اختلال خـُلقی یا بیماری عاطفی

[Mohammad Aref 120,438]

گروهی از ناراحتی ها و بیماری های روانی را اختلالات خلقی می گویند. تقریباً این نوع اختلالات و مشكلات روانی از شایعترین انواع ناراحتی های روانی است كه در تمام سنین دیده می شود . این اختلالات روانی ممكن است از خفیف ترین شكل آن مثلاً یك نوع افسردگی بیماری های روانی ممكن است با علت شناخته شده و معلوم عارض شود. مانند افسردگی های شدید به دنبال از دست دادن عزیزان یا اتفاقات ناگوار و یا ورشكستگی های مالی. خیلی ساده و جزئی و گذرا باشد یا از نوع حالت های خیلی شدید ، پیشرفته ، طولانی و عود كننده. این گروه از

اختلالات خُـلقی شامل بیماری های زیر می باشد مانند:

افسردگی (Depression) ، اضطراب (Anxiety ) ، اختلالات دو قطبی (Bipolar disorder)، خـُلق متغیر و افسرده و یا شاد.

اصولاً خـُلق در افراد سالم و نرمال ، در حالت معمول و طبیعی قابل كنترل توسط خود فرد است ولی چنانچه خُـلق توسط شخص ، غیر قابل كنترل باشد تغییر خلق عارض می شود . اگر خلق بالاتر از حد متعادل برود حالت سرخوشی ، و اگر از حد متعادل پایین تر بیاید افسردگی عارض می شود . پس شخص عادی قادر به كنترل عواطف خود است ولی فرد بیمار، اختیار و كنترل بر عواطف خود ندارد.

البته ممكن است علائمی كه در افزایش خلق یعنی حالات سرخوشی ، و علائمی كه در كاهش خلق یا افسردگی ذكر شد در یك فرد ، در ادوار مختلف زندگی مشاهده شود كه البته این دو گروه ، علائم هم زمان نمی باشند . ممكن است هر تعداد از علائم در دوره ای مخصوص به خود ، در فرد ظاهر شود یعنی تعدادی از علائم ، مربوط به بالا بودن خـُلق در حالت سرخوشی ، و گروهی از علائم مربوط به پایین بودن خلق یا حالت افسردگی در فرد مشاهده شود واگر در فردی این حالات به تناوب عارض شود و عود كننده باشد این حالت را اختلال خـُلقی دو قطبی – یا خـُلق ادواری می نامند كه مرحله شدید آن را در گذشته "جنون ادواری" می گفتند .

 

میزان شیوع اختلالات خلقی

اختلالات خلقی بخصوص افسردگی ، از شایعترین بیماری های روانی است ، به طوری كه احتمال بروز آن برای خانم ها حدود 20% و برای آقایان 10% است و احتمال بروز نوع دو قطبی برای مردها و زن ها در حدود 1% است . البته در خانم ها كمی بیشتر از آقایان می باشد. از نظر ارثی در خانواده هایی كه یكی از بستگان آنها دچار این بیماری هستند، احتمال بروز آن بیشتر می شود. در دوقلوها و بخصوص در دوقلوهای یك تخمی این احتمال بیشتر می شود. اگر یكی از والدین ، مبتلا به بیماری اختلال خلقی باشد احتمال بروز در هر یك از فرزندان آنها 27% است و اگر، هم پدر و هم مادر گرفتار باشند این میزان حدوداً به دو تا سه برابر افزایش می یابد.

 

علت شناسی

علت را در این بیماری ، نظریه های بیولوژیك ذكر می كنند كه خود شامل عامل توارث مثل اكثر بیماری ها و عامل روانی اجتماعی ، اختلالات بیوشیمیایی است ؛ مثلاً اختلال در ترشح برخی از ترشحات سلول های عصبی مغز كه در انتها و فواصل اتصالات آنها وجود دارد . این ترشحات عامل اصلی نقل و انتقال پیام ها و تحریكات عصبی از رشته های عصبی است مانند ترشح نوراپی نفرین و سروتونین . بیش از همه ، این دو عامل در فیزیوپاتولوژی اختلالات خلقی مطرح است ، به طوری كه بیماران افسرده دچار كمبود نسبی سروتونین مغز هستند. از دیگر مسائل برانگیزاننده اختلالات خلق ، تعادل آب و الكترولیت ها است. از عوامل دیگر ، اختلالات عصبی – غددی است كه ناشی از ناهنجاری های قسمت هایی از مغز است.

 

انواع اختلالات خلقی یا بیماری های عاطفی:

اختلالات خلقی یا بیماری های عاطفی بسته به نوع و شدت علائم ، به انواع مختلف تقسیم بندی می شوند كه عبارت اند از :

 

الف : اختلالات خلقی از نوع دو قطبی كه در گذشته آن را جنون ادواری می نامیدند.

