رفتن به مطلب

معاهده فضای ماورای جوّ و اصول آن


YAGHOT SEFID

ارسال های توصیه شده

معاهده فضای ماورای جوّ و اصول آن ... :icon_gol::ws2:

 

قوانین وضع شده در رابطه با فضا، مجموعه‌ای از قوانین حقوقی بین‌المللی هستند كه به فعالیت‌های دولت‌ها در فضای ماورای جوّ می‌پردازند. سرآغاز وضع قوانین فضایی پرتاب اولین ماهواره جهان یعنی اسپوتنیك اتحاد جماهیر شوروی در اكتبر سال 1957 بود. در سال 1958، رئیس‌جمهور وقت آمریكا، دوایت آیزنهاور و نخست‌وزیر شوروی سابق، نیكیتا خروشچف، از سازمان ملل درخواست كردند تا مقوله‌های قانونی در ارتباط با فعالیت‌های فضایی را مورد بررسی قرار دهد. به دنبال این تقاضا، سازمان ملل كمیته استفاده صلح‌آمیز از فضای ماورای جوّ را ایجاد كرد كه این كمیته نیز، دو زیركمیته علمی-فنی و حقوقی را معرفی نمود. زیركمیته حقوقی، دیوان اصلی برای مذاكرات بین‌المللی در مورد فعالیت‌های فضای ماورای جوّ است. تاكنون پیش‌نویس پنج معاهده بین المللی در كمیته استفاده صلح‌آمیز از فضای ماورای جوّ سازمان ملل نوشته شده است: معاهده 1967 در مورد اصول حاكم بر فعالیت دولت‌ها در كاوش و استفاده از فضا شامل ماه و اجرام سماوی دیگر (معاهده فضای ماورای جوّ)، توافق 1968 مربوط به نجات و بازگشت فضانوردان و دیگر اشیای پرتاب شده به فضای ماورای جوّ (موافقت‌نامه نجات)، پیمان 1973 در رابطه با مسئولیت‌های بین المللی در مورد آسیب‌های ناشی از اجسام فضایی (كنوانسیون مسئولیت)، پیمان 1976 مربوط به ثبت اجسام پرتاب شده به فضای ماورای جوّ (كنوانسیون ثبت) و توافق 1979 حاكم بر فعالیت دولت‌ها در ماه و دیگر اجرام فضایی (معاهده ماه). معاهده فضای ماورای جوّ با پذیرش توسط 98 كشور، فراگیر‌ترین توافق بوده و معاهده‌های نجات، مسئولیت و ثبت همه تشریح برخی بندهای عنوان شده در معاهده فضای ماورای جوّ هستند.

120182109254255251161245556111120167142165.jpg

 

نحوه توزیع اعضای معاهده فضای ماورای جوّ؛ رنگ تیره نمایشگر كشورهای عضو پیمان كه آن‌را به تصویب نیز رسانده‌اند، و رنگ روشن كشورهایی كه فقط معاهده را امضا كرده‌اند، نشان می‌دهد.

ظاهراً سازمان ملل در صدد است تا معاهده ماه را با اصلاح مناسب اصول معاهده فضای ماورای جوّ، به ویژه در مورد استفاده از منابع و منع خصوصی‌سازی فضا به عنوان فراگیرترین پیمان جایگزین معاهده فضای ماورای جوّ كند. در حال حاضر، تنها 12 كشور معاهده ماه را پذیرفته‌اند و بسیاری، احتمال شكست این معاهده را پیش‌بینی می‌كنند. پیمان اصول حاكم بر فعالیت دولت‌ها در كاوش و استفاده از فضا شامل ماه و اجرام فضایی دیگر كه به معاهده فضای ماورای جوّ مشهور است، در 27 ژانویه 1967 بین کشورهای ایالات متحده آمریكا، انگستان و اتحاد جماهیر شوروی مطرح و در 10 اكتبر 1967 به امضا رسید. تا ژانویه سال 2006، 98 كشور به این پیمان پیوسته‌اند و 27 كشور دیگر نیز معاهده را امضا كرده‌اند، اما هنوز تصویب نهایی را به پایان نرسانده‌‌اند.

معاهده فضای ماورای جوّ بیانگر چارچوب اساسی قوانین فضایی بین‌المللی است و طبق اصول آن، دولت‌ها از قرار دادن سلاح‌های اتمی یا دیگر تسلیحات كشتار جمعی در مدار زمین، روی سطح ماه و دیگر اجرام فضایی یا در نقاط دیگر فضا منع می‌شوند. این معاهده، استفاده از ماه و دیگر اجرام فضایی را منحصراً به اهداف صلح‌آمیز محدود ساخته و صریحاً كاربرد آنها را به منظور آزمایش سلاح‌ها، انجام مانورهای نظامی و نصب پایگاه‌های نظامی ممنوع می‌كند (بند 4). به علاوه، دولت‌ها توسط این عهدنامه از ادعا در مورد تصاحب منابع فضایی از جمله ماه یا هر سیاره‌ی دیگری منع می‌شوند، زیرا که این منابع متعلق به تمامی انسان‌هاست. در حقیقت، بند 2 از معاهده چنین بیان می‌کند: "دولت‌ها نمی‌توانند فضای ماورای جوّ شامل ماه و دیگر اجرام فضایی را با ادعای مالکیت و با هدف استفاده، اشغال یا هر منظور دیگری، به خود اختصاص دهند."

8877219371654144471516123414247193128.jpg

 

بند 6 از معاهده فضای ماورای جوّ در ارتباط با مسئولیت‌های بین‌المللی است و بیان می‌کند: "کلیه فعالیت‌های غیردولتی در فضای ماورای جوّ شامل ماه و دیگر اجرام فضایی ملزم به کسب مجوز از كمیته‌های مرتبط با عهدنامه بوده و باید تحت نظارت آنها انجام شوند." و این كمیته‌ها باید مسئول بین‌المللی فعالیت‌های ملت‌ها اعم از دولتی و غیردولتی باشند.

مواردی که در ادامه می‌آید، مربوط به [پروژه وِست فورد] بوده که به عنوان تبصره‌ای در بند 9 معاهده فضای ماورای جوّ گنجانده شده است:

" كمیته‌های مرتبط با عهدنامه که به دلایلی فعالیت یا برنامه آزمایشی كمیته دیگری در فضا، شامل ماه و اجرام فضایی دیگر را دارای پیامدهای زیان‌بار مغایر با استفاده و کاوش صلح‌آمیز فضای ماورای جوّ شامل ماه و اجرام فضایی دیگر بدانند، می‌توانند درخواست بررسی مجدد آن فعالیت یا آزمایش را داشته باشند."

پروژه وِست فورد، آزمایشی بود كه توسط آزمایشگاه لینكلن دانشگاه ماساچوست از طرف نیروی نظامی ایالات متحده در سال‌های 1961 و 1963 به‌منظور ایجاد حلقه‌ای از آنتن‌های دوقطبی (با سوزن‌های دو سانتیمتری) در مدار برای دستیابی به ارتباطات جهانی رادیویی انجام شد. پس از شكست در اولین تلاش در سال 1961، پروژه با پرتاب موفقیت‌آمیز در سال 1963 و برقراری ارتباط رادیویی به نتیجه رسید. اما در نهایت این فناوری به دلیل توسعه ماهواره‌های مخابراتی و همچنین اعتراض دیگر كشورها كنار گذاشته شد. سوزن‌ها به‌صورت پسماند فضایی در مدارهایی در ارتفاع 3500 تا 3800 كیلومتری و انحراف 96 و 87 درجه رها شدند. اعتراض بین‌المللی به این حركت، منجر به اضافه شدن تبصره‌ای در معاهده فضای ماورای جوّ در سال 1967 شد. این نکات در بند 11 توافق مرتبط با فعالیت‌های دولت‌ها در ماه و اجرام سماوی دیگر (معاهده ماه) در سال 1979، که برای برطرف کردن ابهامات به وجود آمده در معاهده فضای ماورای جوّ سال 1967 نگاشته شد، نیز تصریح شده است؛ گرچه این توافق توسط هیچ‌یک از قدرت‌های فضایی تصویب نشد.

خبرگان قوانین بین‌المللی فضایی اعتقاد دارند که ماه در زمره مشاعات بین‌المللی قرار می‌گیرد و این بدان معناست که تمامی دولت‌های عضو می‌توانند از آن بهره‌برداری کنند، اما حق تصرف آن را ندارند (این مفهوم در مورد آب‌های بین‌المللی نیز اعمال می‌شود). این موضوع گاهی توسط دولت‌هایی که تمایل به فروش حقوق خود در ماه یا دیگر اجرام سماوی دارند مورد اعتراض قرار می‌گیرد، اما این مبحث تاکنون در هیچ دادگاه قضایی مطرح نشده است. گرچه وضع قوانین حقوقی در مورد فضا هنوز در ابتدای راه قرار دارد، اما در عصر حاضر توسعه و تغییرات زیادی را در این زمینه می‌توان پیش‌بینی كرد.

از طرفی، منابع فضایی نامحدود هستند و تنها توانایی انسان در استفاده از آنها محدودیت ایجاد می‌كند كه این موضوع برای تمام كشورها صادق است. اگر سفرهای فضایی با اهداف تجاری وسعت بیشتری یابد و به دنبال آن هزینه‌های پرتاب كم شود، آنگاه تمام كشورها توانایی بهره‌برداری از منابع فضایی را به دست خواهند آورد. در این صورت، انجام توافقات بین دول جهان در جهت توسعه تجاری و زندگی انسان در فضای ماورای جوّ آسان‌تر خواهد بود.

 

منبع:

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

دانشنامه فضایی

لینک به دیدگاه

به گفتگو بپیوندید

هم اکنون می توانید مطلب خود را ارسال نمایید و بعداً ثبت نام کنید. اگر حساب کاربری دارید، برای ارسال با حساب کاربری خود اکنون وارد شوید .

مهمان
ارسال پاسخ به این موضوع ...

×   شما در حال چسباندن محتوایی با قالب بندی هستید.   حذف قالب بندی

  تنها استفاده از 75 اموجی مجاز می باشد.

×   لینک شما به صورت اتوماتیک جای گذاری شد.   نمایش به صورت لینک

×   محتوای قبلی شما بازگردانی شد.   پاک کردن محتوای ویرایشگر

×   شما مستقیما نمی توانید تصویر خود را قرار دهید. یا آن را اینجا بارگذاری کنید یا از یک URL قرار دهید.

×
×
  • اضافه کردن...