حسن صباح

[Nima32 196]

حسن صباح یکی ازرهبران فرقه اسماعیلیه بوده ومقام حجت اعظم را دارا بوده است، زنده گی این مبارزنستوه ورهبرخردمند دارای ابعاد مختلف بوده وهرلحظۀ زنده گی پربار او فلسفۀ بزرگ ، تعریف خاص ومختص به خودش را داراست زیرا حسن صباح نه تنها یک رهبر مذهبی وفکری بوده بلکه دانشمند وفیلسوفی بوده که فلسفه تاسیس وبنیاد مکتب آزادی خواهی اش ، که باعث سرنگونی بزرگترین امپراطوری وقت گردید ، را با ذکاوت وهوشمندی خارق العاده خاص خودش به میان آورده وامروز خون عدالت آزادی خواهی اندیشه های این ابرمرد بزرگ در رگهای سایر پیروانش درجریان بوده ودرخت تنومند مذهب اسماعیلیه را بارور وبه ثمر جهانی رسانیده است .

 

داستان زنده گی ومبارزات ثمربخش حسن صباح یکی از جالب ترین وآموزنده ترین درس شهامت ، فداکاری وسرمشق برای انسان های وراسته ، آزادی خواو عدالت پسند میباشد

 

 

 

دوران کودکی حسن صباح

حسن صباح در سال 420 هجری تولد گردیده علی پدروی ملبس به لباس زهد تقواه ، پیرو کیش شیعه اثناعشری بوده است . و پسرش حسن صباح را که دارای استعداد سرشار بود خدمت امام موفق نیشابوری که یکی ازعلمای سرآمد روزگارخویش بود به نیشاپور برای کسب علم ودانش فرستاد وحسن دورس خویش را با شوق اشتیاق خاص نزد امام موفق نیشاپوری به سررسانید ، در دوران مدرسه با نظام الملک و عمر خیام همدرس بوده وروابط خیلی دوستانه ونزدیک باهم داشته است ، دراین ایام این سه یار ورفیق دبستانی باهم عهد میبندد که هرگا یکی از آنان درآینده به مقام و منصب عالی یی برسند دورفیق دیگر خودرا نیز یاری وهمکارنماید .

[Nima32 196]

دوره بعد ازتحصیل و جوانی

 

بعد ازختم تحصیل تصادف روز گار چینن میآید که خواجه نظام الملک به عالی ترین مقام در دربارملکشاه سلجوقی به عنوان وزیراعظم برگزیده میشود.

 

حسن صباح نیز دوباره به ری بازگشته وزنده گی خویش را کمافی السابق سپری مینماید عمر خیام به کارهای ادبی وشاعری آغاز مینماید واز طرف خواجه نظام الملک برای عمر خیام از مالیه نیشاپور ماهانه مبلغ ششصد دیناربرایش معاش مقررمیگردد ،

 

خبرموفقیت خواجه نظام الملک ،چگونگی ملاقات خیام ومساعدت خواجه برای خیام همه بگوش حسن میرسد ، حسن صباح نیز باشنیدن این خبر عازم اصفهان وبعداز سپری نمودن چند روز به حضور نظام الملک میرسد ، خواجه نظام الملک ، حسن صباح را به پادشاه سلجوقی ملکشا معرفی وبه صفت دستیار ومشاور خودش مقررمینماید .

[Nima32 196]

حسن در دربارملکشاه با خواجه نظام الملک

 

 

 

حسن صباح باداشتن استعداد و هوشمندی سرشاری که داشت به صفت دستیار ومشاور خاص وزیراعظم تقرر حاصل منماید ومدت ازجملۀ یاران و دوستان نزدیک خواجه نظام الملک به شمار میرفت ، اما از آنجائیکه روح بلندپرواز حسن هیچگاهی دریک نقطه محبوس نمیبود بلکه همواره به قله های بلند کامیابی سیر وپرواز داشت ، این استعداد ورابط حسن با بعضی ازسران دربار ، حسادت خواجه نظام الملک را درپی داشته وازاین سبب بین این دو دوست ویار دبستانی خصومت ها مخالفت های درونی کم کم شکل مییگیرد تا آنکه سخن به اینجامیرسد ، زمانیکه ملکشا میخواهد حساب خرج ودخل سالانۀ ممکلت را ازنظام الملک جویا شود خواجه برای آماده ساختن این دفتر به مدت دوسال وقت مطالبه میکند اما حسن صباح برای ترتیب تمام دخل وخرج مملکت مدت چهل رزو از حضورشاه مهلت میخواهد مشروط براینکه کاتبان ونویسنده گان مالیاتی دربار دراجرای این ماموریت مطابق اراده وخواستش باوی همکاری نماید .

 

حسن صباح برای آماده ساختن دفتر مالیات تمام توابعات مملکت بصورت متداوم شب وروز کار میکند وقرار وعده موعود دیوان شامل تمام دخل وخرج سایر ولایات خراسان را بصورت بسیار درست آماده وتنظیم مینماید ، این خبرپیشرفت وتهیه راپور مالیه ، دخل وخرج مملکت که کامیابی حسن و شکست حریفش خواجه نظام الملک را توام باخود درپی داشت ، خواجه بخاطر بقا وحفظ قدرتش میبایست به هرنوعی ممکن باحسن صباح مبارزه ومانع اجرای این امر میشد ، تااینکه بالاخره توانست اوراق تهیه شده حسن صباح را که به مدت چهل شبانه روز با زحمات زیادی ترتیب یافته بود توسط یکی از گماشته گان نزدیکش موفق به فریب دادن غلام حسن صباح وبرهم زدن دفترحسابات میگردد، سرانجام روز موعود فرامیرسد وتمام اراکین دربار برای شنیدن راپورنهای مالیات دولت سلجوقی درقصرملکشا حضور به هم میرساند وسلطان ملکشا ازحسن صباح میخواهد که راپور یکی ازولایات را به وی گزارش دهد ، امازمانیکه حسن صباح برای ارائه پاسخ شاه دفتر را میگشاید میبیند که دفتر به هم خورده وهمه زحمات که درمدت چهل شبانه روز متقبل شده بود مساوی به صفرگردیده است ، ازین جهت سراسیمه گردیده و هرچند کوشش میکند تا ازمیان اوراق گزارش یکی ازولایات را پیداکند موفق نمیشود ، دراین حال ملکشاه به صورت قهر آمیز از حسن میپرسد که تاخیر درپاسخ سوال چیست ؟ وحسن صباح درجواب میگوید که دفتروی بهم خورده است اما دراین موقع خواجه نظام الملک که ازماجرا واقف ومتوجه حرکات حسن صباح میباشد ملکشاه را مخاطب قرارداده و میگوید برای اجرای ماموریتیکه من دوسال مهلت خواستم این جاهل آنرا فقط درمدت چهل روز آماده کند نتیجۀ کاربیشترازاین نخواهد بود ، بالاخره حسن صباح با چنین یک سرنوشت مجبورا راه فرار را درپیش و به همکاری یکی ازدوستان نزدیکش بطور مخفی ازاصفهان گریخته ومدتی را به وطن آبای اش ری سپری وسپس به مصر میرود

[Nima32 196]

گرایش حسن به کیش اسماعیلیه وسفر به مصر

 

حسن صباح بعدازآنکه از دربار ملکشا مجبور به فرار شد از سوی عبدالملک عطاش یکتن از داعیان فرقه اسماعیلیه به کیش اسماعیلیه دعوت وجهت آموزش عالی ودیداربا خلیفۀ فاطمی مصمم به سفرمصر میشود وبعداز رسیدن به مصر ازطرف خلیفه فاطمی المستنصر باالله موردلطف استقبال قرارمیگیرد، حسن صباح تقریا مدت یک سال وپنج ماه را درمصر به سرمیبرد وبعدازفراگیری آموزش دعوت اسماعیلی ودریافت لقب حجت ازسوی خلیفه فاطمی المستنصر باالله دوباره عازم وطنش میگردد ، زنده گی حسن صباح درمصر خود ضروت به بحث طولانی داشته و ازعهده این مقاله بیرون است .

[Nima32 196]

تسخیر الموت وتشکیل سازمان فدائیان

 

 

بعدازآنکه حسن صباح دوباره به سرزمین ایران میرسد ، برای رسیدن به اهداف ومبارزه برای آزادی میهن واعاده حقوق هم میهنانش درجستجوی پایگاهی میشود زیرا رسیدن خبر ورود حسن صباح زنگ خطری برای حریف شماره یک وی خواجه نظام الملک به شمار میرفت وخواجه نظام الملک باتمام قدرت اومکانات خویش تلاش میکرد که حسن صباح را دستگیر نماید ازاینرو حسن صباح برای مدت ده سال به صورت مخفیانه ازیک شهر به شهر دیگری میرفت تااینکه چون عقاب سرگردان به تسخیر آشیانه دایمی اش قلعۀ الموت دست میباید.

 

حسن صباح بعد ازتسخیر قلعه الموت (آشیانه عقا ب ) موفق به تصرف هفتاد دو دژ دیگری نیزمیگردد ، همزمان با تسخیر قلعه ها دعوت آشکار کیش اسماعیلیه را آغاز میکند که دراثرآن تعداد زیادی مردم خراسان را به طریقه باطنی دعوت وجنبش فدائیان را تاسیس مینماید .

 

تاسیس جنبش فدایئان، گسترش وترویج مذهب اسماعیلیه درسراسر مملکت فارس خراسان (ایران امروزی ) چنان بالا میگیرد که خطرجدی برای حکومت سلجوقیان محسوب میشد ، حسن صباح با تدبیرخاص وقوه رهبری موثری که داشت موفق به تشکیل سازمان فدائیان اسماعیلیه وگسترش کیش باطنی در قلب حکومت سلجوقیان وشکست دشمنان وطنش وبه ویژه بدخواهان کیش اسماعیلیه ، گردید این رهبر باتدبیر وهوشمند برای مدت سی وپنج سال درآشیانه عقاب رهبری ودعوت اسماعیلیه را درسرزمین پهناور خراسان به عهده داشت که مورخین درمورد مبارزات وزنده گی پرماجرای وی کتاب های زیادی را تالیف نموده وهرکدام از رهبری مدبرانه وخردمندانۀ وی درامر آزادی خواهی ومبارزه باظلم ، تحقق بخشیدن عدالت ورسیدن به قله ها ی شامخ ترقی وکامیابی های دائیمی تاریخی به عنوان الگو وسرمشق یادنموده است ، اینجاست که سیمای درخشان وچهرۀ تابناک این ابر مرد بزرگ تاریخ را میتوان به یک سخن خلاصه نموده وگفت که حسن صباح آن مبارزبی بدیل وقهرمان همیشه جاوید تاریخ به صفت یک رهبر واقعی فراتر اززمان ومکان درذهن هرفرد عدالت پسند وحقیقت خواه تبارزمینماید زیرا درتاریخ کمتر کسی را سراغ داریم که درتدبیر ، جرئت ، جسارت ودراجرای مرام وهدف والای خود چون حسن صباح ظهور نموده باشد .