزمیتوان آن را ایجاد کرد. در این روش تنه درخت با انحنایی حدود 45 درجه به طرف راستیا چپ متمایل میشود. بدین ترتیب تنه ابتدا به یک طرف مایل شده و دوباره بعد از طیفاصله کوتاه درمسیر اولی قرار میگیرد. اولین شاخه، قوی و نیرومند است و در مکانی کهانحنای تنه شروع میشود، واقع شده است. این شاخه یا به صورت افقی گسترده میشودیاروبه بالا متمایل میگردد و بیشترین نور را دریافت میکند. روش تنه کج، درختی رادرذهن القا میکند که در اثر نیروهای طبیعی، به این شکل درآمده است.

گستردگی ریشهبیشتر در خلاف انحنای تنه است. این روش خلق یک بنسای و یک نمونه جالب را برایهنرمندان امکانپذیر می سازد.

 

روش بادزده:

 

در روش بادزده، یک بنسای را باید آن گونه شکل داد که همانند یک درخت یا گروهی ازدرختان باشد که در یک مکان بادخیز یا در مجاور ساحل یا در نوک تپه رشد کردهاند.

در این روش تنه مستقیم است، ولی با زمین زاویه میسازد( عمود بر زمین نیست). زاویه خط تنه از راستای شاقولی حدود 45 درجه است. راس ساقه نیز در مسیرخمیدگی است. شاخه ها باید همچنان به صورت افقی حفظ شوند. خمیدگی درخت و وضع شاخه ها، این تصوررا درذهن ناظر القا میکند که درخت در پیکاری طولانی با بادهای شدید است.

 

روش نردبانی :

 

این روش، که بسیار ساده است، برای بنسای کردن گیاهانی که از طریق خوابانیدن ریشهدارشدهاند. استفاده میشود. این گیاهان را به گونهای تربیت میکنند که تمام شاخه هایآنها در یک جهت قرار گیرند. سپس تنه گیاه را به صورت افقی، به طوری که شاخه ها روبه بالا قرار گیرند، دریک ظرف قرار میدهند و روی آن خاک می ریزند. برای تسریع ریشهزدایی، در زیر هر شاخه قسمتی از تنه را زخمی میکنند.

میتوان بین شاخه ها قطعاتسنگ قرار داد تا بنسای نمای کوهستانی به خود بگیرد. بدین ترتیب سیمای یک جنگل درذهن القا میشود

[masi eng 47,044]

+ بونسایی گیاهی نیست که از نظر توارثی پاکوتاه باشد.

+ برای پاکوتاه شدن آن هیچ راه و روش و تجزیه مواد به صورت آنی وجود ندارد.

+ برای کوتاه شدن و ماندن هیچ حمله ای نمی توان کرد. در حقیقت بونسایی گیاهی است که شرایط محیطی آن یعنی، نور، آب و مواد غذایی و هوا و نگهداری از نظر کیفی و کمی تنظیم مانند گیاه بزرگ و معمولی با رعایت نسبتها است.

 

از نظر لغت شناسی ترجمه ژاپنی آن (درخت در گلدان) است. اما درطول تاریخ خود تعاریف زیادتری برای آن اظهار گردیده است.

 

 

همخوانی گلدان و گیاه چه از نظررنگ، جنس، اندازه و بافت دارای اهمیت زیادی است و در حقیقت هرکدام دیگری را تائید و تعریف می کنند و مکمل یکدیگر هستند.

درحقیقت بونسایی عبارتست از تعادل بین ریشه و اندام هوایی و به همین علت باید شاخه های موجود شکل داده شوند و آنهایی که اضافی هستند هرس شوند و تحت رژیم غذایی و نگهداری خاص خود قرار گیرند. گیاه بونسایی تحمل حمله قارچها و حشراتی مانند شته ها را ندارد و همانند درختان بزرگ نمی تواند از خود مقاومت نشان دهد و یا قدرت ریشه های آن در آب یابی ازذرات خاک و جذب آن در حد اندام خودش کم و کوچک است و نمی تواند غذای خودش را مانند درختان بزرگ از تجزیه کودهای حیوانی بدست آورد.

