روش های کاهش یا حذف آفلاتوکسین

[محمــد 4,415]

حداکثر میزان مجاز آفلاتوکسین در غذا های انسانی که توسط FDA تعیین شده است ۲۰PPb و در غذاهای حیوانی ۱۰۰ تا ۳۰۰ PPb است به دلیل اثرات سمی و سرطان زایی آفلاتوکسین ها جستجو و تخریب آنها در مواد غذاییی حائز اهمیت است از مهمترین عوامل موثر در تولید آفلاتوکسین می توان در جه حرارت ، میزان رطوبت ، غلظت اکسیژن ، نوع سوبسترا ، Ph ماده غذایی اثرات متقابل میکروبی و صدمات مکانیسمی را نام برد بدهیی است با کنترل دقیق عوامل مذکور می توان تا حدود زیادی از تشکیل آفلاتوکسین جلوگیری کرد با توجه به ساختمان آفلاتوکسین اساس تعدادی از فرایندهای که برای تخریب آفلاتوکسین اعمال می شوند بر بند مضاعف در حلقه لاکتون اثر کرده و موجب ایجاد شکاف در این حلقه می شوند .

 

در این پژوهش تلاش خواهد شد انواع روش های حذف و کاهش آفلاتوکسین نظیر روشهای فیزیکی شامل حرارت ، ماکروویو ، اشعه گاما واشعه UV ، روشهای شیمیایی نظیر استفاده از کلر ، هیدروژن پراکسید ، بی سولفات سدیم ، آمونیاک ، اوزن ، بازها ، ایدها ، عوامل بیواوژیک و روشهای مکانیکی مورد بحث و بررسی قرار گرفته و موثر ترین روش ها مشخص شوند .

 

به علت اثرات سمی و سرطان زائی آفلاتوکسین ها جستجو و تخریب آنها در مواد غذائی حائز اهمیت است . در ارتباط با اثر سمی آفلاتوکسین مشخص شده است حیواناتی که حدود ۵ /۰ میلی گرم بر کیلو گرم از وزن بدن خود آفلاتوکسین B۱ دریافت کرده اند پس از ۷۲ ساعت می میرند و همچنین تمام حیوانات مورد آزمایش دچار ناراحتی های کبدی شده حداکثر میزان مجاز آفلاتوکسین در غذا های انسانی که توسط FDA تعیین شده است ۲۰ ppb و در غذاهای حیوانی ۱۰۰ تا ۳۰۰ ppb است آفلاتوکسین M۱ مجاز موجود در فرآورده های لبنی که توسط FDA مشخص شده است ۵ /۰ ppb میباشد. برای داشتن محصولی سالم و عاری از سموم قارچی مسئله از دو جنبه قابل بررسی است یکی شناخت شرایط تولید آفلاتوکسین وروش های پیشگیری از تولید آن و دیگری شناخت روش های سالم سازی محصول آلوده به این سموم است از مهمترین عوامل موثر در تولید آفلاتوکسین می توان درجه حرارت، میزان رطوبت ، غلظت اکسیژن، نوع سوبسترا ، PH ماده غذائی، اثرات متقابل میکروبی، وجود یا عدم وجود مواد بازدارنده نظیر اسید های آلی و صدمات مکانیکی را نام برد بدیهی است با کنترل دقیق عوامل مذکور میتوان تا حد زیادی از تشکیل آفلاتوکسین جلوگیری کرد. پسته های زود شکاف Split Early یک گروه از پسته ها هستند که یک ماه قبل از رسیدن میوه پوسته سبزشان شکاف برداشته واین شکاف و پاره گی باعث ورود اسپور قارج های هوازی حشرات و جانوران کوچک میشود و خود را به مغز میرسانند از جمله این کپکها آسپرژیلوس فلاوس است که می تواند منشاء آلودگی به آفلاتوکسین باشد. آلودگی در این گونه پسته ها ۵۰ برابر بیشتر از پسته های سالم است [۲،۴،۵].

 

اخیرا برای کاهش صدمه های مکانیکی و کنترل کیفیت بسیاری از دانه ها برای عمل جدا سازی و درجه بندی از دستکاه های الکترونی مشهور به جداکننده های رنگی Color Sorter استفاده میگردد.

 

در این روش با استفاده از دوربین های مخصوص واتصال آنها به کامپیوتر اقدام به جداسازی پسته های خندان از پسته های دهان بسته می نمایند. دقت جداسازی در این روش تا حدود ۹۹ درصد حاصل شده است با استفاده از این تکنولوژی نه تنها پسته های خندان از دهان بسته با دقت بسیار بالای جدا می گردند بلکه از صدمه دیدن مغز پسته ونهایتا از رشد قارج های مولد آفلاتوکسین نیز جلوگیری به عمل خواهد آمد.روش دیگر استفاده از بعضی مواد طبیعی و خوراکی است که مولکولهای آنها به مولکول آفلاتوکسین B۱ متصل و از خصوصیات سرطان زائی و فعالیت آفلاتوکسین جلوگیری میشود . در تحقیقی خصوصیات آنتی موتاژنیک کلروفیلین در مقابل آفلاتوکسین B۱ با استفاده از سوش های ۸ و TA سالمونلا تیفی موریم مورد برسی قرار گرفت و سپس با خصوصیات آنتی موتاژنیک ویتامین های A,C,E رتینو اسید و بتاکارتن مقایسه گردید که در مجموع کلروفیلین تاثیر بهتری داشته است]. قارچ های مایکوتوکسینی به شدت ارگانیزم های هوازی هستند فلذا نیاز به اکسیژن دارند. غلظت کم اکسیژن و یا غلظت بالای گازهای دیگر ممکن است موجب کاهش رشد کپک یا تولید مایکوتوکسین گردد. پاره ای از محققین مطالعاتی در خصوص اثر CO۲ ,O۲ بر روی تولید آفلاتوکسین داشته اند . ساندرز Sanders و همکارانش نشان دادند که در یک درجه حرارت ثابت وسطوح بالای CO۲ (۲۰ تا ۴۰ درصد) و رطوبت نسبی کم ( ۸۶ درصد ) از تولید آفلاتوکسین در نارگیل جلوگیری شده است.

 

کاهش مقدار اکسیژن اتمسفر تشکیل آفلاتوکسین را کاهش داده است اما نمی تواند کاملا از رشد و تولید آفلاتوکسین تا رسیدن به غلظت کمتر از یک درصد اکسیژن جلوگیری نماید . نتایج مشابه ای با استفاده از رطوبت بالا در ذرت حاصل شده است . شی و مارچ Shih,Marth نشان دادند که افزایش غلظت CO۲ موجب کاهش تولید آفلاتوکسین میشود کاهش کم اکسیژن اتمسفر اثر محدود در تولید آفلاتوکسین و رشد قارچ دارد . فقط بوسیله کاهش مقادیر و سطوح زیاداکسیژن امکان جلوگیری کامل از رشد قارچ وتولید توکسین وجود دارد. تحقیقات نشان داده است که کنترل اتمسفر یا اتمسفر های با سطوح بالای CO۲ و اکسیژن کم از ایجاد توکسین و رشد کپک ها در نارگیل ذرت و پاره ای از میوه جات و سبزیجات جلوگیری مینماید[۸،۱۰۴].

 

آزمایشات مربوط به خصوصیات فیزیکوشیمیائی و بیوشیمیائی آفلاتوکسین B۱ نشان می دهد که این مولکول دو ناحیه مهم برای ایجاد فعالیت سمی دارد اولین ناحیه پیوند مضاعف بین کربن های ۸ و۹ در حلقه فورفوران است اثر متقابل بین پروتئین ها و DNA با مولکول آفلاتوکسین در این قسمت اتفاق می افتد . قسمت دوم حلقه لاکتون میباشد که به آسانی قابل هیدرولیز است. بنابراین فرآیندهای که برای تخریب آفلاتوکسین اعمال می شوند باید بر بند مضاعف در حلقه لاکتون اثر کنند و یا شکافی در حلقه لاکتون بوجود بیاورند. پس از باز شدن حلقه لاکتون واکنش های دیگر اتفاق می افتد. بطور کلی روش های کاهش یا حذف آفلاتوکسین که می توانند مورد استفاده قرارگیرند عبارتند از[۲، ۳].

 

● روش های فیزیکی

 

آفلاتوکسین ها پس از جذب انرژی برانگیخته شده و ممکن است تبدیل به محصولات غیر سمی و یا با سمیت کمتر بشوند لذا یک منبع انرژی مناسب و یا شرایط فرایندی که می تواند بطور موثر سبب شگستن مولکول آفلاتوکسین شود برای سم زدائی از پسته مناسب است این منبع انرژی ممکن است موارد زیرباشد[۱،۶،۷].

 

▪ حرارت

 

آفلاتوکسین در مقابل حرارت کاملا مقاوم است پیر و لا ینسلPeer,Linsell مشاهده کردند که آفلاتوکسین B۱ در روغن نارگیل و پنبه دانه تا درجه حرارت ۲۵۰ درجه سانتی گراد مقاوم است هر چند مقدار رطوبت محصول حرارت داده شده یک فاکتور عمده و حضور رطوبت می تواند موجب تاثیر حرارت در تخریب آفلاتوکسین گردد. Menn من و همکارانش مطالعه ای در خصوص تاثیر حرارت و رطوبت بر روی آفلاتوکسین دانه های روغنی داشته اند آنها مشاهده کردندکه افزایش رطوبت زمانی که درجه حرارت ثابت نگاه داشته شود موجب تخریب آفلاتوکسین خواهد بود . بطور مثال حرارت دادن ماده اولیه حاوی ۳۰ درصد رطوبت برای ۵/۲ ساعت در ۱۰۰ درجه سانتی گراد موجب تخریب تقریبا ۸۵ درصد از آفلاتوکسین موجود خواهد بود در حالی که در همان ماده اولیه ۶/۶ درصد رطوبت و اعمال ۱۰۰ درجه سانتی گراد حرارت به مدت ۵/۲ ساعت درحدود ۵۰ درصد آفلاتوکسین تخریب خواهد شد. چنانچه آفلاتوکسین ها تا نقطه ذوبشان حرارت ببینند تخریب خواهند شد .

 

▪ ماکروویو

 

بو دادن نمونه های آلوده با ماکروویو ( با قدرت ۶ کیلو وات به مدت ۴ دقیقه ) ۹۵ درصد از توکسین را از بین میبرد بررسی ها نشان داده است که استفاده از ماکروویو خانگی با سطح انرژی ۷/۰ کیلو وات به مدت ۵ /۸ دقیقه ۲۰ درصد از آفلاتوکسین B۱ و ۴۰ درصد از آفلاتوکسین G۱ را در دانه های آلوده تخریب می نماید

 

▪ اشعه گاما

 

نتایج آزمایشات مختلف نشانگر این است که دوزهای حدود یک مگا راد جهت تخریب آفلاتوکسین ها در مایعات کافی است اما در مواد غذائی جامد دوزهای بالاتری لازم هستند . ضمنا تشکیل مواد سمی دیگر در نتیجه تخریب آفلاتوکسین B۱ توسط اشعه گاما باعث محدودیت استفاده از این اشعه گردیده است انواع آفلاتوکسین های B۱,B۲,G۱,G۲ نسبت به اشعه گاما حساس بوده وتغییراتی در ساختمان آنها ایجاد میشود اشعه در دوزهای پایین سبب کاهش سم و در دوز های بالا موجب توقف تولید آفلاتوکسین میگرددطبق آزمایشات انجام شده استفاده از ۱۰۰ کیلو راد اشعه بعد از گذشت مدت ده روز حدود ۶۰ درصد از رشد قارچ و تولید اسپور جلوگیری می کند ولی در دوزهای ۲۰۰ تا ۴۰۰ کیلو راد اشعه گاما آسپرژیلوس فلاوس فوق العاده ناچیزی در محیط وجود داشته است

 

▪ اشعه ماوراء بنفش و نور مرئی

 

آفلاتوکسین ها حساس به نور اولتراویوله هستند نتایج بررسی های مختلف نشان داده است که آفلاتوکسین B۱ درPH زیر ۳ یا بالای ۱۰ نسبت به اشعه uv حساس است . اکسیژن نیز به این اشعه کمک می کند تا از طریق ایجاد رادیکال آزاد آفلاتوکسین را تخریب نماید . در اثر تابش این اشعه حدود ۱۲ ترکیب ناشی از تخریب آفلاتوکسین B۱ حاصل می شود. که برخی از آنها سمی هستند آفلاتوکسین ها نسبت به نور مرئی حساس هستند اما درصد کمی از آنها پس از قرار گرفتن در معرض نور فلورسانت یا نور سفید از بین می روند سمیت ترکیباتی که در اثر تخریب آفلاتوکسین ها در اثر نور مرئی تشکیل می گردد مشخص نیست .