این بیماری همان طور كه از اسم آن مشخص می شود از دو حالت یا دو دوره تشكیل می شود . هر دوره از بیماری ، درمان خاص و مربوط به خود را دارد. به طور كلی در این بیماری دو گروه علائم دیده می شود. یكی علائم مربوط به دوره افسردگی و دیگری دوره مربوط به افزایش یا بالا رفتن خلق و یا حالات مانیا (Mania) . البته گاه ممكن است در فاز مانیا علائم دوره افسردگی به طور خفیف و كوتاه مدت و گذرا دیده شود ولی اصولاً دراین دوره از بیماری ، خلق بیمار بالا می باشد.

 

ب : دوره افسردگی یا دوره كاهش خلق:

در دوره ی افسردگی ، علائم كاهش فعالیت های روانی جسمی مشاهده می شود و شدت و ضعف این علائم با خفیف بودن یا شدید بودن بیماری فرق می كند. در بیماران با كاهش خـلق یا خلق افسرده ، كلیه تظاهرات جسمی روانی فرد كاهش می یابد. عدم احساس لذت، كاهش انگیزه ، احساس بی مقداری ، غمگینی ، پوچی و بی ارزشی مشاهده می شود . حدوداً در دو سوم این بیماران ، افكار و تمایلات خودكشی دیده می شود و متأسفانه حدود 10 تا 15% افراد در اقدام به خودكشی موفق بوده و به زندگی خود خاتمه می دهند.در 80% این بیماران اختلال خواب مشاهده می شود. ممكن است شب ها خیلی دیر و به سختی به خواب روند و صبح خیلی زودتر از حد معمول بیدار شوند و یا اگر زود بخوابند خیلی زود بیدار می شوند و دیگر نمی خوابند و یا اصولاً خواب پیوسته و آرام ندارند. ناآرامی و آشفتگی خواب و كابوس هم ممكن است دیده شود ، بخصوص اگر افسردگی اضطراب نیز وجود داشته باشد . اصولاً ناآرامی در خواب و كابوس شبانه بیشتر در اضطراب دیده می شود. بیماران افسرده ، كم اشتها و بی اشتها هستند . ممكن است كاهش وزن داشته باشند. این بیماران ، آرام ، ساكت ، گوشه گیر ، كم تحرك ، و نسبت به مسائل روزمره بی تفاوت هستند.

در بالغین ممكن است در برخی از بیماران به جای كاهش خواب و خوراك ، افزایش خواب و پرخوری مشاهده شود. یكی دیگر از علائم ، كاهش حافظه است ؛ همین طور اختلال در قضاوت و بینش . اصولاً دو سوم افراد افسرده ، به خودكشی فكر می كنند و تقریباً 10% تا 15% بیماران افسرده موفق به خودكشی می شوند. این بیماران در فاز شدید افسردگی ، در حقیقت حال و توان اقدام به خودكشی را ندارند گرچه تمایلات خودكشی را دارند و معمولاً وقتی بیماری حالش بهتر می شود و از كندی علائم حركتی روانی بیرون می آید اقدام به خودكشی می نماید ، بخصوص اگر در این موقعیت ، بیمار تنها باشد ، لذا در این مواقع باید مراقبت بیشتری از او به عمل آید.

این بیماران علاوه بر افكار و تمایلات خودكشی ، افكار دیگركشی نیز دارند به طوری كه بیشتر افراد مورد علاقه شان را ممكن است بكشند. مثلاً ممكن است فرزندشان را بكشند به دلیل این كه بعد از خودشان او زیردست دیگران نباشد ، یا حتی ممكن است همسرشان را بكشند. اینها معمولاً بعد از كشتن فرد مورد علاقه شان خودكشی می كنند. بیماران افسرده در مواقع شدید دچار اختلال شناختی می شوند و فراموشی كاذب و موقت پیدا می كنند كه بعد از درمان و به دنبال بهبودی ، این حالات به كلی برطرف شده و هوشیاری شخص به طور چشمگیری به حالت طبیعی برمی گردد.