 

 

تاریخچه:

کاشت در گلدان برای تغذیه و یا استفاده دارویی به قدمت تاریخ بشر است و هزاران سال سابقه دارد اما استفاده از گیاه گلدانی به عنوان تزئینی و زیبایی به ندرت صورت می گرفته است. پس از شروع استفاده از گیاه گلدانی به عنوان زینت و زیبایی به یکباره هنر تولید گیاهان مینیاتوری در چین به ظهور پیوست. نقاشی روی دیوار در 200 سال پیش از میلاد و حمل درخت و درختچه و سنگ توسط کارگزاران و مستخدمین حکومتی موید و شاهد این پدیده هنری است. امروزه پس از 2000 سال از آن تاریخ تولید درختان بونسایی یکی از هنرهای متداول چین و خاور دور است.

 

 

ژاپن و بونسایی:

فرهنگ و فلسفه و هنر چینی در قرنهای 11 و 12 و خصوصأ مکتب " ذن " در زندگی همسایه خود ژاپن تاثیر فراوان گذاشت و به نظر می رسد بونسایی توسط راهبان این مکتب به ژاپنی ها آموخته شده باشد. بونسایی هم از نظر معنوی و هم زیبایی ظاهری به شدت در ژاپن گسترش یافت و ظرافت و معنویت و زیبایی آن در قرن سیزدهم توسط راهب های بودیسم مورد توجه قرار گرفت و تقدس خاصی پیدا کرد و همزمان هنربونسایی در بین مردم عادی نیز شایع گردید و درختان وحشی بصورت بونسایی تربیت می شدند. متخصصین شروع به تهیه و گسترش وسایل نمودند و در بعضی موارد بجای اینکه به زیبایی ختم گردد به تغییر شکل ناخواسته و نا مطلوب تبدیل می گردیدند.

 

 

 

بونسایی جدید:

بونسایی مانند همه فعالیتهای غیر ضروری بشردر دوران های مختلف دست خوش تغییرات بوده است. در اواسط قرن 17 فعلیتهای بونسایی محدود به گل کاملیا و سپس آزالیا و هرسالی واریته ای از گلها مورد طرح قرار می گرفتند. طبق اسناد باقی مانده 162 واریته آزالیا و 200 نوع کاملیا مورد نظر بونسایی قرار گرفت.

در مقطعی از زمان چنان توجهات به گیاهان ابلق قرار گرفت که تقریبأ بقیه رنگها و واریته ها به بوته فراموشی سپرده شدند. و این دوران تا اواسط قرن هجدهم دوره شکل گیری و نظم پذیری و قانونمند شدن بونسایی می دانند.

در اواخر قرن هجده در 1892 اولین گردهمایی هنرمندان بونسایی کار در یکی از رستوران های توکیو برگزار شد و در سال 1928 اولین نمایشگاه گیاهان بونسایی در موزه هنرتوکیو شکل گرفت. مطالعه دقیق روی شکل گیاه و چگونگی خروج شاخه از تنه و بطور کلی عادات رشد از جمله دستاوردهای این دوران است.

بولتن ها و بروشورها و جزوات فراوانی راجع به این مطالب به رشته تحریر درآمد و از نظر فرهنگی و گسترش این هنر پیشرفت های فراوانی حاصل گردید . بونسایی در اواخر قرن نوزدهم شکل صنعتی بازرگانی به خود گرفت و صدها متخصص حرفه ای را به جامعه هنرمندان عرضه کرد.