 

● روش های شیمیائی

 

روش های شیمیائی تخریب آفلاتوکسین در مواد غذائی کاربردی تر هستند برخی از مواد شیمیائی که قادر به تخریب آفلاتوکسین B۱ میباشند عبارتند از عوامل حاوی کلر نظیر هیپو کلریت سدیم و عوامل اکسید کننده مثل هیدروژن پراکسید، ازن، بی سولفیت سدیم و عوامل هیدرولتیک مثل اسیدها و بازها این مواد شیمیائی پیوند مضاعف حلقه انتهائی فوران را اکسید می کنند و یا حلقه لاکتون را هیدرولیز و اکسید می نمایند. بطور کلی مهمترین عوامل شیمیائی عبارتند از[۸،۹،۱،۶،۱۲].

 

▪ کلر

 

کلر مایع برای شستشوی مواد اولیه مثل میوه ها بکار میرود در حالیکه کلر گازی خاصیت رنگبری و اکسید کنندگی دارد کلرینه کردن با سدیم هیپوکلریت در غلظت های ۲/۰و ۱ و ۵ و ۱۱ درصد همراه با ۳ درصد اسید پرکلریک یا ۱۰ درصد کلر گازی قادر خواهد بود کل آفلاتوکسین B۱ را از بین ببرد. در این میان PH محصول بسیار موثر است در شرایط اسیدی آفلاتوکسینB۱ تبدیل به ۸ و۹ دی هیدروکسی آفلاتوکسین B۱ و۹ و۸ دی کلرو آفلاتوکسین B۱ می شود که ماده اخیر سرطان زا است در صورت پیدایش این ماده به کمک ۵ درصد استن آنرا می توان از بین برد تحقیقات نشان می دهند که مواد غذائی کلرینه شده سالم و قابل مصرف هستند.

 

▪ پر اکسید هیدروژن

 

تعدادی از ترکیبات اکسید کننده ممکن است آفلاتوکسین را تخریب نمایند هر چند تعداد محدودی از آنها برای استفاده در مواد غذائی یا تغذیه مناسب هستند پراکسید هیدروژن به علت کارائی زیاد، قیمت ارزان و دسترسی آسان ماده مناسبی برای تخریب آفلاتوکسین B۱ است غلظت ۵/۰ درصد و ۳/۰ درصد از پراکسید هیدروژن قادر خواهد بود از رشد قارچ های سمی در انبار جلوگیری نماید

 

▪ بی سولفیت سدیم

 

بی سولفیت سدیم استفاده از آن به عنوان ماده افزودنی و نگهدارنده درآشامیدنی ها مورد قبول است از این ترکیب ممکن است در مواد غذائی به دلایل مختلفی استفاده شود به عنوان باز دارنده واکنش های آنزیماتیک و غیر آنزیماتیک قهوه ای شدن به عنوان آنتی اکسیدان و به مواد کاهش دهنده و جلوگیری کننده از رشد میکروارگانیسم ها .علاوه بر این موارد مارت و دویله Doyle,Marth نشان دادند که بی سولفیت موجب تخریب آفلاتوکسین های B۱,G۱ نیز میشود . استفاده از سیستم مایع PH=۵.۵ در ۲۵ درجهسانتی گراد و حضور ۰.۰۵ مولار K۲SO۳ ۵۰ درصد آفلاتوکسین B۱,G۱ پس از ۱۶۳ تا ۱۲۷ ساعت تخریب می شوند. بی سولفیت سدیم بعنوان یک افزودنی در صنایع کاربرد دارد و غلظت های کم آن ( ۵/۰ و ۱ درصد ) نسبت به آمونیاک و یا هیدروکسید سدیم در تخریب آفلاتوکسینB۱ در غلات بهتر عمل می کند بنظر میرسد که بی سولفیت سدیم با هر دو ناحیه فعال ملکول آفلاتوکسین B۱ واکنش دهد (ایجاد شکاف در حلقه لاکتون یا حلقه انتهائی فوران و یا هر دو ). در استفاده از سولفیت یا بی سولفیت به منظور تخریب آفلاتوکسین . B۱ در عمل دانه ها را در محلول بی سولفیت غوطه ور کرده و در انتها خشک میکنند

 

▪ آمونیاک

 

یکی از روشهای تخریب آفلاتوکسین در مواد غذائی و همچنین پسته استفاده از ترکیبات قلیائی مثل آونیاک است آمونیاک چه بصورت گازی و چه فرم محلول می تواند برای سالم سازی مواد غذائی از آفلاتوکسین بکار رود و به کمک آن می توان بیش از ۹۵ درصد سم موجود را تخریب کرد آزمایش ها نشان داده اند که مواد غذائی فرایند شده با آمونیاک هیچگونه اثر سمی ندارند.ترکیبات آمونیاکی بنظر می رسد موثر ترین و اقتصادی ترین ترکیبات برای کاهش آفلاتوکسین در انواع مواد غذائی بوده اند تشریح تاثیر مواد آمونیاکی در تخریب آفلاتوکسین ها توسط نوردNorred گزارش شده است.

 

▪ اوزن

 

اوزن یک ماده با خاصیت اکسیدانت قوی و واکنش پذیری بالا به دلیل باند C=C غیر اشباع خود است. Dwarakanah دوارکانا و همکارانش ( ۱۹۶۸ ) گزارش کرده اندکه اوزن آفلاتوکسین را در پنبه دانه و نارگیل کاهش می دهد . تحقیقات همچنین نشان داده است که آفلاتوکسین B۱,G۱ حساس به ازون می باشند و به سادگی با ۱/۱ میلی گرم در لیتر از ازون به مدت ۵ دقیقه در درجه حرارت اطاق خاصیت موتاژنیک این توکسین غیر فعال می گردد. ازون در محل پیوند مضاعف ۹ و۸ حلقه فوران با مولکول آفلاتوکسین B۱ واکنش میدهد. غذاهای که با اوزن فرآیند شده اند سالم بوده و اثرات سمی و سرطان زائی ندارند.آفلاتوکسین های B۲, G۲ نسبت به اوزن مقاومت زیادی نشان می دهند این روش برای سالم سازی بسیاری از محصولات مناسب بنظر می رسد ولی هزینه آن زیاد است.

 

▪ بازها

 

انجام فرایند به کمک بازها سبب هیدرولیز حلقه لاکتون میشود . در یک آزمایش حرارت دادن پسته شامی با رطوبت ۳۰ درصد همراه با ۲۰ درصد هیدروکسید سدیم محلول در ۱۰۰ درجهسانتی گراد به مدت ۹۰ دقیقه غلظت آفلاتوکسین را از ۱۱۱ ppb به ۱۷ ppb کاهش داد

 

▪ اسیدها

 

انجام فرآیند با اسید ها سبب هیدراسیون آفلاتوکسین B۱ در محل پیوند اولفینیک ۸ و۹ در حلقه انتهائی فوران و شکل گیری آفلاتوکسین B۲a می شود که سمیت آن کمتراز ۲۰۰ / ۱ سمیت B۱ است واکنش مشابهی در تبدیل G۱ به G۲a اتفاق می افتد. به دلیل آنکه ممکن است اسید قوی روی کیفیت ماده غذائی اثر منفی داشته باشد و همچنین به دلیل اینکه آفلاتوکسین های B۲a خود سمی است. استفاده از اسید قوی چندان مناسب نیست . استفاده از اسید هیدروکلریک ۳ مولار در دما و فشار بالا به مدت ۱۲ ساعت سبب تخریب B۱ بدون شکل گیری ترکیبات سمی می شود. بطور کلی آفلاتوکسین ها به وسیله محلول های قوی اسیدی تخریب میگردند . پونز Pons و همکارانش نشان دادند که ۶ ساعت زمان و اعمال ۱۰۰ درجه سانتی گراد نیاز است تا ۹۵ درصد آفلاتوکسین B۱ در محیط مایع در PH=۳ به فرم هیدروکسی آن تبدیل گردد بنابر این چنین شرایطی را ما نمی توانیم در سم زدائی محصولات کشاورزی پیاده کنیم