[Mohammad Aref 120,438]

پس به طور خلاصه می توان علائم افسردگی را به شرح زیر برشمرد:

 

بی علاقگی و احساس لذت نبردن؛ فقدان واكنش به محرك های خوشایند ( یعنی هیچ چیز این بیماران را خوشحال نمی كند) ؛ احساس غم زدگی به طور روزانه بخصوص در ساعات صبح ( بعضی از بیماران می گویند دلشان نمی خواهد كه صبح از خواب بیدار شوند) ؛ بیداری در صبح خیلی زود ، حداقل دو سه ساعت زودتر از حد متداول ؛ كـُند شدن فعالیت های روانی جسمی ؛ كم شدن وزن و اشتها؛ اختلال در درك ، مثل هذیان و توهم ؛ خودكشی و دیگركُشی كه این دیگر كشی از راه ترحم می باشد. پاسخ این بیماران به درمان های متداول ضد افسردگی بسیار خوب و مناسب است.

 

دوره خـُلق بالا یا مانیا:

در این دوره برعكس افسردگی ، تمام فعالیت های حركتی - روانی فرد مبتلا ، در جهت افزایش است . از نظر ظاهر، برخلاف بیماران افسرده كه كم تحرك و ساكت بودند این بیماران هیجان زده ، بی قرار، تحریك پذیر ، پرحرف ، فعال و پر جنب و جوش هستند. هر چند این تحرك و فعالیت و جوشش ممكن است نادرست و نابجا باشد . به طور خلاصه می توان علائمرا در این بیماران به شرح زیر بیان نمود:

 

1- افزایش فعالیت، هیجان زده و تحرك پذیر

 

2-خلق بالا یا مانیا : خُـلق این بیماران بالا است و معمولاً خیلی شاد و شوخ و خندان و پر تحرك هستند. ممكن است بی قراری و تحریك پذیری داشته باشند. البته ممكن است یك نوسان خلقی گذرا داشته باشند یعنی در حالی كه شاد و شنگول و پر جنب و جوش و پر نشاط هستند ناگهان افسرده شوند و گریه كنند .

 

3- در 75% بیماران ، اختلال درك به صورت هذیان و توهم دیده می شود. هذیان این بیماران ، هذیان "بزرگ منشی" می باشد یعنی اینها خودشان را از هر نظر برتر و بزرگتر می دانند و خود را یك شخصیت بزرگ مذهبی ، تاریخی ، سیاسی ، حكومتی ، و یا دانشمندی والا و فهیم می دانند. ممكن است خودشان را به جای پیامبران و امامان بگذارند یا ممكن است بگویند از سوی خداوند مأموریت دارند و خودشان را با خدا مرتبط بدانند و بگویند از خداوند دستور می گیرند و برای اصلاح افراد جامعه و بشریت آمده اند .

 

4- هذیان گزند و آسیب : این هذیان ثانویه است و متعاقب هذیان بزرگ منشی است ؛ مثلاً چون چنین بیمارانی خودشان را فرد اول مملكت یا پیشوای یك جماعت و یا فرستاده خداوند می دانند ، تصورمی كنند كه دشمن می خواهد به آنها گزند و آسیب برسد و فكر می كنند كه نقشه قتل و از بین بردن آنها را می كشند.

 

5- پرش افكار: این افراد پرش افكار دارند . یعنی وقتی صحبت می كنند ، هنوز جمله را تمام نكرده و مقصود خود را بیان ننموده ، موضوع دیگری را شروع می كنند كه ربطی با هم ندارد. یعنی در حقیقت از این شاخه به آن شاخه می پرند.

6- پرحرفی یا آبشار سخن: این بیماران برخلاف بیماران افسرده كه حال و توان صحبت كردن ندارند ، پرحرف و وِرّاج هستند و مرتب صحبت می كنند و به اصطلاح متكلم وحده می شوند.

 

7- این افراد از نظر جهت یابی و حافظه مشكلی ندارند البته ممكن است با آگاهی ، جواب نادرست بدهند.

 

8- اختلال رفتار: در این بیماران اختلال رفتار زیاد مشاهده می شود و رفتارهای تحریك پذیر دارند . ممكن است حالت حمله و تهاجم به خود بگیرند و برای افراد خانواده خود و اطرافیان و جامعه مشكل ساز باشند.

 

9- قضاوت و بینش : بیماران با خلق بالا نمی توانند درست قضاوت كنند. این بیماران در این مرحله بخشنده و سخاوتمند و ولخرج می شوند ؛ اموال خود را بذل و بخشش می نمایند و یا ممكن است دست به انجام معاملاتی بزنند كه به ضرر خود و خانواده شان بشود. مثلاً ممكن است ماشین خود یا ملك خود را به قیمت بسیار ناچیزی بفروشند . البته باید دانست از نظر قانونی انجام این نوع معاملات باطل است و از نظر پزشكی قانونی ، این افراد در این دوره از بیماری ممنوع المعامله می باشند و به قیم نیازمند هستند، چون كه بیمار در این مرحله بینش ندارد و انجام معاملات از روی بینش و عقل و منطق نیست.

 

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام