مقالات توسعه پایدار شهری و زيست محيطي

[Mohammad Aref 120,438]

چالش های توسعه پایدار

مهمترين چالشهاي توسعه پايدار عبارتند از :

1. توجه به رشد پايدار

توسعه پايدار در نزد بسياري از افراد به معناي رشد پايدار تلقي مي­ شود (درحالي كه رشد فقط به يك بعد از توسعه توجه دارد). البته اين يك واقعيت است كه رشد اقتصادي از طريق افزايش ثروت كل جامعه، توانايي كشور را براي كاهش فقر و حل ساير مسائل اجتماعي افزايش مي­دهد، اما تاريخ جوامع مختلف نشان مي­دهد كه رشد اقتصادي موجب پيشرفت متوازني در همه ابعاد توسعه نشده است (Sherman, 2000: 7)

 

2. خطر رسيدن به آستانههاي بحراني در حوزههاي مختلف

مهمترين اين موارد عبارتند از:

2-1 افزايش جمعيت و مصرف منابع

از انقلاب صنعتي تاكنون جمعيت جهان 9 برابر و برداشت سرانه آب 36 برابر شده است.(

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

) پيش بيني شده است كه در 20 سال آينده دو ميليارد نفر به جمعيت جهان اضافه شود كه 95 درصد آن مربوط به كشورهاي در حال توسعه است (14OECD, 2001:)

2-2 فقر

بيش از يك ميليارد نفر در جهان در فقر مطلق به سر مي­برند. در ايران از برنامه اول توسعه اقتصادي و اجتماعي كشور ( سال 1368 ه .ش. ) تا كنون درصد فقراي روستايي هرگز كمتر از 22 درصد جمعيت كشور نشده است.

2-3 تهي شدن منابع

در كمتر از 200 سال، كره زمين 6 ميليون كيلومتر مربع از جنگل­هاي خود را از دست داده است. اين رقم در ايران براي سه دهه 1370-1340 حدود 6 ميليون هكتار است . براساس گزارش مركز پژوهشهاي مجلس شوراي اسلامي ، ميزان فرسايش خاك كشور در سال 1380 برابر 5 ميليارد مترمكعب بود.

2-4 آلودگي

گزارش بين المللي در باره پسمانده ها و آلودگي ها نشان از فاجعه در بسياري از سرزمين­ها دارد. همچنين يافته­هاي تحقيقاتي حاكي از افزايش آلودگي­هاي آب، هوا و خاك در بسياري از نقاط جهان است.

2-5 تغييرات جهاني آب و هوا

گزارش­هاي بسياري در زمينه افزايش گاز متان و غلظت دي اكسيد كربن در اتمسفر و خسارت لايهازن وجود دارد.

2-6 بدهي

افزايش بدهي­هاي كشورهاي كم درامد باعث شده است كه از سال 1984 م. نو عي انتقال خالصسرمايه از كشورهاي كم درآمد به كشورهاي با درآمد بالا صورت گيرد. (

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

)

2-7 بيماري­هاي خطرناك

ايدز، مالاريا و ديگر بيماريها، مصيبت­هاي اساسي بويژه در كشورهاي كم درآمد و در حال توسعه مي­باشند.

2-8 بي­ثباتي سياسي

بي­ثباتي سياسي در اكثر كشورهاي جهان سوم بسيار متداول است.

2-9 حاشيه­اي شدن

قدرت تكنولوژيك كشورهاي پيشرفته و اقداماتي كه آنها در حمايت نظام­هاي خود انجام مي­دهند و مشكلات داخلي بسياري از كشورهاي در حال توسعه به طور روز افزوني اين كشورها را در اقتصاد جهاني به حاشيه سوق مي­دهد.

 

3. ماهيت چند بعدي بسياري از مسائل

مثل فقر، نابرابري و غيره كه محتاج توجه و راه حل­هاي سيستمي و چند بخشي است.

 

4. عدم تمركز و جهاني شدن

محلي عمل كردن محتاج عدم تمركز و پيوند با كشورهاي مختلف مستلزم جهاني شدن است. يك چالش مهم براي توسعه پايدار اين است كه به كدام موضوعات در كدام سطح وبه چه صورت توجه شود. (UN, 2001: 11)

 

5. شعار شدن توسعه پايدار

مسأله مهم اين است كه توسعه پايدار در معرض يك خطر جدي است و آن تبديل شدن توسعه پايدار به كليشه، تابلو و شعار است، بدون اينكه تلاش جدي براي تحقق هدف­هاي آن صورت بپذيرد.

 

6. كمبود آگاهي ، تجربه و ظرفيت

این امر كه يك مسأله مهم در كشورهاي جهان سوم است.

 

7. دشواري تأمين نياز فعلي بدون كاهش توان نسلهاي آينده

8. مشكل تلفيق تصميم­ها

يك مشكل عمده تلفيق موضوعات مختلف است: تلفيق اهداف بخش­هاي مختلف، تلفيق بر نامه­هاي كوتاه مدت و بلند مدت، تلفيق سطوح بين المللي تا محلي و تلفيق بين نيازهاي نسل فعلي و نسلهاي آتي.

غلبه بر اين چالش­ها نيازمند توسل به مشاركت براي تداوم بحث­هاي عمومي، مذاكره بينگروههاي ذينفع و ايجاد يك وفاق سياسي است.

 

خانم مهندس ملاحت حقیقی

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

[Mohammad Aref 120,438]

مفهوم توسعه پایدار شهری

دو مفهوم "پایداری شهری" و " توسعه پایدار شهری" غالباً به دلیلی نزدیکی معنی آن­ها به جای یکدیگر به کار می­روند. برای تمایز این دو باید توجه داشته باشیم که توسعه در توسعه پایدار شهری در واقع نشانگر "فرآیندی" است که در طی آن "پایداری" می­تواند اتفاق بیفتد. اما "پایداری" مجموعه­ای از وضعیت­ها است که در طول زمان دوام دارد.

عده­ای نیز توسعه پایدار شهری را در بهره­وری در استفاده از زمین و تشویق به استفاده مجدد از ساختمان­ها می­دانند و نیز معتقدند که اندازه، تراکم و مکان زیستگاه­های انسانی با معیارهای متناسب با پایداری ساختمان و ساختار حمل و نقل شهری متفاوتی از ساختارهای موجود خواهد بود. (لقایی، 1386)

یکی از محدودیت­های مفهوم توسعه پایدار شهری ابهام در معنی پایداری است که موجب شده در مفهوم توسعه پایدار شهری نیز نوعی عدم قطعیت مشاهده گردد. تحقیقات زیادی برای رفع این شبهات صورت گرفته است ولی هنوز کافی نیست. شهر سیستم پیچیده­ای است و هرچه بزرگتر باشد نتیجه اقدامات توسعه غیرقابل پیش­بینی­تر خواهد بود.یک شهر یا محدوده­ی شهری آستانه ظرفیت معینی دارد که بعد از آن آستانه، تنزل کیفیت محیط اتفاق می­افتد. محدوده یا قلمرویی که یک ناحیه باید توسعه را با آن مطابقت دهد با معیارهای زیست محیطی قابل اندازه گیری است.

بنابراین یکی از مفاهیم مهم توسعه پایدار شهری ظرفیت زیست محیطی است که به دلیلی نیاز به توسعه پایدار باید آن را شناخت و برای آن روش­های قابل اجرا و تجربه ایجاد نمود. محدودیت­های زیست محیطی، مقیاس شهرها و سکونتگاهها را با ویژگی­های محلی آن­ها می­توان تعیین نمود. برای کاربرد مفهوم ظرفیت محیطی باید عوامل محدود کننده به عناصر خاص محلی مرتبط شوند. در واقع کهنای رویکرد ظرفیت زیست محیطی این است که، باید ارتباطات متقابل بین محیط فیزیکی و کالبدی و فشارهایی که تقاضا در تمام بخش­های مختلف فعالیت در محیط زیست به وجود می­آورد، بررسی شود.

 

توسعه پایدار شهری در ایران

اينكه توسعه پايدار در عمل چه معنا مي دهد ، چارچوب هاي آن چيست و اجزاي مفهومي آن كدامند ، مقوله هايي است كه در كشور ما نيز مورد توجه قرار گرفته و اقدام­هایی به منظور شناخت مفهومی این رویکرد و چگونگی عملیاتی نمودن ان برداشته شده است. در ادامه به اختصار به شرح مهم­ترین اقدام صورت گرفته در این زمینه پرداخته می­ شود.

 

خانم مهندس ملاحت حقیقی

 

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

[Mohammad Aref 120,438]

ملاحظات کلی در برنامه ریزی برای توسعه پایدار شهری

1- ملاحظات اقتصادی

· شناسایی و تعریف تکنولوژی­ها، موارد و محصولات غیرپایدار و جلوگیری از تولید و استعمال آن­ها در آینده.

· تشویق عدم تمرکز صنایع.

· تشویق صنایع کوچک شهری و خود اشتغال.

· پیشگیری از مهاجرت­های بی رویه

· تغییر الگوهای تولید، توزیع و مصرف مصالح.

· تامین رشد و توسعه اقتصادی شهر.

· تامین کالاهای مورد نیاز در شهر (حتی الامکان) برای کاهش فاصله مکانی و کاهش مصرف انرژی.

· کاهش هزینه­های سرانه خدمات شهری برای بالا بردن کارآیی اقتصادی اداره شهر.

 

2- ملاحظات اجتماعی و فرهنگی

· محور بودن انسان و نیازهای او.

· مقابله با انفجار جمعیت شهری و کاهش نرخ رشد جمعیت تا نزدیک به صفر.

· اهمیت دادن به هویت و ویژگی­های خاص هر شهر و حفظ و تقویت ارزش­های مثبت فرهنگ محلی.

· کاهش فقر و کاهش اختلافات طبقاتی.

· تغییر در رفتارها برای ایجاد تغییر در الگویهای مصرف بی رویه منابع.

· بسیج زنان و جوانان و کودکان برای مشارکت در آموزش و ارتقا سطح فرهنگ زیست محیطی.

· توزیع عادلانه و متعادل امکانات بین مناطق شهری.

 

3- اصول و ملاحظات کالبدی

· مکانیابی دقیق و طراحی و برنامه­ریزی بهینه برای شهرهای جدید.

· احاطه کردن شهر با اکوسیستم­هایی که تولیدکننده هستند یا می­توانند زباله­ها و فاضلاب­های انسانی را جذب و تجزیه کنند.

· تشویق دانش تجربی محلی و ابتکار و خلاقیت در زمینه ساخت و ساز.

· توزیع نظام یافته شهرها در فضا، بر اساس سلسله مراتب و متناسب با ظرفیت حمل بستر اکولوژیک هر شهر.

· در نظر گرفتن موقعیت خاص زیست محیطی شهر به عنوان یک عامل کلیدی در برنامه­ریزی توسعه.

· طراحی ساختمان­ها بر اساس استفاده از انرژی­های پاک و رواج استفاده از آن­ها در شهر.

· طراحی ساختمان­ها بر اساس صرفه­جویی در مصرف انرژی.

· استفاده از سیستم یکپارچه حمل و نقل عمومی.

· تولید مواد و مصالح ساختمانی با حداقل تخریب و آسیب رسانی به محیط.

· تعیین ضوابط برنامه­ریزی و طراحی شهری برای کاهش آلودگی هوا و صدا و آلودگی­های بصری.

· برنمه­ریزی و طراحی برای افزایش و کارآیی هرچه بیش­تر فضاهای سودمند از نظر بیولوژیکی.

· تامین روشنایی، آب رسانی و تاسیسات عمومی مشابه با حداقل هزینه (از نظر مصرف منابع طبیعی و مالی)

· طراحی ساختمان­ها و مجتمع­های مسکونی به گونه­ای که در آن زباله و ضایعات به حداقل برسد. (مثلاً استفاده از سیستم بیوگاز)

· توزیع فضایی متعادل امکانات و تسهیلات عمومی بین مناطق مختلف شهری.

· بازیافت فضا و استفاده مجدد از فضاهای بلا استفاده و یا در حال تخریب.

· تجدید نظر در ضوابط و آئین­نامه­های ساختمانی به لحاظ میزان مصرف مواد و مصالح ساختمانی.

· توجه دقیقی به مسئله تداوم حیات ساختمان­ها برای چند نسل متوالی (دوام­پذیری)

· توجه به مسئله ترکیبی کاربری­ها و استفاده چند منظوره از فضاها.

· فشرده کردن بافت شهرها برای کاهش فاصله­ها و صرفه­جویی در مصرف انرژی.

· افزایش تراکم، بر اساس مطالعات دقیق از نظر میزان و تشخیص و تعریف نحوه توزیع تراکم در فضای شهر.

· توجه به اهمیت قابل ملاحظه معابر و فضاهای پیاده.

· ایجاد راه­های مناسب برای تردد دوچرخه و تشویق استفاده از آن.

· انجام مطالعات تفصیلی برای تعریف و معرفی شاخص­های پایداری شهری به عنوان ابزاری برای سنجش میزان حرکت به سوی پایداری در فرآیند توسعه شهری.

 

4- ملاحظات زیست محیطی

· جریان خطی مواد و مصالح (داده­ها) ورودی به سیستم شهری باید حتی­الامکان به یک جریان چرخه­ای نزدیک شود. (بازیافت مصالح-استفاده مجدد)

· مطالعات جدی دقیق و ارزیابی آثار زیست محیطی طرح­های توسعه شهری.

· تعریف آستانه­های زیست محیطی و ظرفیت تحمل محیط.

· اطلاعات سیستم­های محیط زیست باید جمع آوری و تدوین گردد و شاخص­های کنترل کننده تعریف شوند.

· کاهش آلودگی­های مختلف هوا، صدا، زباله، فاضلاب.

· سالم­سازی و بهداشت محیط زیست شهری.

· ایمن سازی شهر برای پیشگیری از آثار سوانح و به حداقل رساندن خسارت.

 

5- ملاحظات اجتماعی و سیاسی

· انجام اصلاحات در شیوه­های برنامه­ریزی شهری و مطالعات متداول.

· مشارکت نهادهای شهری، متخصصان علوم شهری، طراحان و برنامه­ریزی با گروه­های مختلف مردم در بحث­های ازاد.

· متخصصان و تصمیم­گیران با آموزش مبحث پایداری، مردم را در تمام گروه­های سنی اماده پذیرش طرح­های توسعه پایداری شهری نمایند.

· استفاده وسیع از اطلاع رسانی عمومی برای ترویج و تشویق مشارکت عمومی و ارتقا هوشیاری و آگاهی جامعه.

· استفاده از تکنولوژی پیشرفته رایانه­ای برای تحلیل داده­ها، ارزیابی و ارائه راه­حل­ها.

· استراتژی­های توسعه شهری نباید از بالا انتخاب و اعمال شود بلکه باید توسط مردم و متخصصان طراحی و تکمیل شود.

· مبادله اطلاعات توسعه پایدار بین جوامع و همکاری در مطالعات مقایسه­ای.

 

از اینرو می­توان بیان داشت که شهر پایدار به شهری اطلاق می­شود که به دلیل استفاده اقتصادی از منابع، اجتناب از تولید بیش از حد ضایعات، و بازیافت آن ضایعات تا حد امکان و پذیرش سیاست­های مفید در دراز مدت، قادر به ادامه حیات خود باشد. از مشخصات شهر پایدار در مقابل شهرهای نوگرا وجود حجم زیاد خروجی است. برنامه­ریزان شهر پایدار باید هدف­شان را بر مبنای ایجاد شهرهایی با ورودی کمتر انرژی و مصالح و خروجی ضایعات و آلودگی کمتر کتمرکز کنند. (ترنر، 1376: 179)

به نظر بحرینی شهر پایدار شهری است که دارای آنچنان پایه اقتصادی باشد که نه تنها کمترین اثر مطلوبی را بر محیط زیست نداشته باشد، بلکه در احیا و ارتقای کیفیت آن نیز موثر باشد. به عبارت دیگر شهر پایدار شهری است که ورای راه­حل­های محدود و متعارف، مسائل اجتماعی و زیست محیطی را مورد توجه قرار داده آن­ها را با یک دید وسیع و جامع بنگرد. (بحرینی، 1380: 62)

می­توان گفت شهر پایدار شهری است که از نظر رشد و توسعه اقتصادی درآمدزا، اشتغال زا است و می­تواند نیازهای اساسی مادی و معنوی شهروندان را برآورده سازد و از نظر فرهنگی امکانات لازم برای برخورداری از سطح سواد را برای همگان فراهم آورد، از نظر عدالت اجتماعی نیز زمینه مشارکت مردم، دموکراسی، آزادی بیان، مدیریت منابع انسانی سالم توام با امکانات تفریحی و فراغتی برای همه شهروندان ایجاد نماید. از نظر زیست محیطی به وضعیت بهداشتی و سلامت جامعه از تمامی ابعاد بالاخص آب آشامیدنی سالم و تصفیه شده، خدمات بهداشتی و درمانی متوازن در سطح شهر و همچنین الودگی هوا، منابع آب و خاک را به حداقل ممکن برساند. به عبارت کلی­تر می­توان گفت در شهر پایدار هم کرامت انسانی متعالی می­گردد هم اینکه محیط زیست و بهره­برداری صحیح از آن مورد توجه قرار می­گیرد.

