دستگاههاي بلورشاختي

[.MohammadReza. 19,850]

بلور شکلي از ماده جامد است که در آن مولکولها ٬ اتمها و يونها با آرايشي منظم در کنار يکديگر قرار دارد. تکرار اين آرايش منظم در سه جهت فضايي سبب بزرگتر شدن بلور مي شود. نظم بيروني بلورها ٬ بر اثر نظم دروني آنهاست. بدليل همين نظم ٬ سطحهاي خارجي بلورها صاف و هموار هستند. اين سطحهاي صاف با يکديگر زاويه هايي مي سازند که اندازه هاي آنها در بلورهاي يک ماده همواره ثابت است. يکي از راههاي تشخيص بلورها ٬ از يکديگر اندازه گيري زاويه بين سطحهاي آنهاست. بلورها به شکلهاي مکعب ٬ منشور ٬ هرم و چند وجهيهاي مختلف هستند و معمولا" سطحها و زاويه هاي هر شکلي از آنها مشابه و قرينه يکديگرند.

 

 

◄ تبلور:

بلورها بر اثر تغيير فشار و دما در محلولها ٬ مواد مذاب ٬ مواد جامدو بخار بوجود مي ايد. مثلا" بر اثر کاهش دما بلورهاي برف ٬ از ابر و بلورهاي نمک طعام از آب شور درياچه هاي نمکي جدا مي شوند. غلظت آب اين درياچه هاي شور ٬ بر اثر تبخير يا کاهش دما ٬ به حالت اشباع و فوق اشباع در مي ايد و بلورهاي نمک از آن جدا مي شود. بلورهاي تشکيل دهنده سنگهاي آذرين از سرد شدن ماگما ( سنگهاي ذوب شده درون زمين ) به وجود مي ايند. بلورهاي سنگهاي دگرگون مانند سنگ مرمر از تاثير دما و فشار زياد بر سنگهاي ديگر شکل مي گيرند. به فرايند تشکيل بلورها تبلور گفته مي شود.

هنگامي که دما يافشار تغيير مي کند و يا تبخير روي مي دهد و شرايط مناسب تبلور ايجاد مي شود ٬ اتمهاي مواد به يکديگر مي پيوندند. اين اتمها معمولا" در اطراف ذرات موجود در محيط جمع مي شوند. اين ذرات هسته تبلور ناميده مي شوند. هسته تبلور از ذرات ناخالص يا بلورهاي خرد شده يک ماده تشکيل مي شود. گاهي نيز شماري از اتمهاي ماده اصلي کنار هم قرار مي گيرند و هسته تبلور را مي سازند. اتمهاي ديگر نيز به تدريج در اطراف اين هسته جمع مي شوند و با آرايشي منظم در کنار يکديگر قرار مي گيرند. کوچکترين واحد ساختاري منظم هر بلور را سلول اوليه آن بلور مي نامند.

 

◄ دستگاههاي بلورشاختي:

در طبيعت شکل سلول اوليه در بلور کانيهاي مختلف تفاوت دارد. به طور کلي شش نوع سلول اوليه در نتيجه شش نوع بلور کاني وجود دارد. هر يک از اين شش نوع بلور متعلق به يک دستگاه بلور شناختي است. دستگاههاي بلور شناختي عبارتند از مکعبي ٬مربعي ٬راست لوزي ٬تک شيب ٬سه شيب ٬. شش وجهي. در دستگاه مکعبي هر سه محور ( سه جهت فضايي ) يا هم مساوي و بر هم عمود هستند مانند بلورهاي نمک طعام و سولفيد آهن.

 

 

◄ دستگاه مربعي:

:فقط دو محور با هم مساوي هستند اما اندازه محور سوم با آنها يکي نيست. اين سه محور نيز بر هم عمود هستند. در اين دستگاه ساده ترين بلور به شکل منشور است که سطح قاعده آن مربع است مانند بلورهاي اکسيد قلع و اکسيد تيتان.

 

◄ دستگاه راست لوزي:

:محورها نا مساوي اما بر يکديگر عمود هستند.ساده ترين بلور در اين دستگاه منشوري است که قاعده آن به شکل لوزي يا مستطيل است.مانند بلورهاي گوگرد و کربنات کلسيم.

 

◄ دستگاه تک شيب:

سه محور نابرابرند و دو تا از آنهابر هم عمودند مانند بلورهاي ميکا٬ تالک و گچ آبدار.

 

 

◄ دستگاه سه شيب:

:سه محور نابرابرند و هيچيک بر هم عمود نيستند. در بلور ساده سه شيب همه وجه ها متوازي الاضلاع هستند. مانند بلورهاي گروهي از فلدسپاتها.

 

 

◄ دستگاه شش وجهي:

:چهار محور وجود دارد که طول سه محور آن برابر است. اين سه محور در يک صفحه قرار دارندو با هم زاويه ١٢٠ درجه مي سازند. محورچهارم عمود بر آنهاست مانند بلورهاي کوارتز.

 

 

در هر يک از دستگاهها ٬ بلورها را بر اساس تقارن موجود در آنها به رده هايي تقسيم مي کنند. در شش دستگاه بلور شناختي ٣٢ رده بلوري تشخيص داده شده است.

هنگام تشکيل بلورها ٬ اگر فضا و زمان و شرايط مناسب وجود داشته باشد بلورهاي درشتي بوجود مي ايند. اين بلورها را بصورت تک بلور مي توان مشاهده و بررسي کرد و رده و دستگاه بلور شناختي آنها را مشخص کرد. اگر شرايط مناسب نباشد ٬ بلورها به اندازه هاي کوچکتر و بصورت مجموعه ها و توده هاي ريز تشکيل مي شوند. گاهي بلورها به قدري ريزهستند که نمي توان آنها را با چشم ديد و براي مطالعه آنهاازذره بين٬ميکروسکوپهاي نوري و الکتروني و اشعه ايکس استفاده مي شود.

 

 

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام