نسل جديد واكسن ها به روش بيوتكنولوژی

[شــاروک 30,242]

توليد نسل جديد واكسن ها، به روش بيوتكنولوژي در دنيا مورد توجه بسياري از كشورها قرار گرفته و عمده ترين فعاليت بخش بيوتكنولوژي موسسه سرم و واكسن سازي رازي نيز، توليد نسل جديد واكسن هاست.از زمان پيدايش ايده توليد واكسن، براي انجام كارهاي لابراتواري تا زمان توليد و صدور مجوز براي استفاده گسترده از آن، به چيزي حدود ۱۰ تا ۲۰ سال وقت نياز است، در اين زمينه دنيا فعاليت هاي زيادي را شروع كرده و شايد ظرف ۱۵ سال آينده، شاهد توليد نسل جديد بسياري از واكسن ها به روش مهندسي ژنتيك باشيم.هم اكنون تنها واكسن با توليد انبوه بالا، كه به صورت حرفه اي در بسياري از كشورهاي دنيا توليد و جنبه عام پيدا كرده، واكسن هپاتيت است.بسياري از واكسن هاي توليدي به روش نوتركيبي و يا DNA، در حد تجربي و با استفاده محدود هستند، و موسسه واكسن و سرم سازي رازي، با استفاده از فناوري جديد براي توليد واكسن، صرف نظر از روش سنتي قدم هايي در اين راه برداشته است.

 

۲۰ سال گذشته، فعاليت بسياري از واحدهاي بخش توليد به صورت سنتي بوده ولي هم اكنون اين واحدها به ترمانتورهايي مجهز شدند كه در كشور بي نظير بوده است، به طوري كه با استفاده از آن مي توان كشت باكتري و حتي سلول هاي جانوري را تا چند هزار ليتر توسعه داد. در زمينه واكسن هاي باكتريايي انساني نظير ديفتيري، پيشرفت هاي خوبي حاصل شده كه عمدتاً در ترمانتورها تهيه مي شوند.

 

بيش از ۴۰ سال، كشت سلولي جانوري در اين موسسه انجام مي شد كه با همكاري سازمان پژوهش هاي علمي، ترمانتورهاي بزرگي ساخته كه اين سلول هاي جانوري به آساني در آن كشت داده و حتي واكسن هاي ويروس نيز در آن تهيه مي شود. واكسن هاي هوازي و بي هوازي نظير سياه زخم از طريق اين ترمانتورهاي امكان پذير است. در بخش انساني با راه اندازي cell facter در برخي بخش ها، سلول هاي انساني در داخل اين كارخانه سلولي تهيه مي شود. توليد چند واكسن مهم در دست تحقيق كه برخي از آنها ظرف دو سه سال آينده به نتيجه خواهند رسيد. از آن نمونه، واكسن بارسلوز گاو و گاوميش كه با دستكاري ژنتيكي قسمت هاي ژني بيماري زاي آن كه در واكسن سنتي باعث شوك بيماري مي شود و قسمت هاي ايمني زايي آن بر جاي گذاشته مي شود.واكسن ضد كنه، كه به عنوان واكسن مادر، مطرح است و در صورت توليد، جلوي بسياري از بيماري هاي ناشي از كنه را خواهد گرفت، يك واكسن همگاني است كه هنوز در مراحل ابتداي راه قرار دارد و نيازمند فعاليت وسيع تر در اين زمينه است.

 

و اما در ارتباط با حيوانات مدل، از جمله مشكلات موجود، تهيه حيوانات بزرگي چون ميمون است كه بايد از كشورهاي خارجي و با مشقت و هزينه زياد فراهم شود و در عين حال مسائل بهداشتي آن مورد توجه قرار گيرد. هم اكنون چند پروژه، در زمينه حيوانات مدل و يا animal biotechnology در دست است و فعاليت هاي نسبي خوبي در اين زمينه شده و تجهيزات مناسبي نيز تهيه شده كه در كشور، نمونه است. با استمرار موفقيت در اين زمينه، مي توان به جاي استفاده از ميمون، با صرف انرژي و هزينه كمتر، از موش به عنوان حيوان آزمايشگاهي كوچك استفاده و اهداف خود را پياده كرد. البته اين مسئله قبلاً در كشورهايي نظير ژاپن و آمريكاي شمالي اتفاق افتاده است.در زمينه تشخيص بيماري هايي نظير نيوكاسل و برونشيت در طيور، تب برفكي در دام، آبله گوسفندي و بزي و حتي طاعون، اين موسسه برنامه هايي داشته و تاكنون بيش از ۳۰ ژن در موسسه سرم سازي رازي شناسايي و در بانك جهاني ژن به ثبت رسيده و كيت هاي تشخيصي و آنزيم هاي زيادي نيز توليد شده است.سرمايه گذاري در رابطه با بيوتكنولوژي به دلايل زيادي از جمله وجود منابع و ثروت هاي طبيعي و خدادادي در كشور، بسيار مفيد و سودده خواهد بود و در صورت عدم فعاليت در اين زمينه، در آينده نه چندان دور، به رغم وجود نيروي انساني و علمي در كشور، شاهد وابستگي شديد به ديگر كشورها در اين زمينه خواهيم بود، لذا براي رسيدن به خودكفايي نسبي، اولويت بيوتكنولوژي كشور، بايد توليد واكسن باشد.

 

هر چند نسبت به ۱۵ سال گذشته، به نيرو هاي متخصص بيشتري دست يافته ايم ولي مهم ترين عامل براي پيشرفت در اين زمينه، توجه به آموزش و سرمايه گذاري در زمينه بيوتكنولوژي است. بايد به رغم مشكلات موجود، ارتباطات خود را با ساير كشور ها تقويت كرده و در اين زمينه سرمايه گذاري كنيم تا به مرحله بهره برداري برسيم.

 

از جمله موانع موجود بر سر راه بيوتكنولوژي كشور، بودجه ناكافي اين بخش است كه ناشي از اطلاع ناكافي سياستگذاران و دولتمردان از علم بيوتكنولوژي است، كه به اين امر به طور جدي پرداخته اند.تمام موانع قابل حل و مشكل به طور اساسي مطرح نيست، ولي در كشور هايي كه عمده ترين پيشرفت ها را در زمينه بيوتكنولوژي داشتند، مسئولان و سياستگذارانشان، حاميان واقعي آنها بودند، در اين صورت همه براي حل مشكلات و مسائل جزيي، به ميدان خواهند آمد.وزارتخانه هاي مرتبط با اين علم ظرف يك هفته، بر محققين فشار وارد مي كنند كه برنامه هاي آينده خود را، ارائه دهيد ولي بدون انجام پيگيري هاي لازم براي اجرايي شدن اين طرح ها، آنها را به حال خود رها مي كنند.با توجه به چند شاخه اي بودن بيوتكنولوژي، نمي توان يك سازمان واحد را متولي اين علم كرد ولي وجود يك حامي جدي براي آن در كشور احساس مي شود.