از دیدگاه برنامه­ریزان شهری، شهر پایدار، شهری است که از نظر رشد و توسعه اقتصادی، ردآمدزایی، اشتغال بتواند نیازهای شهروندان را تامین نماید و از نظر زیست محیطی به وضعیت بهداشتی و سلامت شهرنشینان توجه نموده و مسائل و مشکلاتی از نظر آلودگی هوا، آب و فاضلاب و فضاهای سبز و گذران اوقات فراغت و ... نداشته باشد. از سوی دیگر شهر پایدار؛ شهری است که به جنبه­های کالبدی و فیزیکی شهر و نیز توسعه بهینه آینده شهر به ویژه در بخش مسکن توجه داشته باشد و از نظر کاربری­های شهری هماهنگ و منسجم عمل نماید و مشارکت شهروندان را در حل تمامی مشکلات شهری دارا باشد. به عبارت دیگر توسعه پایدار جهتی از پایین به بالا در امر برنامه­ریزی و مدیریت شهری در سطح محلات و مناطق شهری داشته و فرهنگ شهرنشینی و شهرگرایی (تولید، توزیع و مصرف) در سطح شهر به وضوح دیده شود و در نهایت شهری باشد برای همه شهروندان. (فرهمند، 1386: 34)

 

خانم مهندس ملاحت حقیقی

 

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

[Mohammad Aref 120,438]

اهداف چندگانه توسعه پایدار شهری

الف) برآورده کردن نیازهای فعلی

اقتصاددانان عملکرد نظام اقتصادی را با توجه به کارایی و برابر ی ان در برآوردن نیازهای اقتصادی مانند دسترسی به سطح زندگی مناسب یا ثروت مولد یا کارا و همچنین امنیت اقتصادی مردم می سنجند. (ساسان، 1364: 201) یکی از مشکلات شهری وجود فقر ناشی از کمی درآمد است که نمونه آن در زاغه نشینی­ها و حلبی آبادها می­بینیم. حذف فقر در یک کشور یا شهر با رشد کلی اقتصاد آن کشور و توزیع مجدد درامد و ثروت با حربه سیاست­های پولی و مالی امکان­پذیر است که اشتغال کامل و رشد اقتصادی را تشویق می­نماید. بنابراین توسعه پایدار شهری برای از بین بردن فقر شهری همگام با اقتصاد کشور عمل می­کند و اجرای برخی طرح­های شهری فقط می­تواند به صورت مسکن عمل نماید. توزیع عادلانه درآمدها و ثروت و افزایش سطح اشتغال، استفاده از تحصیل، بهداشت و درمان، مسکن و رفاه اجتماعی و حفاظت از محیط زیست را به همراه دارد. به نظر عده­ای از محققان مهم­ترین نیازهای جامعه انسانی بدین شر ح است:

1- بهداشت و درمان

2- آموزش

3- ایجاد شرایط مناسب کار

4- ایجاد اشتغال

5- الگوی مصرف و پس انداز

6- حمل و نقل

7- مسکن

8- پوشاک

9- گذران اوقات فراغت

10- تامین اجتماعی

11- آزادی و تحرک اجتماعی (شکوئی، 1373: 362)

 

ب) نیازهای اجتماعی-فرهنگی و بهداشتی

تصور ذهنی و درک محیطی هر پروه اجتماعی در مطلوبیت بخشیدن به محیط زیست شهری با سایر گروه­های اجتماعی تفاوت دارد. بدین سان که گروه­ها از شهر انتظارات مختلفی دارند و به تقاضای گوناگون می­اندیشند. رفتار و نگرش و عقاید اجتماعی-سیاسی و فرهنگی مردم تحت تاثیر محله مسکونی، سن، نوع اشتغال و نگرش اعتقادی و اقتصاد خانواده­ها است. یعنی قطاع­های شهری بر مبنای میزان درآمد، تحصیلات، شغل و ... شکل می­یابد.

نیازهای اجتماعی و فرهنگی را به طور خلاصه به شرح ذیل است:

1- آزادی بیان و اندیشه

2- مشارکت در تصمیم­گیری­ها

3- امکانات آموزشی و تحصیلی

4- گذران اوقات فراغت

5- فعالیت­های سیاسی و صنفی

6- محیط شهری بدون آلودگی و فشار روانی

 

ج) نیازهای سیاسی

در تحلیل فضای جغرافیای شهری، تصمیمات سیاسی-محلی و نتایج حاصل از آن در کیفیت زندگی مردم شهر تاثیر قابل توجهی دارد. این به خصوص در اقتصاد برنامه­ریزی شده و متمرکز شده دولت به عنوان بازیگر اصلی در امور اقتصادی و اجتماعی و سیاسی مشخص است. در جوامع سرمایه­داری امور رفاهی بیش­تر به مردم واگذار می­گردد و نقش مردم در سیاست کلی دولت کم است. مشارکت در سیاست­های ملی و تصمیمات مربوط به مدیریت و توسعه، مهم و اجرای آن در چارچوب وسیع­تری که ضامن احترام به حقوق مدنی و سیاسی و اجرای قوانین محیطی الزامی است.

از نظر گلداسمیت، رسانه­ها، احزاب و گروه­ها، ارتباط دهنده نظرات مردم به تصمیم­گیرنگان و بالعکس می­باشد.

با توجه به مشکلات ساختاری کشورها و هزینه­های اجتماعی و فرهنگی، نقش مردم به عنوان یک اصل محسوب می­شود و مشارکت در امور سیاسی جز برنامه­های سیاسی دولت­هایی است که سعی در کوچک کردن حجم دولت را دارند. شهر به عنوان یک واحد رسمی و یا غیر رسمی سیاسی، دارای ابعاد مختلفی است که بدان اشاره می­گردد:

1- استقلال سیاسی و اقتصادی

2- حوزه فضایی و قلمرو قدرت

3- سازمان­های دولتی و گروه­های فشار

4- سرمایه

5- نیروی کار

6- خانواده­های شهری

7- پایان راه به خصوص در کشور جهان سوم کیفیت زندگی شهری بسته به کیفیت عرضه خدمات دولتی است (همان منبع)

 

د) به مخاطره نیانداختن توانایی نسل آینده در براوردن نیازهایشان

1- حداقل اسراف و تبذیر از منابع غیرقابل تجدید. (سوخت فسیلس، مسکن، صنعت و حمل و نقل و ...)

2- به حداقل رساندن استفاده از منابع معدنی کمیاب و نگهداری دارایی­های فرهنگی و تاریخی و طبیعی، پارک­ها و مناظر طبیعی که فضا را برای تفریح و اوقات فراغت مناسب می­سازد.

3- استفاده پایدار از منابع بازیافت: منابع قابل شرب و تمیز در سطوحی که بتوان تامین کرد، حفظ و خودداری کردن از آلووودگی

4- ضایعات فسادپذیر محیطی بیش از ظرفیت قابل احیا نباشد.

5- ضایعات فساد پذیر غیرحیاتی نباید بیش از ظرفیت­های محلی و جهانی باشد.

 

خانم مهندس ملاحت حقیقی

 

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

[Mohammad Aref 120,438]

متولی توسعه پایدار در ایران

كميته ملي توسعه پايدار در شهريور ماه 1372 با هدف سياست گذاري و هماهنگي برنامه هاي توسعه اقتصادي و اجتماعي كشور با ملاحظات حفاظت محيط زيست توسط شورايعالي حفاظت محيط زيست با حضور نمايندگان سازمانهاي دولتي و غيردولتي تشكيل شده و يكي از وظايف مهم آن برنامه ريزي و تعيين سياست و ارائه پيشنهادهاي لازم در خصوص اجراي دستور كار 21 است.

 

ارکان کمیته ملی توسعه پایدار

اركان اين كميته شامل كميته ملي ، دبيرخانه ، و كميته هاي فرعي است

الف) تعداد اعضاء كميته ملي توسعه پايدار 18 نفر شامل رييس ، نايب رييس و16 نفر نمايندگان وزارتخانه ها ، سازمانها و نهادهاي زير مي باشد

· رييس كميته ملي توسعه پايدار ، معاون رييس جمهور و رييس سازمان حفاظت محيط زيست مي باشد

· سازمان مديريت و برنامه ريزي

· سازمان هواشناسي

· سازمان حفاظت محيط زيست

· تشكل هاي مردمي

· فرهنگستان علوم

· وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشكي

· يكي از مقامات عضو شورايعالي حفاظت محيط زيست

· وزارت پست و تلگراف و تلفن (مرکز سنجش از دور)

· وزارت نيرو

· وزارت صنايع و معادن

· وزارت امور خارجه

· وزارت جهاد كشاورزي

· وزارت مسكن و شهرسازي

· وزارت علوم ، تحقيقات و فن‌آوري

· وزارت نفت

· وزارت كشور

ب) نمايندگان وزارتخانه ها و سازمانها و نهادهاي زير برحسب مورد به جلسات كميته ملي با حق رأي دعوت مي شوند

· سازمان انرژي اتمي ايران

· سازمان تربيت بدني

· دفتر امور زنان رياست جمهوري

· سازمان صدا و سيما

· فراكسيون محيط زيست مجلس شوراي اسلامي

· وزارت بازرگاني

· وزارت آموزش و پرورش

· وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي

· وزارت كار و امور اجتماعي

 

وظایف کمیته ملی توسعه پایدار

1. بررسي پيش نويس چارچوب استراتژي توسعه پايدار و محيط زيست و ارائه پيشنهاد به شورايعالي حفاظت محيط زيست

2. ايجاد و گسترش بانك اطلاعات و مركز اسناد در خصوص برنامه هاي دستور كار 21 و كنوانسيونهاي تغيير آب و هوا و حفظ گونه هاي زيستي

3. ارائه پيشنهاد به منظور تعيين سياست واحد و هماهنگ در خصوص مسائل مربوط به دو كنوانسيونهاي آب و هوا و حفظ گونه هاي زيستي و اصول جنگل و نيز دستور كار 21 در مجامع بين المللي و وزارتخانه ها و سازمانهاي كشوري

4. برنامه ريزي پروژه هاي مشترك اجرائي - تحقيقاتي در زمينه مسائل مربوطه به كنوانسيونهاي تغيير آب و هوا و حفظ گونه هاي زيستي و اصول جنگل و نيز دستوركار 21 با كشورهاي منطقه كه داراي موقعيت هاي مشابه هستند

5. بررسي اقدامات انجام يافته جهت اجراي استراتژي توسعه پايدار و محيط زيست و پيگيري اقدامات

خانم مهندس ملاحت حقیقی

 

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

[Mohammad Aref 120,438]

شاخص‌های شهر پایدار در هزاره سوم

ناپایداری توسعه شهری مهمترین چالش هزاره سوم است، کلانشهرهای بزرگ جهان امروزه اکنون بیش از هر زمان در جستجوی بنیادهای توسعه پایدار هستند. بدین منظور متعاقب اجلاس عالی زمین (1992، ریودوژانیرو) کمیسیون توسعه پایدار (Commission on Sustainable Development : CSD) تشکیل شد که یکی از اهداف آن تولید شاخص های توسعه پایدار برای سنجش، نظارت و بهبود در زمینه توسعه پایدار بود، معرفی و کاربرد این شاخص ها ضرورتی است که در کشور ما کمتر به آن توجه شده است. در این نوشتار منتخبی از شاخص های سنجش پایداری متناسب با شرایط شهرهای ایران، با استفاده از منابع علمی مختلف ارائه می‌شود:

 

ابعاد شهر پایدار

براساس دیدگاه‌ ارائه شده کنفرانس بین‌المللی برلین (Urban 21) ابعاد پایدار شهری شامل:

1- اقتصاد شهری پایدار: کار و درآمد مناسب

2- جامعه شهری پایدار: همبستگی و یکپارچگی اجتماعی

3- سرپناه شهری پایدار: خانه سازی شایسته و در استطاعت همه

4- محیط زیست شهری پایدار: اکوسیستم‌های با ثبات

5- دسترسی شهری پایدار: تحرک همراه با حفاظت منابع

6- زندگی شهری پایدار: ایجاد شهر زیست پذیر

7- مردم‌سالاری شهری پایدار: قدرتمندسازی شهروندان است.

برای سنجش هریک از ابعاد می توان شاخص هایی را تعریف کرد و به طور مرتب آن ها را سنجید، از جمله شهرداری ها می توانند با سنجش منظم این ابعاد، بر وضعیت شهر از منظر پایداری توسعه نظارت کنند و بهبود بخشند.

 

 

شاخص‌های اقتصاد شهری پایدار:

(جمعیت زیر خط فقر، نسبت درآمد دهک درآمدی پایین به دهک درآمدی بالا، نسبت درآمدهای پایدار شهرداری به کل درآمد شهرداری، نسبت میزان فساد مالی به تولید ناخالص ملی، نسبت تجارت‌های جدیدی که بعد از سه سال از زمان تأسیس هنوز فعالیت می‌کنند، هزینه غذایی خانوار به کل بودجه خانوار، سرانه هزینه اداره شهر، نسبت تعداد کارگران کودک (زیر سن قانونی ) به کل کودکان، بهره وری کار به ازاء هر ساعت کار.

 

 

شاخص‌های جامعه شهری پایدار:

امنیت، درصد افرادی که در زندان ها هستند در 1000نفر، درصد افرادی که در مراکز بازپروری معتادین هستند در 1000 نفر، کیفیت آموزش (بر اساس نسبت افراد صاحب‌نظر که فکر می‌کنند کیفیت آموزش ارتقاء یافته است(، میل به مهاجرت به کشورهای خارجی، توانایی خلاقیت (تعداد اختراعات ثبت شده در میلیون نفر)، زمان لازم برای تغییرات، فعالیت اجتماعی افراد 66 تا 75، درصد جوانانی که به رسوم و قواعد اخلاقی جامعه احترام می‌گذارند.

 

 

شاخص‌های مسکن:

کمیت مسکن (تراکم خانوار در واحد مسکونی, تعداد اتاق به ازاء هر خانوار)، کیفیت مسکن (تأسیسات مناسب، مصالح بادوام، مقاوم بودن و ...)، تعداد واحدهای مسکونی مقاوم در مقابل زلزله به کل واحدهای مسکونی، تعداد واحدهای مسکونی بیمه شده در مقابل حوادث و سوانح به کل، نسبت مساکن مجهز به سیستم‌های سازگار با محیط زیست.

 

 

شاخص‌های زیست‌محیطی و بهداشت شهری:

نخاله های جمع آوری و دفع شده توسط شهرداری به حجم کل نخاله های تولید شده، مجموع حجم ظروف دفع زباله معابر و فضاهای عمومی به حجم مورد نیاز، تولید سرانه پسماند، درصد بازیافت پسماندها، درصد زباله های خطرناک که به صورت جداگانه جمع آوری و دفع می شوند، نسبت فعالیت‌های اقتصادی و تولید دی‌اکسیدکربن، تعداد افرادی که در حین کار جراحات جدی دیده اند به کل کارکنان، نسبت روزهای هوای پاک به کل روزهای سال، مجموع ظرفیت توالت های عمومی سطح شهر به ظرفیت مورد نیاز، درصد مصرف سوخت های زیستی به کل سوخت های مصرفی، نسبت بهره‌گیری از انرژی‌های نو، نسبت فاضلابی که به وسیله سیستم اگو هدایت و دفع می شود به کل، درصد پسآب بازیافتی، تعداد کارگاههای مزاحم آلاینده ای که ساماندهی شده اند به کل تعداد کارگاه هایی که نیاز به ساماندهی زیست محیطی دارند، سرانه فضای سبز، آلودگی نور (درصد شهروندانی که از شدت زیاد نور شکایت دارند)، انواع پرندگان نسبت به سال پایه، نسبت کاربری های کشاورزی و باغات تبدیل شده به سایر کاربری ها به کل مساحت کاربری های زراعی و باغات.

 

 

شاخص‌های دسترسی:

حجم ترافیک (کیلومتر ماشین)سالانه نسبت به سال گذشته، رضایت از حمل و نقل عمومی (درصد شهروندان با رضایت زیاد و خیلی زیاد )، دسترسی به حمل و نقل عمومی (درصد شهروندانی که ایستگاه حمل و نقل عمومی حداکثر در 600 متری محل سکونت آنها قرار دارد.)، تعادل بین اشتغال و سکونت (درصد افرادی که ظرف کمتر از یک ساعت به محل کار و یا تحصیل خود می‌روند)، نسبت استفاده از خودروهای دوستدار محیط زیست، نسبت تصادفات به ازاء هر 1000 نفر، نسبت تصادفات منجر به فوت یا جرح به ازاء هر 10000 نفر، تعداد کارخانه‌ها با برنامه حمل و نقل سبز، درصد سفرهای شهری که به صورت پیاده انجام می شود، نسبت طول خیابان هایی که برای پیاده روی مناسب هستند.

 

 

شاخص‌های زندگی:

نسبت دسترسی پایدار به تسهیلات بهداشتی و درمانی مناسب ( سرانه و شعاع دسترسی تسهیلات بهداشتی و درمانی )، درصد افرادی که احساس می‌کنند شهر زیباست، درصد رضایت از وضعیت و محیط زندگی، درصد کودکانی که به تسهیلات فراغتی دسترسی آسان دارند، پوشش مناسب کاربری‌های رفاهی و خدماتی (درصد شهروندانی که دسترسی مناسب به این کاربری ها ندارند.)، سازگاری فضا و فعالیت ( نسبت کاربری هایی که در فضای نامناسب استقرار یافته اند)، نسبت تعداد ایستگاه های موجود آتش نشانی به تعداد ایستگاه های مورد نیاز، نسبت عملیات امداد و نجاتی که در زمان استاندارد انجام میشود به کل عملیات.

 

 

شاخص‌های مردم‌سالاری شهری:

درصد شرکت‌کنندگان در انتخابات نهادهای محلی، درصد شرکت در فعالیت‌های داوطلبانه (حداقل یکبار در 12 ماه گذشته)، درصد مشارکت جوانان و کودکان در بعضی از اشکال خدمات رسانی اجتماعی، درصد نسبت عضویت بانوان در شوراهای شهر و محله، درصد افرادی که احساس می‌کنند می‌توانند در منطقه خودشان تأثیرگذار باشند، تعداد تیراژنشریات با ماهیت آموزش شهروندی به تعداد شهروندان، تعداد موارد نقض حقوق بشر به جمعیت.

بدین ترتیب توسعه پایدار مفهومی است جامع که تحقق ابعاد مختلف آن نیازمند شناخت، نظارت و بهبود بخشی مستمر است شاخص های توسعه پایدار شهری ابزاری مهم در این فرایند است وکاربرد ماهرانه آن ضرورتی است که باید مورد توجه برنامه ریزان و مدیران شهری قرار گیرد.

_______________________

*استادیار دانشگاه آزاد اسلامی - واحد قزوین (navidsaeidirezvani@yahoo.com)

منابع:1- اس.ام.دیلر-تی.بیتلی،نوشتارهایی درباره توسعه پایدار شهری،ترجمه کیانوش ذاکر حقیقی ،مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری،13842- مظفر صرافی ، بنیادهای توسعه پایدار کلانشهر تهران ، تهران ، تیر 1380 .Report on London's Quality of Life,GLA: Greater London authority London, 2009 -34 - Standing Committee on Environment and Heritage , Sustainable Cities 2025,EU,20085- yeong - hyun kin and john rennie short, cities and economies, Rutledge, London and new York, 2008

 

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

[Mohammad Aref 120,438]

توسعه پایدار شهری در بنگلادش

شهرها در کشورهای در حال توسعه با مسئولیت دشواری روبرو هستند زیرا باید برای جمعیت به سرعت در حال رشد ساکن در شهرها مسکن ، شغل و خدمات تأمین کنند. توسعه نواحی شهری به واسطه تأمین بازار برای محصولات روستایی ، فعالیتهای فرعی درجهت گسترش ، اشتغال غیر کشاورزی و کمک به مهاجران روستایی برای تطبیق سریعتر خود با زندگی شهری باعث توسعه یکنواخت نواحی روستایی می شود.

 

نواحی شهری به واسطه گرد هم آوردن مردم و فعالیتها فرصتهای بی نظیری را برای بهبود کیفیت زندگی شهری ارائه می کنند.

 

به دلیل تعاریف متعدد توسعه پایدار ، تعاریف متعددی نیز در رابطه با توسعه پایدار شهری داریم :

 

 

 

1. توسعه ای است که تمام جنبه های اجتماعی و اقتصادی و ... را در شهر همگام با هم پیش می برد البته علاوه بر تأمین نیازهای حال حاضر بشر نیاز نسلهای آینده را در نظر بگیرد.

 

2. توسعه ای است که مرئبط به نحوۀ اسفاده ا ز زمین می شود که با توجه به اندازۀ تراکم و تکنولوژی جدید ، جمل و نقل و ... متفاوت است .

توسعه پایدارشهری برای کشورهای در حال توسعه مناسب است .

 

جمعیت شهرهای کشورهای در حال توسعه طی چند دهۀ آینده به میزان بسیار زیادی رشد می کند.(به گفته محققان معادل 60 میلیون در سال ، به دلیل رشد طبیعی ، مهاجرت و ... ) . شهردر نواحی پیشرفته باید چند وطیفه مهم را برای حمایت از توسعۀ ملی پایدار انجام دهند.

 

1. تسهیل تغییرات اجتماعی نهادی : از طریق بهبود و دسترسی به عقاید ، فرصت برای نوآوری

 

2. تأمین اشتغال و خدمات کافی برای ساکنین فعلی و تازه واردان جدید

 

3. تضمین محیط زیست سالم و جذاب برای جذب جمعیت شهری در عین حال حفاظت منابع طبیعی و کاهش آثار زیانبار در نواحی وسیع برای نسلهای بعدی

آنچه که نواحی شهری را به تغییر وبهبود کیفیت شهری قادر می سازد مقیاس وتراکم شهرها و تنوع اقتصادی ، اجتماعی آنهاست.

 

رایج ترین مفهوم تو.سعه پایدار همان است که پیش از این ارائه شد . طبق این مفهوم توسعه پایدار توسعه ای است که ضمن آنکه به نیازهای کنون جامعه بشری پاسخگوست ، توان نسلهای آینده را برای برآوردن نیازها و خواسته هایشان به مخاطره نمی اندازد . الزامات توسعه پایدار را می توان چنین برشمرد :

 

1. بهبود کیفیت زندگی انسان

2. برخورداری از دستاوردهای توسعه

3. استفاده از منابع تجدید پذیر

4.توسعه برای همۀ نسلها ( کنونی و آینده )

 

 

 

پس یک شهرپایدار می بایست چنین ویژگی هایی داشته باشد :

 

* بهبود مستمر کیفیت زندگی انسان

* بهره بری در برخورداری از دستاوردهای توسعه برای همۀ شهروندان

* حفظ محیط زیست

 

توسعه پایدار نگران تهی شدن کره زمین از مانبع است و همۀ منابع در مخاطره قرار گرفته اند. همۀ کیفیتهایی نظیر کیفیت چشم اندازها و ... در خطر نابودی است .بنابر این هدف باید در نگه داشت سطح رفاه مردم و بالا بردن آن وحفظ کیفیت محیط زیست خلاصه شود. برای رسیدن به این هدف توجه همزمان و یکجا به مقوله های اجتماعی ، اقتصادی محیطی و.. ضروری است .

 

یک شهر ناپایدار را می توان از افت جمعیتی ، افت زیست محیطی ، کاهش فرصتهای شغلی ، عدم تعادل در ترکیب اجتماعی و... بازشناخت .

 

بنابراین تعریف شهر پایدار توسعه و رفاه و کیفیت زیست اجتماعی ، اقتصادی ، محیطی را برای همگان فراهم می سازد .با این حال مفهوم شهر پایدر مفهوم پیچیده و گنگی است راههای دستیابی به آن آسان و ساده نیست . درک این پیچیدگی و همبستگی متقابل عملکردهای شهری از عوامل اصلی ایجاد شهر پایدار به شمار می رود. بنابر این شهر پایدار توسعه ای منسجم و یکپارچه در زمینه های اقتصادی ، اجتماعی ، زیست محیطی را میطلبد.

 

 

 

بنگلادش کشوری است که به طور طبیعی سرسبز می باشد و دارای میزان بارندگی زیادی است. در واقع این کشور دارای بالاترین میانگین بارش سالیانه در جهان است.

 

آب و هوای این منطقه گرم و مرطوب می باشد. بنابراین مدیران شهری در داکا، تصمیم گرفتند تا به انبوه سازی با رویکرد توجه به اقلیم و توسعه پایدار روی آورند.

 

بنابراین واحد های ساختمانی با بافت بومی و پوشش گیاهی و بهره وری انرژی بالا طراحی شد. پوشش گیاهی در این ساختمان به عنوان عنصر اصلی طراحی مورد توجه قرار گرفت و تمامی بدنه ساختمان از زمین تا پشت بام را در بر گرفت. در تمامی ساختمان ها، سیستم پیشرفته تصفیه آب باران تعبیه شده است که علاوه بر استفاده در درون خانه ها، برای آبیاری باغ ها و پارک های مجتمع نیز مورد استفاده قرار می گیرد. بام سبز در این مجموعه، علاوه بر تصفیه هوا، موجب کاهش رواناب ناشی از بارش باران نیز می شود. جهت گیری ساختمان ها متناسب با جهت وزش باد و تابش نور خورشید تنظیم شده است و بیشترین بهره برداری را برای کاربران به ارمغان می آورد. تمامی آپارتمان های این مجموعه مسکونی دارای حیاط خصوصی و باغ می باشد. تلفیق معماری و طبیعت با رویکرد کاهش هزینه های جاری، از برنامه های کلان مدیریت شهری در بنگلادش می باشد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

[Mohammad Aref 120,438]

نقش ضوابط و مقررات شهرسازي در تحقق شهر خوب و توسعة پايدار شهري

مجموعه تصمیمات مردم ساکن هر شهر شکل آن شهر را میسازد .ولی شهر باید کنترل شود چون زندگی شهر با هرج و مرج و بدون ساز و کارهای انتظام بخش و قابل اجرا رو به انحطاط خواهد رفت. بر همین اساس همه جوامع برای کنترل تصمیمات مردم و عملکرد صحیح و آسان نیاز به قوانین و مقررات دارند تا همان مردم با اطمینان زندگی کنند و به کار خود بپردازند و بدانند که از دیگران هم میتوان انتظار پیروی از این مقررات را داشت .ضوابط و مقررات شهرسازی ،آن بخش از تصمیمات مردم را که بازتاب فضایی و کالبدی دارد کنترل و هدایت میکند و قدر مسلم توسعه پایدار که مفهوم عدالت را در طول زمان و همچنین در عرض زمان در بردارد ، میتواند به عنوان آرمان و مقصد نهایی این نوع از ضوابط و مقررات قرار گیرد.در واقع اگر مقررات و ضوابط شهرسازی به نحو کارآمدی به منظور تحقق اهداف و آرمان های توسعه ی پایدار تدوین شوند و در صورتی که به نحو کارآمدی هم به اجرا درآیند تضمین کننده شکل گیری نوعی سکونتگاه(شهر) با آرمان های توسعه پایدار خواهد بود.

 

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

 

با تشکر از یکی از دوستان

[sam arch 55,878]

پيچيدگي پايداري شهري :

 

اعلام اين مطلب كه ترسيم واقعيت هاو مشخصات " شهرهاي پايدار" واجد فوريتي انكار ناپذير است سخني بديهي و تكراري است . با اين همه هنوز مفاهيم ماهيت "شهر پايدار" و امكانپذيري آن مورد اختلاف وسيع متفكران در مقوله شهرسازي است . ارزيابي پايداري فرايندهاي صنعتي و روشهاي توليد انرژي در قياس با پايداري شهرها مقوله هاي ساده اي بشمار مي آيند، زيرا كه يك شهر متشكل از مجموعه اي از نظامهاي فيزيكي ، تاريخي ، اقتصادي و اجتماعي است . بهمين سبب براي ارزيابي پايداري شهري كلاف سردرگمي از انواع پيچيدگيها را مي بايد شناخت و از يكديگر جدا كرد. موضوعهاي زير شاخصترين پيچيدگيهائي است كه پژوهشهاي ناظر بر پايداري شهرها با آن روبرو هستند.

 

تعاريف مختلف واژه پايداري :

 

رايج ترين مفهوم توسعه پايدار همان است كه در كنفرانس سران در شهر ريودوژانيرو به كار گرفته شد. طبق اين مفهوم توسعه پايدار توسعه اي است كه ضمن آن كه به نيازهاي كنوني پاسخگوست ، توانائيهاي نسلهاي آينده را براي پاسخگويي به نيازها و خواسته هايشان به مخاطره نمي اندازد. با اين حال "وينتر" مدعي است كه اكنون بيش از 200 تعريف براي توسعه پايدار وجود دارد.

 

( (6بدين سان اكنون مفهوم توسعه پايدار آنچنان در معرض تفسيرهاي گوناگون قرار گرفته كه فقدان چارچوبي محكم و عموم پذيرفتني از ديدگاههاي فلسفي و ماهوي ، مشكل اصلي كنوني در اين زمينه است.

 

(7) گستره وسيع موضوع ها: توسعه پايدار نگران تهي شدن كنوني كره زمين از منابع است ، ليكن تنها منابع طبيعي نيستند كه در مخاطره قرار گرفته اند، بلكه كيفيتهاي ديگر نظير كيفيت چشم اندازها، ميراث فرهنگي ، و آرامش و توانائي مناطق شهري براي زيست ايمن و سالم نيز در خطر نابودي است

 

(8) هدف گذاري براي توسعه پايدار، توجه يكجا به عوامل و مقوله هاي اجتماعي و اقتصادي همراه با موضوعات مرتبط با محيط زيست طبيعي گريز ناپذير است ، زيرا كه شرايط اجتماعي ناپايدار در نهايت مي تواند به شرايط ناپايدار محيط زيست منجر شود. نيجكمپ

 

(9) وپرلز

 

(10) بر اين اعتقادند كه يك شهر ناپايدار را مي توان از افت جمعيتي ، افت زيست محيطي ، ناكارآمدي نظامهاي انرژي رساني ، كاهش فرصتهاي اشتغال ، دفع و مهاجرت فعاليتهاي صنعتي و خدماتي ، و عدم تعادل تركيب اجتماعي - جمعيتي آن تشخيص داد لوت

 

(11)نيز معتقد است كه فقر و اختلاف طبقاتي ، و از دست دادن فرصتها و بي احترامي و رنجش خاطر، عدم اطمينان به آينده و تنشهاي رواني ، از هم گسيختگيها و ناهنجاريهائي كه مردم يك شهر توانائي تحمل آن را دارند داراي محدوده خاصي است ، كه گذر از آنها منجر به از بين رفتن رفتارها و هنجارهاي درست و روحيه تحمل ناملايمات و بذل رحم و شفقت و هويت جمعي مي شود.انجمن بين المللي ابتكارهاي محلي محيط زيست

 

(12) تعريفي جديد از توسعه پايدار براي استفاده دولتهاي محلي فراهم آورده است . بنابراين تعريف ، "توسعه پايدار" خدمات زيست محيطي و اجتماعي و اقتصادي را براي همگان و بدون هرگونه تهديدي براي ماندگاري و پايداري نظامهاي طبيعي ، دست ساز، اجتماعي - شهري فراهم مي كند.

 

 

(13) موضوع هاي متعامل :

 

هر شهر دامنه وسيعي از موضوعهاي مختلف را در برمي گيرد و اين موضوعها برحسب ضرورت در تعامل با يكديگرند. نكته مهم آن كه تعامل اين موضوعها بايكديگر از عوامل موثر در پايداري هر شهر بشمار مي آيند. تقريب براي همه اقداماتي كه بمنظور پيشبرد توسعه پايدار، طراحي و به اجرا گذارده مي شوند، عقايد مختلف و تضادهاي دروني و بروني متفاوتي پديدار مي شود . براي مثال ممكن است ممنوع كردن تردد وسائط نقليه در مركز شهر به منظور كاستن از آلودگي هوا از جنبه پايداري زيست محيطي اقدامي قابل دفاع بحساب آيد، لكن همين اقدام به سبب ضربه اي كه به كسب و كار مركز شهر وارد مي سازد، داراي آثاري منفي و مضر از ديدگاه پايداري اقتصادي است . يا آن كه ممكن است همين اقدام از ديدگاه پايداري اجتماعي نيز فاقد توجيه لازم باشد، زيرا كه عدم تردد وسائط نقليه در شب مي تواند منجر به احساس عدم امنيت پيادگان شود. جداسازي موضوعها در گزارش "راهبرد استراتژيك لندن 1995" مورد نقدي جدي قرار گرفته و نمونه اي بارز از شكست درك درست از تعامل در نظام بهم پيوسته فرآيندهاي اقتصادي، اجتماعي و زيست محيطي شهر بحساب آمده است

 

(14) براي ارزيابي پايداري شهري ، مي بايد شهر در كليت آن و يكجا در نظر گرفته شود و همه موضوعها مورد توجه و بررسي قرار گيرند.

 

 

پذيرش محلي :

 

ممكن است مسولان اقدامي را در جهت توسعه پايدار بدانند، لكن شهروندان نظري جز اين داشته باشند و در واقع پذيراي نظر مسولان نباشند. اين نكته به ويژه در جو سياسي كنوني كه به اقتصاد بازار الويت مي دهد، واجد اهميت است . شهر پرتراكم درصورتي پايدار خواهد بود كه بتواند شرائط زيست سطح بالائي را براي همه شهروندانش فراهم آورد. براين اساس "برنامه محيط زيست سازمان ملل متحد" توسعه پايدار را با عبارت "بهبود كيفيت زندگي در محدوده توانائي ظرفيت نظام اكوسيستم " تعريف كرده است . تجربه هاي اخير اميد چنداني براي پذيرش شهر پرتراكم به دست نمي دهد. بررسي انجام شده در كشور نروژ توسط "ناس

 

(15) نشان داده است كه توسعه شهري متمركز، كه از جمله مشخصات آن ساخت مساكن كم مساحت و ايجاد محدوديت براي تردد خودروي شخصي است ، مي تواند از سوي بسياري از افراد به عنوان سياستهائي غيرقابل قبول براي محدود كردن آزادي فردي بشمار آيد. طرفداران شهر پرتراكم چنين استدلال مي كنند كه گسترش شمار خانوارهاي يكنفره تقاضاهائي را براي مساكن كوچك و پرتراكم و بادسترسي آسان به تسهيلات فراغتي و فرهنگي مركز شهر بوجود آورده است . بااين همه ، روندهاي اخير در بريتانيا حاكي از آن است كه نسبت مساكن ويلائي استفاده كننده از تسهيلات بانكي از حدود 38 درصد در سال 1992 به حدود 44 درصد در سال 1993 افزايش يافته است . درمقابل ، درهمين سالها نسبت آپارتمانهاي جديد از حدود 14 درصد استفاده كننده از تسهيلات بانكي به حدود 7 درصد فرو افتاده است

 

(16) از سوي ديگر به سبب تغيير مستمر معيارهاي زندگي و سكونت و نيز تغيير انتظارات افراد، مشكل پذيرش محلي پيچيده تر شده است . از اينرو پويائي عوامل و اثر آن برسياستهاي توسعه پايدار از جمله نكاتي است كه بايد در نظر گرفته شود.

 

 

عدالت اجتماعي :

 

همانطور كه توسعه براي موردي خاص جنبه اي پايدار و براي موردي ديگر واجد جنبه هائي از ناپايداري است ، همانطور هم توسعه مي تواند براي بخشي از جمعيت پايداري و براي بخش ديگري ناپايداري بارمغان آورد. براي مثال ، ريس (17)نشان داده است كه اثر يك مركز خريد جديد واقع در خارج از شهر مي تواند به ضرر طبقه محروم از خودروي شخصي و به نفع طبقه برخوردار و مرفه تر تمام شود، زيرا كه افت كمي و كيفي مراكز خريد محلي و عدم قابليت دسترسي آسان به فرصتهاي جديد خريد مي تواند منجر به افزايش هزينه و محدوديت حق انتخاب افراد فاقد خودروي شخصي )كه عموم از طبقه كم درآمد مي باشند( گردد. استرتون

 

(18) هشدار مي دهد كه بهم پيوستگيها و تراكم بسيار در شهر مي تواند پاياني بركيفيت برابري در شهرهاي استراليا كه در آنها تخصيص اراضي براي دارا و ندار به طور نسبي يكسان است ، بحساب آيد. استرتون تاكيد مي كند كه اگر دولتهاي محلي موفق شوند كه تراكم بيشتري را بر شهرهاي استراليا تحمل كنند، اين اقدام تاثير چنداني بر وضعيت مساكن خانوارهاي پردرآمد و متوسط نخواهد گذارد، زيرا كه اين خانوارها خواهند توانست مساكن ويلائي خود را حفظ كنند. تاثير مهمتر اين اقدام بر وضعيت مسكن كم درآمدترين خانوارها متجلي خواهد شد، زيرا كه اين خانوارها فضاي اختصاصي خود را از دست خواهند داد.

 

انجمن دوستان زمين

 

(20) برعدالت اجتماعي به عنوان يكي از چهار اصل توسعه پايدار تاكيد مي ورزند(19)و بسياري افراد ديگر نيز از اين نظريه طرفداري مي كنند.

 

(21) هر چند همه محققان درباره معني و مفهوم عدالت اجتماعي نظري يكسان ندارند و بحثهاي فراواني در اين زمينه در جريان است ، لكن عموم معتقدند كه عدالت اجتماعي معطوف به سياستهاي توزيعي يا اجرائي است كه نهايت جامعه را به سمت نوعي تعادل بين طبقات برخوردار و محروم از مواهب طبيعي سوق مي دهد(22)تاكيد برعدالت اجتماعي ، به لحاظ مشكلات مخاطره آميزي كه افزايش فاصله بين جمعيت برخوردار و غيربرخوردار از مزيتها، براي پايداري زيست محيطي بوجود مي آورد، واجد اهميت است . اكنون اين واقعيتي عريان است كه محروميت و فقر از مهمترين عوامل تخريب محيط زيست و تهي سازي منابع طبيعي اند.

 

 

(23(تفاوت بين سطوح توسعه پايدار:

 

پايداري يك شهر در سطوح مختلف - از محدوده يك خيابان تا پهنه يك محله و يا كل شهر - قابل بررسي است .طبق نظر ناس "آثار مصرف منابع و آلودگيهاي يك شهر تنها به روستاهاي اطراف آن محدود نمي شود، زيرا متابوليسم شهرها به گونه اي است كه آثار مهمي را بر محيط زيست جهاني بجاي مي گذارد

 

(24)" از اينرو ممكن است تضادهائي بين پايداري در سطوح مختلف ، يا بين هدفهاي راهبردي و محلي وجود داشته باشد.

 

(25) لوينز معتقد است كه "هيچ مكاني نبايد برپايه مشخصات مطلق آن ارزيابي شود و براي مثال تنها با ضوابط سطح ملي مقايسه گردد، بلكه هر مكان بايد در متن شهر مربوط و در ارتباط با گونه هاي زيستي آن و چگونگي دسترسيهاي جمعيت محلي به آنها مورد ارزيابي قرار گيرد." علاوه براين ، اقداماتي كه براي "پايداري " محلي خاص طراحي و به اجرا گذارده مي شود، آثاري منفي در محلي ديگر بجاي مي گذارد. بنابراين ارزيابيهاي ناظر برپايداري شهري نه تنها بايد آثار اقدامات مربوط را بر پهنه شهر و بيشتر از ديدگاههاي راهبردي بسنجد، بلكه آثار ناشي از هر اقدام بايد در محدوده منطقه و در بعد جهاني نيز سنجيده شود.

 

پيچيدگي مفهوم شهر پرتراكم :

 

اجراي مفهوم شهر پايدار و پرتراكم از طريق متراكم سازي ساختمانها از جمله مواردي است كه براي دستيابي به شهرهاي پايدار پيشنهاد شده است . در بخش پيشين به پيچيدگيهاي پايداري شهر اشاره شد، بهمين سبب در اين بخش تنها به ارائه خلاصه اي از پيچيدگيهاي مفهومي شهر پرتراكم اكتفا مي شود. در ارتباط با ارزيابي امكان دستيابي به پايداري از طريق متراكم سازي بررسي موارد زير ضروري است .

 

 

گوناگوني چهره هاي شهر پرتراكم :

 

شهر پرتراكم را مي توان به گونه هاي مختلف تعريف كرد، زيرا كه اين گونه شهرها پديده اي متجانس نيستند. برپائي يك شهر پر تراكم مي تواند از طريق افزايش تراكم ساختماني ، تغيير در فرم ساخت ، و يا از راه افزايش تراكم فعاليتها، عملي گردد. هر كدام از اين فرايندها در بر گيرنده تقدم و تاخر نامحدود در مقوله هائي مختلف است . براي مثال 1)افزايش تراكم مي تواند از طريق توسعه مجدد زمينهاي شهري موجود، توسعه جديد بر اراضي آزاد، توسعه پيوسته ، يا تجديد بنا صورت گيرد2) افزايش تراكم فعاليتها مي تواند در نتيجه افزايش شمار ساكنان يا شاغلان يا بازديدكنندگان از يك ناحيه شهري ، يا افزايش تردد وسائط نقليه در مسيرهائي خاص و يا دراثر استفاده بيشتر از موجودي اراضي و ساختمانها بوجود آيد. علاوه براين ، هر يك از گونه هاي افزايش تراكم ساختماني داراي ويژگيهاي خاص است ، به طوري كه هركدام باكاربري ، نوع طراحي ، و مقياس اجرائي رابطه اي مستقيم دارد.

 

افزايش تراكم از ديدگاه مقياس زماني نيز متفاوت است و مي تواند طولاني ، يكباره ، كوتاه مدت ، يا مرحله بندي شده و تدريجي باشد.

 

افزايش تراكم شهرها توسط هريك از اين سياستها گونه هاي متفاوتي از شهرهاي پرتراكم را به دست مي دهد. با اين همه نظريه و انديشه شهر پرتراكم را مي توان به صور مختلف عملي ساخت ، كه در اين حالت هر يك از صور آن از ديدگاه معيارهاي پايداري كه در مبحث قبل به آنها اشاره شد وضعيتي دگرگونه خواهد داشت . براي مثال ، فرض غالب براين است كه تراكم فعاليتها، در قياس با افزايش تراكم توسعه شهر آثار منفي بيشتري در پي دارد، به ويژه اگر تراكم فعاليتها منجر به افزايش ترافيك غير محلي شود. در مقابل بازسازيهايي كه بمنظور آبادكردن اراضي متروك و موات انجام مي گيرد و يا عمليات عمراني كه در راستاي بهسازي و يا جايگزيني ساختمانهاي مخروبه و بي قواره بعمل مي آيد اقداماتي مثبت و پذيرفتني تلقي مي شود. درهمين حال مردم در برابر پروژه هاي خرد مقياس ، تكميلي ، و پروژه هائي كه كمتر بچشم مي آيند مقاومت منفي كمتر نشان مي دهند. بدينسان بايد به تنوع و گوناگوني شهر پرتراكم اذعان كرد.

 

 

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

[Mohammad Aref 120,438]

شاخص های توسعه پایدار شهری

 

این فایل PDF زیر که ساختار پاورپوینت رو داره درباره شاخص های توسعه پایدار شهری هستش شاخص ها رو توضیح داده و معیارها و شاخص های مختلف توسعه پایدار شهری رو مطرح کرده.

 

[Mohammad Aref 120,438]

پاورپوینت توسعه پایدار شهری که توسط دکتر سولماز رضایی تهیه شده رو در 36 اسلاید از لینک زیر می تونید دانلود کنید.

 

فهرست کلی مطالب:

مقدمه

تاريخچه طرح مبحث توسعه پايدار

توسعه پایدار

توسعه پایدار شهری

ديدگاه جامعه شناسان كلاسيك

نظريه هاي توسعه پايدار شهري

انگاره هاي طراحی شهري پایدار

مصدر سیتی

موقعیت شهر

چشم‌اندازهای شهری مصدر

مراحل ساخت مصدر سیتی

اطلاعات و آمار كلی شهر مصدر

بخش‌های مختلف شهر

ایجاد انرژی زیست سازگار شهری

رعایت استانداردهای معماری و محیطی

عوامل مؤثر بر مسایل زیست محیطی در مصدر سیتی

سیستم حمل و نقل شهری در مصدر سیتی

سیستم‌های بازیافت مواد

نتیجه گيري

منابع

 

دانلود پاورپوینت

[Mohammad Aref 120,438]

مقاله اجلاس جهانی توسعه پایدار و نتایج آن توسط رضا مکنون نوشته شده که در مجله کارشناس، سال نوزدهم، شماره های 36 و 37 و 38 در سال 1381 منتشر شده و فایل PDF اون رو از لینک زیر می تونید دانلود کنید.

 

دانلود مقاله

[Mohammad Aref 120,438]

مقاله استراتژی ملی توسعه پایدار توسط رضا مکنون تهیه شده است که در دومین گردهمایی انجمن متخصصان محیط زیست ایران ارائه شده است به صورت PDF از لینک زیر می تونید دانلود کنید.

 

دانلود مقاله

[Mohammad Aref 120,438]

با رشد روز افزون جمعیت و افزایش تولیدات صنعتی و بهره برداری نامحدود از منابع زیست محیطی به تدریج در سطح جهانی نگرانی هایی در مورد عواقب فشار بیش از اندازه و خارج از ظرفیت بر اکو سیستم جهانی و ایجاد تغییرات محیطی در آینده افزایش یافت.

 

از این رو گردهمایی هایی در سطح جهانی برگزار شد تا در آن به بررسی راهکارهایی جهت حفظ منابع طبیعی و کنترل فعالیت های انسانی و کنترل رشد جمعیت جهان پرداخته شود. اولین کنفرانس مهم در سال ۱۹۷۲ در استکهلم برگرار شد که پس از آن کمیته محیط زیست به ریاست براتلند برای پیگیری بیانیه های کنفرانس تشکیل شد و نتیجه کار آن گزارش ” آینده مشترک ما ” بود که در آن مفهوم پایداری به عنوان شاه کلید تحریر توسعه انسانی مطرح شد.

 

در ابتدایی ترین تعریف توسعه پایدار آمده است

” توسعه ایی که نیازهای نسل کنونی را تامین کند بدون اینکه باعث کاهش توانایی نسل های آینده در تامین نیازهایشان بشود ”

 

در واقع می توان گفت توسعه پایدار، توسعه ایی است که طول بکشد. مجموعه ای از تعاریف مطرح شده در خصوص توسعه پایدار عبارت اند از:

 

 

• توجه به ظرفیت قابل تحمل اکوسیستم ها ( بهبود کیفیت زندگی بشر همراه با توجه به ظرفیت اکوسیستم )
  
• حفظ ثروت و سرمایه طبیعی ( حفاظت از منابع طبیعی به عنوان دارایی های زیست محیطی )
  
• نگهداری و ارتقای سیستم ها ( همراه با نگهداری و ارتقای سطح کلی تنوع و تولید )
  
• بدتر نکردن ( هر تغییر مثبت نباید سیستمهای اکولوژیکی و اجتماعی را فرسوده یا نابود کند)
  
• پایدار کردن زندگی بشر ( حفظ توان سیستم برای پایدار کردن زندگی مردم )
  
• حفاظت از محیط زیست ( مراقبت همزمان در نوسازی و بهسازی )
  
• یکپارچه کردن حفاظت و توسعه به عنوان رویکرد کلی ( رضایتمندی در تامین نیازهای اساسی و اجتماعی انسان، نیل بر عدالت اجتماعی،محافظت از یکپارچگی اکولوژیکی)
  

 

در سال ۱۹۹۲ در کنفرانس زمین در ریودوژانیرو ، توسعه پایدار به عنوان یک نظریه جهانی مطرح و ” دستور کار ۲۱ ” به عنوان برنامه ای جهانی برای توسعه پایدار تدوین شد. به تدریج تمرکز بحث پایداری از محیط زیست و اکوسیستم به سمت مباحث اقتصادی، فرهنگی، جمعیتی، اجتماعی و … نیز گسترش یافت.

 

پس از برگزاری کنفرانس هبیتات ۲ در سال ۱۹۹۶ دامنه پایداری بر مباحث شهرسازی و برنامه ریزی شهری وارد شد و شهرها به عنوان محل اصلی تجسم و کارکرد توسعه پایدار مطرح شدند که نتیجه آن نظریه توسعه پایدار شهری بود.

 

اما دلایلی که باعث لزوم مطرح شدن پایداری در شهرها می شود عبارت است از اینکه طبق پیش بینی های سازمان ملل تا سال ۲۰۳۰ بیش از ۶۰% مردم جهان در نواحی شهری زندگی خواهند کرد ، شهرها ۴/۳ منابع جهان را مصرف کرده و اصلی ترین تولید کنندگان ضایعات در جهانند، مهاجرت به شهرها همچنان ادامه دارد و دامنه فقر و اختلاف طبقاتی در شهرها روز به روز گسترش می یابد، از این رو شهرها نیاز به برنامه ریزی با تاکید بر اصول توسعه پایدار دارند تا به آنچه لوییز مامفورد از آینده شهرها تصور می کند دچار نشوند:

 

” شهرهای آینده شهرهایی اند که به پایین ترین سطح امکان زندگی فعال ، خودکار و غیر اداری وکاملا بی احساس و عاطفه تنزل یافته و به سطح ملزومات ماشین رسیده اند”

 

در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و …صفات مختلفی برای توسعه پایدار شهری مطرح شده است، برای مثال کمیسیون جهانی محیط زیست و توسعه، اصول زیر را به عنوان ویژگی های ضروری یک شهر پایدار معرفی می کند :

 

 

1. افزایش فرصت های اقتصادی و اجتماعی به گونه ایی که ساکنین شهری را پوشش دهد.
   
2. کاهش سهم انرژی در رشد شهری.
   
3. استفاده بهینه در مصرف آب، زمین و سایر منابعی که مورد نیاز چنین رشد شهری است.
   
4. کمینه کردن میزان تولید زباله و فاضلاب و بیشینه کردن بازیافت از پسماندها.
   
5. ایجاد سیستم های مدیریت با قدرت و کارایی کافی جهت نیل به اهداف اقتصادی،اجتماعی و زیست محیطی.
   
6. سوق دادن فناوری های مورد استفاده در شهر به سمت اهداف توسعه پایدار.
   
7. تقویت توان مناطق مختلف شهری در راستای جلوگیری یا پاسخگویی به تهدیدات و اهداف اقتصادی،اجتماعی و زیست محیطی که در نتیجه عوامل طبیعی یا انسانی به وجود می آیند همچنین انعطاف پذیری در روبه رویی با اختلالات غیر منتظره در سیستم شهر.
   

 

از دیدگاه اجتماعی می توان گفت شهر پایدار شهری است که در آن بهبود در عدالت اجتماعی ، تنوع و امکان زندگی با کیفیت مطلوب تحقق یابد.

 

می توان نتیجه گرفت اصولاً پایداری باید روی اهداف انسانی به عنوان هسته اصلی هر راهکار توسعه شهری تاکید نماید. اما الگوی شهر پایدار می تواند در شکل های مختلف و بیشماری بسته به تاریخ منطقه، فرهنگ، پایه اقتصادی، اقلیم، محیط و سیاست ها نمود پیدا کند. در این راه برنامه ریزان و طراحان شهری به تبیین رویکردها و اصول توسعه شهری در مقیاس های مختلف منطقه، شهر، ناحیه، محله و واحد همسایگی با بهره گیری از مولفه های کلی توسعه پایدار پرداخته اند که از مهمترین آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

 

 

• رشد هوشمند شهری – Smart Growth
  
• توسعه مبتنی بر حمل و نقل عمومی – Transit Oriented Development (TOD)
  
• شهرنشینی جدید – New Urbanism
  

 

منبع: کیمیافکر بزرگ

[Mohammad Aref 120,438]

مقاله توسعه پایدار که توسط رضا مکنون تهیه شده و در سال 1374 در مجله متخصصان محیط زیست ایران شماره 1 منتشر شده که فایل PDF آن را از لینک زیر می توانید دانلود کنید.

دانلود مقاله