روشهای بهینه سازی در پروژه های عمرانی

[Artaria 13,629]

روشهای بهینه سازی در پروژه های عمرانی یكی از مهمتـرین مســائل و مشـكلات پروژه های عمرانی در سطح كشور مبحث »طراحی دست بالا یا دست پایین« و معضلات ناشی از آنها یعنی افزایش زمان و هزینه تكمیل اینگونه پروژه هاست، به طوری كه براساس آمار سازمان مدیریت و برنامه ریزی كشور متوسط زمان راه اندازی طرحهای ملی و سرمایه بر، در حال حاضر هشت سال است.

54 درصد از طرحهای عمرانی دارای مشكلات طراحی هستند. 27 درصد از طرحهای عمرانی ناقص اجراء می شوند و 28 درصد از طرحهای عمرانی در مرحله بهره برداری دارای مشكل هستند. طراحی دست بالا یا دست پایین در قاموس مهندسی عمران به مطالعه و طراحی طرحها به صورت غیر بهینه اطلاق می شود.

پروژه هایی دست بالا (OVER DESIGN) تلقی می شوند كه در مرحله مطالعه و طراحی بالاتر از حد و ظرفیت مورد نیاز مطالعه و طراحی شوند. در این حالت ظرفیتهای پروژه در مرحله بهره برداری مورد استفاده قرار نمی گیرند. به عنوان نمونه در هنگام مطالعه و طراحی مسیر راه یا راه آهن بخشهایی نظیر خاكریزی ، خاكبرداری و ابنیه فنی نظیر پلها و تونلها وجود دارند كه بایستی مدنظر قرار گیرند.

روشهای بهینه سازی در پروژه های عمرانی یكی از مهمتـرین مســائل و مشـكلات پروژه های عمرانی در سطح كشور مبحث »طراحی دست بالا یا دست پایین« و معضلات ناشی از آنها یعنی افزایش زمان و هزینه تكمیل اینگونه پروژه هاست، به طوری كه براساس آمار سازمان مدیریت و برنامه ریزی كشور متوسط زمان راه اندازی طرحهای ملی و سرمایه بر، در حال حاضر هشت سال است.

54 درصد از طرحهای عمرانی دارای مشكلات طراحی هستند. 27 درصد از طرحهای عمرانی ناقص اجراء می شوند و 28 درصد از طرحهای عمرانی در مرحله بهره برداری دارای مشكل هستند. طراحی دست بالا یا دست پایین در قاموس مهندسی عمران به مطالعه و طراحی طرحها به صورت غیر بهینه اطلاق می شود. پروژه هایی دست بالا (OVER DESIGN) تلقی می شوند كه در مرحله مطالعه و طراحی بالاتر از حد و ظرفیت مورد نیاز مطالعه و طراحی شوند. در این حالت ظرفیتهای پروژه در مرحله بهره برداری مورد استفاده قرار نمی گیرند. به عنوان نمونه در هنگام مطالعه و طراحی مسیر راه یا راه آهن بخشهایی نظیر خاكریزی ، خاكبرداری و ابنیه فنی نظیر پلها و تونلها وجود دارند كه بایستی مدنظر قرار گیرند.

اگر در مرحله مطالعه، كریدور مسیر به خوبی انتخاب نشود، مطمئناً‌حجم عملیات خاكی و ابنیه فنی افزایش چشمگیری می یابد. در مرحله طراحی نیز اگر مشخصات فنی و اجرای پروژه از قبیل ابنیه فنی نظیر پل ها و تونل ها برای بارهای بالاتر از حد بهره برداری طراحی و محاسبه شوند؛ در مرحله اجرا شاهد هدر رفتن مصالح و نیروی انسانی بوده و هزینه ها و زمان اجرای طرح افزایش خواهد یافت. در یك پروژه صنعتی نظیر یك كارخانه تولیدی نیز اگر مشخصات فنی و ظرفیت كارخانه بالاتر از حد موردنظر طــرح شــود، در فــاز بهره برداری ظرفیت آن به طور كامل مورد استفاده قرار نمی گیرد. بــر عكس پــروژه هایی دست پایین (Under design) تلقی می شوند كه در فاز مطالعه و طراحی پایین تر از حد و ظرفیت مورد نیاز (حداقل آیین نامه ها) مطالعه و طراحی شوند. در این حالت پروژه پاسخگوی نیازهای بهره بردار نیست.

به عنوان نمونه اگر در مرحله مطالعه یك پروژه راهسازی به ظرفیت بار و مسافر عبوری از مسیر توجه نشود، پس از احداث راه، پروژه پاسخگوی ظرفیت بار و مسافر نخواهد بود و یا در مهندسی سازه اگر ابنیه فنی نظیر پلها و تونلها كمتر از حد مورد نیاز بهره برداری، مطالعه، طراحی و محاسبه شوند، در این صورت سازه و اجزای آن همواره بیش از توان و محدوده بهره برداری آن بارگذاری شده، در آن صورت، بایستی نسبت به ترمیم و تقویت اینگونه سازه ها، به منظور رساندن مقاومت سازه و اجزای آن به مقاومت مورد نیاز اقدام كرد.

این حالت طراحی نیز موجب افزایش هزینه های ناشی از دوباره كاریها، مصرف مصالح اضــافی و به كـــارگیری مجدد نیروی انسانی می شود. مشابه شرحی كه در خصوص طراحی دست بالا و دست پایین از دیدگاه مهندسی عمران بیان گردید، از دیدگاه دیگر تخصصها نیز قابل طرح است، مثلاً از دیدگاه معماری تناسب فضاها با كاربریها، تناسب هزینه های نماسازی و محوطه سازی با كاربرد پروژه مطرح می شود یا از دیدگاه مهندسی تاسیسات متناسب بودن میزان تجهیزات و مشخصات آنها با شرایط كاری پروژه دارای اهمیت است. باتوجه به حجم انبوه اعتبارات مالی كه سالیانه صرف مطالعات و اجرای پروژه های عمرانی وزارت راه و ترابری می گردد، و اثراتی كه پدیده طراحیهای غیربهینه در افزایش هزینه ها و اغلب افزایش زمان تكمیل اینگونه پروژه ها در طول مراحل مطالعه، طراحی و اجرای آنها روی می دهد و همچنین كمبـود كارایی كه در دوره بهره برداری در پروژه ها ظاهر می شود، بررسی موضوع پیش گفته را ضروری می سازد.

1 - علل غیر بهینه شدن پروژه های عمرانی انجام مطالعات و طراحی به وسیله مشاوران صورت می گیرد و كنترل پروژه های واگذار شده به آنها بر عهده كارفرماست كه نقص در هر مرحله بر پروژه و بهینه بودن آن اثر می گذارد كه علل آن عبارتند از: ! نبود آمار و اطلاعات دقیق و مناسب مورد نیاز طراحان و مشاوران كه موجب ضعف در مراحل مطالعات و طراحی پروژه های عمرانی می شود؛ ! عدم مستندسازی در مراحل مختلف پروژه های عمـرانــی كه قبلا تكمیل و به بهره برداری رسیده اند؛ ! عدم توجه به مبحث »ارزیابی عملكرد« به منظور ارزیابی مراحل مختلف پروژه های عمرانی به وسیله تیمی از كارشناسان مجرب؛ ! ضعف بهره بردار به صورتی كه از پروژه ها به شكل بهینه بهره برداری به عمل نمی آید؛ ! نقــایص مـوجود در قوانین، مقررات و بخشنامه ها پیرامون امــور قراردادها، شرح خدمات قراردادهای مطالعات، نظارت و اجرا و حق الزحمه های مشاوران و پیمانكاران؛ ! ضعف و نقص در مراحل مطالعات مقدماتی كه مشاوران و طراحان مراحل بعدی را كه بر اطلاعات آنها اتكا می كند، دچار اشتباه می سازد. ! نبود استانداردها و آیین نامه های مناسب و مصوب كه با شرایط اقلیمی، جغرافیایی و... كشور همخوانی داشته باشند؛ ! نقایص موجود در دستورالعملها و روشهای ارزیابی، درجه بندی و انتخاب مشاوران و پیمانكاران پروژه های عمرانی؛ ! نبود چك لیست های مناسب به منظور كنترل و تصویب طرح های عمرانی؛ ! عدم بهره گیری مناسب از تیم های كارشناسی مجرب در مراحل مختلف مطالعه، طراحی و اجرای پروژه های عمرانی؛ ! كمبود رشته های تخصصی به ویژه در زمینه روشهای اجرایی در كادرهای فنی و اجرایی مشاوران و پیمانكاران؛ ! عدم توجه و بهره گیری از روشهای جدید طراحی و اجرا در پروژه های عمرانی؛ ! ضعف مدیریت و كادر كارشناسی كارفرما و مجریان طرحهای عمرانی.

2 - روشهای بهینه سازی ! انجام مهندسی ارزش در طرحها از بدو مرحله مطالعاتی تا زمان بهره برداری از پروژه به منظور كاهش هزینه ها، بهبود روشها و بهینه سازی پروژه های عمرانی؛ ! تــوجه به امر بهره برداری و نیازها وامكانات بهـره بردار در مرحله مطـالعات و طــراحی پروژه های عمرانی؛ ! نقایص موجود در قوانین وبخشنامه های سازمان مدیریت و برنامه ریزی كشور پیرامون قراردادها، شرح خدمات، حق الزحمه ها، روشهای ارزیابی، رتبه بندی و انتخاب مشاوران و پیمانكاران پروژه های عمرانی با هماهنگی دستگاههای ذیربط؛ ! تدوین و نهادینه كردن استانداردهای مناسب در امر مطالعات، طراحی و اجرای پروژه های عمرانی و به روز نگاه داشتن استانداردها؛ ! مستندسازی اسناد، مدارك و تجـــربه های پروژه های قبلی به منظور بهره گیری مناسب از آنها در پروژه های جاری و آتی؛ ! بهره گیری از روشهای جدید در امر مطالعه، طراحی و اجرا كه نمونه آن روش طرح و اجراست كه در كشورهای توسعه یافته از آن استفاده می شود؛ ! توجه و بهبود تشكیلات سازمانی كارفرمایان و مجریان پروژه های عمرانی؛ ! بهره گیری از تیم های كارشناسی مجرب به منظور بررسی و كنترل پروژه های عمرانی در دستگاههای اجرایی و متولیان پروژه های عمرانی؛ ! تشكیل معاونت طرح و برنامه در سطح معاون وزیر به منظور ساماندهی به طرحها و پروژه های عمرانی وزارتخانه و سازمانهای تابعه؛ ! بهبود و تقویت تشكیلات مشاوران و پیمانكاران به ویژه در بخش كادر فنی و اجرایی آنها به منظور كاهش طراحی های غیربهینه و هزینه های تحمیلی ناشی از آنها بر پروژه؛ ! بهره گیری مناسب از شیوه های مدرن و سودمند، همچون مهندسی مجدد فرایندها به منظور بهبود روشهای كنونی مطالعات، طراحی، اجرا و بهره برداری پروژه های عمرانی؛ ! برگزاری دوره های آموزشی مناسب و مرتبط در حین خدمت برای كارشناسان دستگاههای دولتی متولی پروژه های عمرانی؛ ! توجه به موضوع خصوصی سازی و اهمیت آن در بهبود روشها و بهینه سازی مراحل مختلف پروژه های عمرانی؛

 

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام