جنگ تروا، افسانه يا واقعيت؟

[Mohammad Aref 120,438]

سال 1871،يک باستان شناس آلماني زير نگاه هاي متعجب کارگران ترک، پي هاي باستاني شهري را از زير خاک بيرون کشيد که به هيجان انگيزترين کشف باستان شناسي تاريخ تبديل شد. هاينريش شلمان آلماني شهر ترواي افسانه اي راپيدا کرده بود.

اکتشافات شلمان و باستان شناس هاي بعدي علاوه بر اثبات وجود تاريخي تروا و جنگ تروا، نشان داد که ماجرا آن طور که در افسانه آمده، تنها براي نجات يک زن نبوده. تروا که در جنوب تنگه داردانل قرار دارد(در پايين استانبول امروزي) از موقعيتي سوق الجيشي برخوردار بوده و تنها راه عبور و مرور از درياي سياه به درياي اژه و بر عکس را تحت کنترل داشته. در واقع يوناني ها براي جلوگيري از قدرت تروا و حفظ منافع خودشان در دريا بوده که به تروا حمله کرده اند. در واقع اين جنگ، سرآغاز نبردهاي شرق و غرب بوده که بعدها در ماراتن و سالاميس (همان ماجراي فيلم«300»)، در غرناطه و اندلس، در جنگ هاي صليبي، در جنگ جهاني اول و درگيري هاي امروز سرزمين فلسطين ادامه پيدا کرده است (به قول ويل دورانت «بله، تازه ترين بهانه ها براي جنگ چنين قدمتي دارند»).

جنگ تروا 10 سال طول کشيد؛ از 1194 قبل از ميلاد تا 1184 قبل از ميلاد. هومر مي گويد با افسانه تروا عصر افسانه ها تمام شد و عصر آهن شروع شد.اکتشافات باستان شناسي هم نشان مي دهد که آتش سوزي بزرگ تروا در پايان عصر مفرغ بوده و همين جنگ بزرگ بوده که بشر را به استفاده از آهن و شروع «عصر آهن» رهنمون شده. (در «ايلياد» نصف کشته ها توسط «مفرغ بي رحم» کشته شده اند). مثل هميشه مشکلات باعث پيشرفت شده و مشکلي به اين حجم و ابعاد - يعني 10 سال جنگ- مسلماً تأثير زيادي درزندگي بشر داشته(در تمام طول قرن بيستم فقط يک جنگ، يعني جنگ ويتنام بيشتر از 10 سال طول کشيده).

با اين حال هر چقدر که جنگ زشت، بد و نفرت انگيز است، داستان هايي که بر اساس جنگ تروا ساخته شده، زيبا و با شکوه هستند. افسانه جنگ تروا اولين بار 400 سال بعد از وقوعش توسط هومر يوناني تبديل به 2 منظومه بزرگ شد؛ بعد باقي حماسه سرايان يونان کار او را ادامه دادند، آيسخولوس، سوفوکل و اوريپيد-3 تراژدي نويس بزرگ تاريخ در قرن 2 و 3 قبل از ميلاد - با آن تراژدي ساختند. يک قرن بعد ويرژيل رومي اين کار را ادامه داد.و اين سنت به روزگار ما و جيمز جويس ايرلندي هم رسيد که رمان معروف «اوليس» را بر مبناي «اوديسه» هومر سرود (اوليس تلفظ لاتين اسم يوناني اوديسه است). با چنين پشتوانه ادبي بزرگي است که داستان جنگ تروا به داستاني نمادين تبديل شده که هر کدام از شخصيت هايش نماينده يکي از حالات انساني اند. افسانه تروا مثل همه افسانه هاي باستاني، افسانه اي است با شکوه، شامل همه جور ماجراجويي، اکتشاف جنگ، عشق، نيرنگ بازي و مرگ.

اينها کساني بودند که افسانه تروا را احيا کردند.

 

کاشفان فروتن تروا

هاينريش شلمان (1890- 1822): اين مرد آلماني از بچگي عاشق ايلياد بود و در بزرگسالي هم به دنبال افسانه شخصي خودش رفت و با کشف ترواي واقعي و آثار آتش سوزي در آن و تخمين زمان جنگ تروا، نشان داد که هومر چه جغرافي دان و تاريخ نويس دقيقي است.پايان جنگ تروا 11 ژوئن 1184قبل از ميلاد بود.

هومر (درگذشت احتمالاً 850 ق م):

مردي که جهان را در تاريکي مي ديد، 2 منظومه بزرگ سرود که هنوز هم برترين آثار ادبيات غرب به حساب مي آيند. البته برخلاف تصور عموم، «ايلياد» داستان کل جنگ تروا نيست و تنها بخشي از وقايع سال 9 جنگ (از قهر آشيل تا بازگشت او و قتل هکتور)را روايت مي کند.

 

نويسنده: احسان رضايي

منبع: مجله همشهري جوان، شماره215