 

سبک چینی و ژاپنی:

سهم ژاپنی ها در بونسایی اشاعه و گسترش آن در غرب و سازه های زیبایی شناختی است و در این بین عمومیت دادن به هنر بونسایی و خارج نمودن از حوزه هنری چند هنرمند خاص از تلاش های چینی ها است. ضرب المثل های فراوان، داستانهای اسطوره ای و شکل دادن گیاهان به اشکال مختلف و عجیب و غریب پرنده و حیوان و اژدها از خصوصیات بونسایی چین است و تولید و شکل دهی ریشه ها و تنه ها با اشکال حیوانات هنوزدر چین حالت مسابقه ای دارد. بونسایی چینی برگرفته از قدرت خیال و داستانهای اسطوره ای اژدهای آتشین و مارهای هیکل مند و مارپیچ است. اما عقیده ژاپنی ها درباره بونسایی اینست که کل طبیعت را باید دوست داشت نه جزئی ازآن و این ایده در یک درخت به تمام معنی در یک بشقاب خلاصه می گردد.

 

 

 

غرب و بونسایی:

در نمایشگاه 1878پاریس شکل حک شده بونسایی روی گلدان سرامیکی که مدال طلای ژاپنی ها را به خود اختصاص داد به معرض نمایش گذاشته شد اما اخبار و اطلاعات بیشتری که حاکی از بونسایی قبل از دوره ویکتوریا در اروپا باشد در دسترس نیست . اما داستانهایی مربوط به یک درخت کوچک مارپیچ در بین مردم رواج داشته است.

بعد از جنگ جهانی دوم سوغات ژاپنی دیپلماتهای غربی به کشورشان گیاهان بونسایی بود. بعضی از غربی ها ابراض علاقه شدیدی به آموختن فن بونسایی نشان دادند و اثرهایی خلق کردندکه هنوز زنده و پابرجاست. مهاجرین رانده شده از ژاپن سهم بسزایی دراشاعه و گسترش این هنر در کالیفرنیای آمریکا داشتند.

تنوع در فرهنگ و آب و هوای کشورهای غربی تحول عظیمی در هنر بونسایی به جای گذاشت و تکنیک و سبک های جدیدی عرضه شده است. یک نوع انجیر استرالیایی و کاج اسکاتلندی در غرب کمک عظیمی به این هنر نمودند. امروزه دهها سمینار و نمایشگاه و جلسات سخنرانی در این باره در غرب برقرار است و این هنر را روز به روز بهتر و بیشتر در معرض عموم می گذارند

[masi eng 47,044]

تاریخچه پیداش بن‌سای

 

واژه‌ بن‌سای دارای دو قسمت «بن» و «سای» به معنای «یک گیاه درون ظرف» است.

چینی‌ها اولین کسانی بودند که استفاده از زیبایی‌ درختچه‌های طبیعی را در خانه‌ها و باغچه‌های خود رواج دادند و این‌کار را با انتقال درختچه‌های کوچک به داخل گلدان‌ها و ظروف زیبا و دکوراتیو انجام می‌دادند. البته همزمان، ژاپنی‌ها نیز کاشت درختچه‌های زینتی بن‌سای را با ظرافت کامل اجرا می‌کردند.

نوشته‌ها نشان می‌دهد که پیدایش درختچه‌های بن‌سای به اوایل قرن چهاردهم بازمی‌گردد. البته تا حدودی ممکن است که فرهنگ تمرین کاشت بن‌سای حدود هزار سال قبل در چین سامان‌دهی و بنیان‌گذاری شده باشد. به‌تدریج ایده‌آل‌ها و فلسفه بن‌سای در طی سا‌ل‌ها دست‌خوش تغییراتی شد. برای ژاپنی‌ها بن‌سای بیانگر آمیزش و ترکیب عقاید کهن و قدرتمند با فلسفه‌های شرقی در مورد هماهنگی و هارمونی موجود بین انسان، روح و طبیعت است.

در ابتدا تنها خانواده‌های برتر و دارای مرتبه بالای اجتماعی در ژاپن از بن‌سای در مراسم‌ و مناسبت‌های خاص استفاده می‌کردند و این درختچه‌ها را روی تاقچه‌هایی که به شکل‌های شکیل و ویژه طراحی شده بود قرار می‌دادند. این گیاه پیچیده به طور دائم در فضای بیرون خانه قرار داده نمی‌شد. با مرور زمان انواع بن‌سای‌ با سبک‌های مختلف که هر کدام به مقدار زیادی نسبت به نوع دیگر دارای تنوع بودند به‌وجود آمدند.

هنر کاشت و پرورش بن‌سای ادامه یافت؛ تا اینکه در قرن ۱۷ و ۱۸ ژاپنی‌ها در این هنر به اوج موفقیت رسیدند. در این زمان بن‌سای کماکان جایگاه و ارزش خود را به‌عنوان درکی عمیق از طبیعت حفظ کرد؛ اما عمق ظروف کاشت بن‌سای کمی از حالت قدیمی کمتر شد.

بن‌سای تقریبا نوعی هویت و شناسنامه برای هنر ژاپنی‌ها محسوب می‌شود و هنوز هم افراد با استفاده از آن در مجالس و مناسبت‌های مهم بر اهمیت قدمت این درختچه‌ها تاکید دارند؛ برخی افراد در ژاپن نیز با جمع کردن مجموعه‌ای از انواع مختلف بن‌سای به ترویج هنری که نماینده فرهنگ و سنت آن‌هاست می‌پردازند. هنرمندان ماهر در کاشت و پرورش بن‌سای به‌تدریج با اشاره به فرهنگ‌های مختلف دیگر در هنر بن‌سای و اضافه کردن عناصر دیگر از قبیل صخره‌ها پرداختند.

واژه بن‌سای به‌سرعت توسط توریست‌هایی که به ژاپن سفر می‌کردند در سرتاسر جهان منتقل شد و از آن به‌عنوان درختچه کوچکی که گویی تقلیدی ظریف و کوچک از درختان بلند و بزرگ موجود در طبیعت در گلدان‌های کوچک است یاد شد.

سپس بن‌سای با حضور در نمایشگاه‌هایی در لندن و پاریس بیشتر و بهتر به افراد معرفی شد و به‌خصوص حضور بن‌سای در نمایشگاه بزرگ جهانی در پاریس در سال ۱۹۰۰ چشم جهانیان را به هنر بن‌سای گشود. در پی آن، روش‌های کاشت‌وپرورش و نگه‌داری از این درختچه‌های زینتی به علاقه‌مندان با هر ملیت و فرهنگی آموزش داده شد و تنوع در کاشت انواع بن‌سای‌ به‌تدریج بیشتر شد. امروزه بن‌سای در چین و ژاپن بیانگر فرهنگ و سنت آ‌نها است و دیگر بر خلاف گذشته دور، نگه‌داری و استفاده از زیبایی‌های این گیاه تنها مختص طبقه بالای جامعه نیست بلکه تمام افراد می‌توانند از این گیاه اصیل و هنری در خانه خود نگه‌داری کنند.

می‌کوشیم تا شما را با هنر بن‌سای و انواع آن و همچنین پرورش آن آشنا کنیم. آشکار است که این هنر مانند هر هنر دیگری نیاز به پشتکار و دقت دارد.

[masi eng 47,044]

کاشت و نگه‌داری

 

بن‌سای به روندی گفته می‌شود که از راه آن درختچه یا گیاه تنومندی برای کاشت و نگه‌داری درون گلدان آماده می‌شود. بن‌سای در حقیقت یعنی تعادل بین ریشه و اندام هوایی و به‌عبارتی دیگر، ترکیبی از علم باغبانی و هنر است.

یکی از نکات مهم برای نگه‌داری گیاه بن‌سای آن است که به‌غیر از اجزای اصلی‌ در ظرف، باید هر چیز دیگری را از آن حذف کنید. این‌کار به‌‌نوعی پالایش گیاه است که یکی از اقدامات نمادین در فلسفه‌های ژاپنی محسوب می‌شود. ژاپنی‌ها در پرورش بن‌سای بر تعادل نظم و فرم دادن آن به حالت مثلثی شکل در قسمت خارجی تاکید دارند که آن نیز خود، نوعی نماد است.

نمونه‌های فراوانی از نتیجه این روند در مراکز پرورش گل‌وگیاه دیده می‌شود. جذابیت این روش این است که نمونه‌ای کوچک، ولی بالغ از یک گونه بزرگ‌قامت را می‌توانید در داخل یک گلدان سینی مانند مشاهده کنید. این روش، گیاه خانگی ایده‌آل را در دسترس شما قرار می‌دهد.

دو گونه روند برای بن‌سای شناخته شده است:

 

بن‌سای باغچه‌ای یا خارج از خانه؛ که در این روند، گونه‌های گیاهی شناخته شده‌ای مانند کاج‌ها، افراها، سرو کوهی و… به‌کار می‌رود و تنها برای مدت کوتاهی در زمستان به درون خانه آورده می‌شوند و باید حتما در فضای باز نگه‌داری شوند.

بن‌سای درون خانه‌ای و آپارتمانی، که در سال‌های اخیر رواج یافته است. فرق این دو آن است که برای روند پرورش بن‌سای آپارتمانی از گیاهانی استفاده می‌شود که در مقابل سرما و یخبندان حساس هستند و بنابراین درون خانه‌ها سال‌ها به رشد و نمو خود ادامه می‌دهند.

در روند پرورش بن‌سای لازم نیست که از گونه‌های گیاهی کوتاه قامت استفاده شود. اینها گیاهانی هستند که با مراقبت کاشته شده و پرورش یافته‌اند و از رشد طبیعی خود برخوردارند. البته این‌کار مستلزم مهارت و صرف وقت است که در نهایت گونه‌های تماشایی و گران‌قیمتی رادرون گلدان‌های مخصوص به نمایش می‌گذارند. انواع این گیاه که در فروشگاه‌های ایران عرضه می‌شود، بیشتر وارداتی هستند که از طریق پیوندهای جوانه‌ها بر روی ساقه‌های ضخیم و فرم‌دار، آن را به شکل بن‌سای در آورده‌اند که به هیچ‌وجه جنبه هنری ندارد.

[masi eng 47,044]

انتخاب محل بن‌سای در خانه

 

یکی از نکات مهم نگه‌داری بن‌سای در خانه، محل مناسب برای آن است. زیرا باعث می‌شود که گیاه برای سال‌ها سالم و شاداب بماند و به شما انرژی مثبت دهد. برعکس، اگر محل انتخاب شده برای گیاه مناسب نباشد، نه تنها به‌خوبی رشدونمو نمی‌کند، بلکه سرانجام پژمرده خواهد شد. عواملی مانند نور، سایه، نحوه آبیاری، رطوبت و حتی میزان تحمل گیاه در صورت سهل انگاری کوتاه مدت می‌تواند بر عمر گیاه موثر واقع شود.

خرید بن‌سای

 

در هنگام خرید بن‌سای نکات زیر را در نظر بگیرید تا بتوانید گیاهی سالم و شاداب خریداری کنید:

حتما گیاه بن‌سای را در فصل بهار که زمان رشد و شکوفایی آن است بخرید. از فروشنده محل نگه‌داری (داخل آپارتمان یا فضای باز) و سایر نیازها و همچنین نام گیاه را بپرسید تا بتوانید به‌خوبی از آن نگه‌داری کنید.

نور مورد نیاز گیاه چه در داخل خانه و چه در فضای باز مناسب باشد.

با یک انگشت ساقه‌ گیاه را کمی فشار دهید، در صورتی ‌که سفت و محکم نباشد، به اصطلاح ریشه در داخل خاک لق باشد، یا رشد آن به اندازه کافی صورت نگرفته یا ریشه در حال پوسیدن است که خرید آن پیشنهاد نمی‌شود.

به دقت به برگ‌های آن نگاه کنید که از نظر اندازه و سالم بودن؛ برگ‌ها و ساقه‌ها با هم مطابقت داشته باشند.

برای پی بردن به بیماری حشره‌زایی و آلوده نبودن به بیماری، نوک شاخه‌ها یا برگ‌ها و محل‌هایی که برگ‌ به ساقه متصل است و همچنین زیر برگ‌ها را به دقت بررسی کنید که آفت نداشته باشند.

پس از انتخاب گیاه، از فروشنده بخواهید آن را با روزنامه یا کاغذ کاملا بپوشاند. به‌طوری که نور مستقیم آفتاب به آن نتابد و از باد کولر اتومبیل دور باشد. در زمستان نیز شیشه‌های اتومبیل بالا باشد. تغییر درجه حرارت ناگهانی گیاه، باعث ریزش برگ‌های آن می‌شود.

پس از ورود به خانه روزنامه‌ها را جدا کنید. نخستین کار برای اینکه اثر انتقال ناگهانی از گلخانه به خانه را (تغییر محیط زیست) تا اندازه‌ای خنثی کنید و گیاه با آب‌وهوای مکان جدید سازگار شود، روزی یکی دو بار در گرم‌ترین ساعات روز با آبی که فاقد کلر باشد و روزانه یکی دوبار با آب‌فشان روی برگ‌های آن را اسپری کنید و با همین آب آن‌ را آبیاری کنید.

(ظرفی فاقد درپوش را پر از آب کنید و در گوشه‌ای به مدت ۲۴ ساعت کنار بگذارید تا کلر آن پریده و از آن آب برای گیاه استفاده کنید).

از کود دادن به گیاه برای مدتی خودداری کنید و چنانچه پس از گذشت چند روز، چند برگ از برگ‌های تحتانی آن زرد و پژمرده شد نگران نباشید؛ چون این حالتی است که گیاه برای بقای خود در محیط جدید به‌وجود می‌آورد. طبیعی است که گیاه در طی پذیرش شرایط محیط جدید، برگ‌های پیر و پایینی خو را از دست بدهد و برگ‌های جوان و تازه را که دمبرگ قوی‌تر دارند و معمولا در قسمت بالای ساقه‌ها می‌رویند حفظ کند. هرگز برگ‌های زرد را از ساقه جدا نکنید چون بهتر است این‌کار به‌طور طبیعی و به‌تدریج توسط خود گیاه انجام شود؛ زیرا گیاه قبل از دفع برگ‌ها، منفذی را که از جدا شدن دمبرگ از ساقه پدید می‌آورد می‌بندد و هیچ‌گونه خراشی باقی نمی‌ماند تا مورد حمله میکروب‌های عفونت‌زا قرار گیرد. ولی چنانچه بیشتر از دو یا سه برگ گرفتار زردی شوند، نشانه این است که در آبیاری گیاه افراط یا سهل‌انگاری کرده‌اید یا احتمالا گلدان را در محل تاریکی قرار داده‌اید.

از قرار دادن هر دو گونه بن‌سای در معرض کوران هوا نیز خودداری کنید. بدیهی است گیاه خریداری شده اگر آپارتمانی باشد، باید آن را در پرنورترین قسمت آپارتمان قرار دهید و گیاه فضای باز را در بالکن یا در حیاط در محلی آفتابگیر قرار دهید و همچنین به علت کوچک بودن گلدان بن‌سای، هر روز به آبیاری و اسپری آب روی برگ‌ها اقدام کنید.

توجه داشته باشید که برخی از این گیاهان فضای باز به غرقابی حساس هستند و در روزهای بارانی باید محل آن را تغییر داده و به محیطی خنک و پناهگاه برده شوند.

[masi eng 47,044]

[h=1]تصاویری زیبا از درختان بنسای[/h]