رفتن به مطلب

خلاقیت و نو آوری ضروریتی برای سازمانهای هزاره سوم


ارسال های توصیه شده

خلاقیت و نو آوری ضروریتی برای سازمانهای هزاره سوم

 

از آنجا که پویایی و تغییر مهمترین ویژگی محیط سازمان های امروزی است حفظ و بقای سازمان ها تنها در صورتی محقق می شود که همگام با تغییرات غیرقابل تصور اقتصادی، سیاسی و اجتماعی محیطی، خود را در مسیر تحول و توسعه بهبود بخشند. امری که تحقق آن کاری بسیار مشکل، ظریف و حساس است و تنها با بکارگیری ایده های نوین و پذیرش و پرورش استعدادهای خلاق و نوآور محقق می شود. اگر انعطاف پذیری لازم در سازمان ها برای مقابله با تغییرات محیطی و همچنین ذهن های دارای پیچیدگی لازم برای حل مسائل در سازمان ها نباشد مسلماً توفیق و بهره وری سازمانی از بین خواهد رفت و سازمان از میدان رقابت حذف می گردد.

 

 

● مقدمه

با وارد شدن جهان به هزاره سوم اکثر مدیران در اندیشه ایجاد دگرگونی و تحول در شیوه اداره سازمان تحت مدیریت خود برآمده اند. هزاره سوم با مشخصه هایی از قبیل؛ پیشرفت روزافزون فناوری، استقرار مدل های کیفیت فراگیر (TQM) تغییرات سریع در نظام های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، استفاده و بهره گیری از منابع خارجی برای فرآیندهای داخلی، ادغام و یکی شدن شرکت ها و از همه مهمتر میدان رقابتی بی حد و مرز، نوعی از مدیریت را طلب می کند که در آن سازمان ها می بایست با ایجاد انگیزه و آموزش های لازم در سرمایه های انسانی زمینه بروز خلاقیت و پرورش فکرهای نوین را فراهم کنند. امروزه سازمان ها در چنان محیط پویا و پرتلاطمی به فعالیت مشغولند که اندکی درنگ و تعلل کافیست تا از صحنه رقابت حذف گردند. از این رو مقوله خلاقیت و نوآوری از اهمیت فراوانی برخوردار گردیده است زیرا خلاقیت و نوآوری تنها راه نگهداری، تأمین و حفظ مزیت های رقابتی است.

سازمان های امروزی در خلاقیت و نوآوری به عنوان چیزی بیش از یک موضوع مورد علاقه خود می نگرند. در بیان دیگر سازمان ها برای آنکه بتوانند فاصله خود را نسبت به رقبا حفظ کنند مجبورند در مقاطع زمانی مختلف خدمات جدیدی را به بازار عرضه کنند که لازمه این امر وجود فکرهای پویا، خلاق و نوآور است پس بحث خلاقیت و نوآوری در سازمان های نوین امروزی دیگر بحث علاقه و تفریح نیست بلکه ضرورت و لازمه ای است برای حفظ پویایی و توان سازمان در برخورد با تهدیدها و مخاطرات محیطی.

سازمان ها برای ادامه حیات موفق خویش نیاز به زندگی همراه با نوآوری دارند. نوآوری فرآیندی چند بعدی است که تمام مقاطع سازمان را در بر می گیرد. نوآوری از یک سو عامل شناساندن هویت سازمان به مشتریان است و از سوی دیگر رمز ادامه حیات موفق سازمان هاست. در هزاره سوم نوآوریها رشد فزاینده ای داشته اند رشدی که با کمک تکنولوژی پیشرفته غنای بیشتری به موضوع بخشیده است. در شرایط کنونی، که الگوهای کاری و فناوری در زمان های بسیار کوتاه در حال دگرگونی است، خلاقیت و نوآوری یک چاره نیست، بلکه یک ضرورت است، ضرورتی که عدم توجه لازم و کافی به آن، لطمات جبران ناپذیری به دنبال دارد.

 

 

● بهره گیری از روش های جدید از طریق فکرهای نوآور و خلاق

همانگونه که عنوان شد تنها راه بقای سازمان ها در محیط پرتلاطم و متغیر امروزی، همگام شدن با تغییرات محیطی است. مقوله ای که تنها از طریق خواست، انگیزش و خلاقیت نیروی انسانی محقق می شود. به بیان دیگر در محیط سیاسی، اقتصادی و اجتماعی امروز که سرعت تغییرات غیرقابل تصور و پیش بینی است، تنها سازمان هایی می توانند به ادامه حیات خود امیدوار باشند که از سرمایه های انسانی پیشرو، خلاق، مبتکر و نوآور برخوردارند. عدم انطباق لازم با تغییرات محیطی انفعال و یا مرگ زودرس سازمان را به همراه دارد به همین علت سازمان های نوین امروزی اهمیت فزاینده ای برای خلاقیت و نوآوری قائل می باشند تا بتوانند از طریق فکرهای نوین و جدید ضمن ایجاد تغییرات مناسب در راستای تحولات محیطی به توسعه و بالندگی سازمانی دست یابند. بدون شک نوآوری و خلاقیت، سنگ بنا و راه گشای بهره وری اقتصادی است و سازمان هایی که توانسته اند در این راستا اقدامات لازم را انجام دهند شاهد نتایج چشمگیری در برونداد و بازده خود هستند.

تغییرات سریع نیازهای انسان ها، سازمان را مجبور به بهره گیری از روش های جدید و نوین نموده است، روش هایی که تنها از طریق فکرهای نوآور و خلاق ایجاد می شود. با عنایت به مطالب فوق الذکر به نظر می رسد تداوم حیات سازمان ها به بازسازی، اصلاح و بهبود روش های کار و ایجاد و تولید خدمات و محصولات جدید و نو بستگی دارد. محیط پرتلاطم سازمان ها و تنوع نیاز انسان ها این موضوع را همواره یادآوری می کند که: «برای دستیابی به اثربخشی سازمانی خلاقیت و نوآوری امری غیرقابل اجتناب است». از این رو امروزه یکی از چالش های مهم مدیران بکارگیری توانائی های ذهنی برای ایجاد یک مفهوم یا فکر جدید است. چالشی که ناشی از نقش حساس و مهم مدیران در پرورش استعداد و توانایی خلاقیت و نوآوری منابع انسانی می باشد. به بیان دیگر مدیران با رفتار و عملکرد خود می توانند افراد خلاق و نوآور بار بیاورند و یا موجبات فرسودگی و رکود مغزها را فراهم نمایند. نظام مشارکت جو و فرهنگ مشارکتی در کنار آموزش و راه اندازی واحد تحقیق و توسعه و توجه به ملزومات ساختاری از مهمترین وظایف مدیران برای ایجاد خلاقیت در منابع انسانی است.

 

 

● خلاقیت و نوآوری

خلاقیت ایجاد یک ایده یا مفهوم جدید از طریق بکارگیری توانائی های ذهنی و علت و سبب نوآوری است و بدون آن نوآوری صورت نمی گیرد. در واقع خلاقیت «سنت شکن» است که در آن روش های مورد استفاده قبلی زیر سؤال می رود. خلاقیت و نوآوری مختص افراد خاص نیست و تمام افراد می توانند در جهت آن کوشش نمایند.

دانشمندان معتقدند انسان ها در هر سطح سازمانی و در هر رده شغلی، قدرت خلاقیت، تفکر و اندیشه دارند که البته میزان آن در انسان های مختلف متفاوت است. به بیان دیگر افرادی دارای خلاقیت بالاتر هستند که از عوامل خاصی برخوردار باشند. «استیز» عواملی از قبیل؛

۱) سلاست و روانی ادراکی

۲) انعطاف پذیری ادراک

۳) ابتکار

۴) ترجیح دادن پیچیدگی نسبت به سادگی

۵) استقلال رأی و داوری

را از مهمترین ویژگی های افراد خلاق می داند. مطالعات رفتاری نشان می دهد افراد خلاق از قدرت اعتماد به نفس بیشتری برخوردارند. مقاومت، سماجت، انرژی و همچنین ریسک پذیری آنها در کار نیز بالاتر است.

اغلب یافته های پژوهشی نشان می دهد، خلاقیت با کوشش و پشتکار در بکارگیری مغز ارتباط بیشتری دارد تا با استعداد درونی افراد. از این رو آموزش های خلاقیت باعث تقویت بروز آن می شود.

 

 

● آموزش های خلاقیت و نوآوری و تأثیر آن در کارآیی

در تحقیقاتی که انجام شده است مشخص گردیده آموزش های خلاقیت ۱۲۵% باعث افزایش کارآیی می شود. مدیران باید بدانند که اجزای سیستمشان زنده و دارای افراد خلاق با نیاز و انگیزه های انسانی هستند. سیستم کاری آنها یک ماشین با اجزای مربوطه نیست و آنها باید در جهت بهبود و توانایی یادگیری خود در راستای خلاقیت و نوآوری تلاش کنند.

مدیر باید تحریک کند، انتخاب کند، واکنش های انطباقی را در ارگانیسم ها تقویت کند تا استعداد و توانایی نوآوری را بهبود بخشد. در چنین وضعی عمده ترین مسائل سرانجام به انسان ها و توانایی برخورد صحیح با آنها بر می گردد. همچنان که محیط سازمانی (علم و تکنولوژی) پیچیده تر می شود، مسائل انسانی و مدیریت نیز پیچیده تر می شود. بنابراین اگر ما باید با چالش های واقعی نوآوری (علم و تکنولوژی) روبرو شویم، نظام انسانی ما نیز باید متناسب با آن رشد کند. به عبارت دیگر مدیران باید «یادگیری نوآوری» را در سازمان ترویج دهند امری که از طریق آموزش امکان پذیر است.

آموزش، یکی از عوامل کمک کننده پرورش و بروز خلاقیت و نوآوری است. با آموزش می توان استعداد خلاقیت و نوآوری افراد را پرورش داد. تقویت ویژگی هایی از قبیل تحمل ریسک، کاهش کنترل بیرونی، قبول ابهام، تحمل تضاد و افزایش ارتباطات همه جانبه بروز خلاقیت و نوآوری را تسهیل می کند.

«خودانگیزشی» فیزیکی از عوامل مهم نوآوری است امری که از طریق ایجاد همسویی بین هدف های سازمانی و فردی حاصل می شود. اگر میان اهداف فردی و سازمانی همسویی بوجود آید و کارکنان تحقق هدفهای خود را در گرو تحقق هدف های سازمان بدانند، انگیزش لازم را برای عملکرد بهتر و تفکر و تلاش بیشتر می یابند.

در سازمانی که خلاقیت و نوآوری عامل اصلی اثربخشی و بقاست باید ساختار و فرهنگ متناسب و فراهم آورنده آن نیز فراهم باشد. به عبارت دیگر خلاقیت و نوآوری ساختار مناسب خود را می طلبد و مدیران باید نسبت به آن توجه و آگاهی لازم را داشته باشند.

 

 

● موانع خلاقیت و نوآوری

مسلماً در مسیر بروز خلاقیت و نوآوری نیروهای سازمانی موانعی بروز می کند که عدم توجه به آنها ممکن است تمرکز ذهنی افراد را برهم زده و زمینه بروز اندیشه های نوین و جدید را از بین ببرد. از این رو در عصر جدید علوم رفتاری تلاش می کنند شرایطی را فراهم سازند که در آن ذهن های پیچیده و توانمند بتوانند به آنالیز و تجزیه و تحلیل مسائل بپردازند. امری که عدم توجه به آن می تواند موجب انفعال و هرز پتانسیل های سازمانی شود و مسیر پویایی و تحول و توسعه سازمان را مسدود سازد.

وابستگی و کمبود فکری، تمایل به همرنگی و همگونی، کم رویی، مقاوم نبودن، عدم دانش کافی، عدم تمرکز ذهنی و عدم انعطاف پذیری از مهمترین موانع خلاقیت و نوآوری است. مدیران باید بدانند آزاد ساختن توان خلاقیت و بکارگیری فکرهای نو در گرو پیروزی بر موانع مذکور است که البته پیروزی بر آنها چندان مشکل نیست اما نیاز به زمان دارد.

 

 

● نتیجه گیری

سازمان های هزاره سوم برای ادامه حیات مستمر خود نیازمند همگامی و انعطاف در برابر تغییرات محیطی هستند.

امری که تنها از طریق پویایی و خلاقیت ذهن های سازمانی حاصل می شود. از این رو ایجاد زیرساخت های اساسی برای پرورش و بروز فکرهای نوین و خلاق امری حیاتی است که ضرورت آن غیرقابل انکار می باشد. سازمان ها باید بتوانند در مقابل محرک های محیطی از خود پاسخ مناسب نشان دهند تا بتوانند از این طریق مزیت های رقابتی خویش را حفظ کرده و در میدان رقابت باقی بمانند.

بکارگیری ایده های نوین و پذیرش و پرورش استعدادهای خلاق و نوآور یعنی؛ توانائی سازگاری بیشتر با محیط، پیچیدگی ذهنی لازم برای حل مسائل، انعطاف پذیری در مقابل تغییرات محیطی، اثربخشی بالاتر، توانایی رقابتی بیشتر و یعنی ... تضمین بقای سازمان در هزاره سوم.

 

مهدی یاراحمدی خراسانی

منابع و مأخذ:

۱ الوانی، مهدی، مدیریت عمومی، چاپ سوم

۲ الکس، س.اسبورن، پرورش استعداد همگانی ابداع و خلاقیت ترجمه حسن قاسم زاده، انتشارات نیلوفر.

۳ هنری منیتزبرگ، سازماندهی؛ پنج الگوی سازگار، ترجمه فقیهی و سابقی، مرکز آموزش مدیریت دولتی .

۴ رضائیان، علی، مجله دانش مدیریت، دانشکده علوم اداری و مدیریت بازرگانی.

۵ متین، حسن، مجله دانش مدیریت، دانشکده علوم اداری و مدیریت بازرگانی.

۶ رضائیان، علی، اصول مدیریت، انتشارات سمت.

۷ حقیقی، محمدعلی، مدیریت رفتار سازمانی.

۸ اینترنت

توسط مهدی یاراحمدی خراسانی

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

  • Like 3
لینک به دیدگاه
×
×
  • اضافه کردن...