تاریخچه نورپردازی در باغها و پارکها

[حانی 3,371]

تاریخچه نورپردازی در باغها و پارکها

 

 

 

بسته به موقعیت جغرافیایی و شرایط اقلیمی و فرهنگ مردم در هر دوره از تاریخ پارکها و باغ های به سبک های گوناگون ساخته شده است. همزمان با احداث باغات خصوصی و عمومی مسئله روشنایی اینگونه اماکن در هنگام تاریکی مطرح بوده است.

 

نقطه آغاز ایجاد فضای سبز درون شهری در عصر انقلاب صنعتی و دگرگونی های ناشی از آن در ابعاد سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی اروپا می باشد. هر چند فضای سبز شهری بصورتی که در قالب شهر سازی و طرح های آمایش فضای سبز مطرح می شود، تا اوایل قرن بیستم جایی در طرح های شهری باز نکرده بود، در ادامه طراحی باغهای خصوصی اشراف و درباریان از مدتها قبل ضرورت طرح باغ عمومی در پاره ای از شهرها احساس شده بود و بر این مبنا طراحان باغ ابتدا به تغییر و اصلاح باغ های خصوصی برای استفاده عموم و بدنبال آن بر طراحی پارک ها و گردشگاههای عمومی شهری پرداختند. بدین ترتیب مؤلفه های ابتدایی طراحی پارکهای شهری توسعه یافت. بدنبال آن، سیستم روشنایی نیز بطور محسوسی بهبود پیدا کرد.

 

در سال 1817 در پاریس در کنار فضای سبز خود حدود 4700 عدد تیر چراغ داشت و از سال 1850 نیز استفاده از گاز برای سیستم های روشنایی عمومیت پیدا کرد(پیر موره، 1372)

 

در نخستین سالهای قرن بیستم مدرنیسم موجب تغییر چهره خیابانها و فضاها و عناصر تشکیل دهنده آن شهر و با افزایش تعداد اتومبیل ها و تراکم شهری چهره شهر شکل دیگری بخود گرفت. از سال های 1920 با تعمیم روشنایی برق، چراغ های گازی قدیمی جای خود را به تیر چراغ برق دادند.

 

در قرن بیستم برخلاف باغهای تفریحی قرن 18 و 19 پارکهایی با کاربری گذران اوقات فراغت ایجاد شده و این فضاها تا حدودی به احتیاجات جدید شهروندان که ناشی از گسترش شهرنشینی بود پاسخ می دادند. اندیشه ایجاد فضای آزاد با کیفیت عالی تقریباً از دهه شصت آغاز و ظاهر شد. این اندیشه از طرفی نتیجه جنبشی با هویت عملکردگرایانه ای بود که بعد از جنگ جهانی دوم تسلط کامل پیدا کرده بود و از طرفی دیگر ناشی از نیاز شهروندان به محیطی خوشایندتر برای زندگی بود؛ بدین ترتیب نخستین اقدامات برای تجهیز مراکز شهری، پارک ها و فضاهای سبز صورت گرفت.

 

 

 

 

"درسال 1971 مسابقه ای برای تجهیزات شهری از جمله روشنایی پارک ها انجام شد که به دنبال آن نمایشگاهی در پاریس تشکیل شد. عنوان این نمایشگاه "فضای عمومی علائم و تجهیزات آن" بود که منجر به انتشار نشریه بین المللی تجهیزات شهری در سال 1972 گردید. انتشار این نشریه موجب تحولات بسیاری در فرم تجهیزات شهری علی الخصوص تجهیزات پارک و روشنایی آن گردید. در سال 1985 مسابقه ای برای طراحی تجهیزات پارک در پاریس انجام گرفت." (پیر موره، 1372)

 

در ایران هم بنا بر اسناد علمی و تاریخی سابقه پردیس سازی به قرن چهار میلادی بر می گردد. تأمین روشنایی باغ های ایرانی از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده است؛ بطوری که برای روشن نمودن بخشهای مختلف باغ خصوصاً اطراف استخر یا حوض مرکزی از انواع چراغ های روشنایی دستی، قندیلهای نوری و فانوس ها با طرح و نقوش تزئینی مختلف که معرف ذوق و سلیقه هنرمند ایرانی بوده است استفاده می گردید و بر شکوه و زیبایی باغها در هنگام شب می افزود.

 

نمونه بارز آن باغ شاه صفی بهشهر می باشد که در سنگ های امتداد آبراه، منافذی برای قرار دادن شمع ها وجود دارد؛ با روشن کردن این شمع ها و انعکاس آنها مسیر آب، نورپردازی می شده است.

 

تقریباً تا 40 سال پیش فضای سبز در شهر تهران به باغهای خصوصی درباریان محدود می شد و عامه مردم جهت استفاده از طبیعت و هواخوری به حاشیه سبز اطراف شهرها می رفتند تا اینکه "اولین پارک عمومی در تهران (پارک شهر) ساخته شد و همزمان با افزایش جمعیت و گسترش شهرها، به ایجاد باغ های ملی میادین و پارکهای عمومی اقدام گردید." (سازمان پارکها و فضای سبز، 1371) علیرغم اینکه باغسازی سنتی در ایران دارای سبک و روش خاص خود بود؛ چه پارک شهر و چه دیگر پارکهای شهری تهران که در سالهای بعد احداث شدند هیچکدام از نظر شیوه طراحی براساس سبک معماری منظر ایرانی نبودند.

 

 

 

منبع:

 

اصول کلی نورپردازی در پارک های شهری"، فصلنامه علمی- پژوهشی هنرهای زیبا، شماره 27، پاییز 1385،‌ دکنر علی اصغر ادیبی، علیرضا منعام، سیده ندا قاضی زاده