 

Shahani شاهانی و همکارانش نشان داده اند که ۵۰ ppm سوربات پتاسیم خاصیت بازدارندگی رشد آسپرژیلوس فلاوس را داشته است .تحقیقات بعدی نشان داده است که۱۵/۰ ۱/۰ درصد سوربات پتاسیم از رشد و تولید آفلاتوکسین بوسیله آسپرژیلوس فلاوس و آسپرژیلوس پارازیتیکوس کاملا جلوگیری کرده است . بنابراین سطوح ۱/۰ تا ۲ /۰ درصد سوربات پتاسیم مورد نیاز است تا بازدارندگی از تولید آفلاتوکسین حاصل شود . سطوح تجاری سوربات اغلب ۳ /۰ درصد یا کمتر است بر اساس مطالعات بولمن Bulleman در PH=۵ اثر سوربات بهتر مشاهده شده است اسید پروپیونیک در ۸۵ درصد غلظت خاصیتت بازدارندگی برروی آسپرژیلوس فلاوس درذرت با ۲۰ درصدرطوبت را نشان داده است. واندگرافت Vandegraft همکارانش نشان داده اند که یک درصد پروبیونیک اسید از خاصییت توکسین زایی آسپرژیلوس فلاوس و پارازیتیکوس درذرت انبار شده جلوگیری می کند. بوچمن Buchman وهمکارانش گزارش کرده اند که ۲ / ۰ درصد اسید پروپیونیک کاملا رشد وتولید آفلاتوکسین توسط آسپرژیلوس پارازیتیکوس را ممانعت می کند

 

اسید بنزوئیک وبنزوات ها اغلب درPH خیلی اسیدی موثرند وکمتر در PH تقریبا خنثی نظیر ۵ موثر می باشند. بنزوات ها اجازه مصرف در مواد غذایی درسطوح بیشتر از ۱ / ۰ درصد راندارند این موارد اهمییت وکاربرد اسید بنزوئیک رادر جلوگیری از آلودگی مواد غذایی به مایکوتوکسین ها محدود می کند.یورا Uraih وهمکارانش نشان داده اند که افزایش غلظت اسید بنزوئیک وسدیم بنزوات از ۲ / ۰ تا ۸ / ۰ درصد تولید آفلاتوکسین را کاهش میدهد و در سطح ۸ / ۰ درصد هیچ آفلاتوکسینی تولیدنشده است. ماسی مانگو Masimango و همکارانش گزارش کرده اند که سطوح یک درصد اسید بنزوئیک و سدیم بنزوات در غذایی حاوی ذرت موجب ۲/۲۳ درصد باز دارندگی از تولید آفلاتوکسین شده است

 

اسید استیک بر علیه باکتر یها موثر است اما اثر کمتری بر مخمر ها و کپک ها دارد . دهیدرواستیک اسید ماده ضد قارچ خوبی است و در PH=۵ از سدیم بنزوات موثر تر است. سدیم دی استات ترکیبی حاوی مقادیر مساوی اسید استیک و سدیم استات است. گلاب Glabe گزارش کرده است که سطوح سدیم استات بالای ۰۵ /۰ درصد کاملا خاصییت بازدارندگی آسپرژیلوس فلاوس را در تست های محیط کشت نشان داده است

 

▪ مواد شیمیائی دیگر

 

تعدادی از ترکیبات شیمیائی قادر به انجام واکنش با آفلاتوکسین ها و تخریب آنها هستند نظیر محلول حاوی ۷۵ درصد متانل, ۵ درصددی متیل آمین هیدروکلراید، آلدئیدها، پراکسید بنزویل، ید ،پرمنگنات پتاسیم و فرمالدئید. برانن و چانگ Branen,Chang نشان داده اند که BHA در غلظت یک ppm خاصیت بازدارندگی از رشد و تولید آفلاتوکسین بوسیله اسپور های آسپرژیلوس پارازیتیکوس را دارد . و در غلظت ۲۵۰ ppm این ترکیب خاصیت بازدارندگی از رشد و تولید آفلاتوکسین بوسیله میسلیا را دارد. فونگ Fung و همکارانش نشان دادند که BHA خاصییت بازدارندگی از رشد و تولید آفلاتوکسین بوسیله آسپرژیلوس فلاوس را نیز در غلظت ۰۲ /۰ درصد دارد. ماسی مانگوMasimango و همکارانش مشاهده کردند که آفلاتوکسین B۱ در محیط مایع زمانی که خاک جاذب اضافه می گردد توسط بنتونایت جذب می گردد حذف بنتونایت موجب برداشتن آفلاتوکسین از محیط مایع می گردد اندازه ذرات خاک بنتونایت و اعمال حرارت در تاثیر بنتونایت برای جذب آفلاتوکسین موثر می باشد

 

زئولیت های طبیعی قادر به جذب آفلاتوکسین موجود در یک محلول و یا در غذاهای دام میباشند بیش از ۴۰ نوع زئو لیت طبیعی و ۱۰۰ نوع زئولیت مصنوعی وجود دارد که از نظر خواص با یکدبگر متفاوت هستند با توجه به اینکه اضافه کردن زئولیت تا سطح ۴۰ درصد جیره غذائی دامها هیچ گونه اثر سوئی نداشته است. استفاده یک تا پنج درصد زئولیت در جیره غذائی دامها معمول بوده و مخصوصا در تغذیه طیور در سطح وسیعی کاربرد دارد. روش استخراج با حلالها برای برداشتن آفلاتوکسین از دانه های روغنی , نارگیل و پنبه دانه استفاده می شود موادی که در این روش استفاده می شوند ممکن است صرفا مناسب برای تغذیه حیوانات باشد حلالهای مورد استفاده ، اتانول ۹۵% ، استن مایع ۹۰% ، ایزوپرو پانل ۸۰% ، هگزان متانول و متانول آب ، استونیتریل آب ، هگزان اتانول –آب و استن هگزان – آب است این حلالها قادر به برداشتن کلیه آفلاتوکسین موجود در دانه بوده بدون آنکه محتوی پروتئین یا کیفیت محصول را تغییر دهند البته استفاده وسیع از این سیستم به دلیل هزینه بالای آن و پاره ای مشکلات عملا محدود میباشد

 

استفاده از سم کاپتان در کنترل و کاهش آفلاتوکسین در پسته موثربوده است بر اساس تحقیقات انجام شده پسته های که یک مرتبه سم پاشی شده بودند به مرور زمان و رسیدن دانه پسته آلودگی در آنها دیده میشود ولی درختانی که بیش از دو مرتبه سمپاشی شدند تا یکماه بعد از اینکه دانه های پسته کاملا رسیده و هنوز روی درخت بودند دانه بطور کامل از آلودگی مصون بود.

 

در تحقیقی اثر کلرور سدیم را در از بین بردن قارچ آسپرژیلوس فلاوس مورد بررسی قرار داده اند.کلرور سدیم در غلظت ۲۰ درصد فقط باعث جوانه زدن اسپور ها شده و رشد قارچ را متوقف می کند . بکار گیری ترکیبی از ۲ درصد اسید استیک و ۵ درصد کلرور سدیم، قارچ حتی پس از ۷۰ ساعت رشدی نداشته است در صورتیکه کلرور سدیم به تنهائی با غلظت ۱۵ درصد بر روی دانه پسته فقط رشد قارچ آسپرژیلوس فلاوس را کند و به تاخیر می اندازد[۱۳،۱۲،۱۰].

 

● عوامل بیولوژیکی

 

مایکوتوکسین ها ممکن است توسط میکروارگا نیسم ها تخریب شوند. انواعی از باکتریها ، مخمرها و کپکها می توانند موجب تغییر و حذف آفلاتوکسین از محیط مایع شوند . پیش از ۱۰۰۰ میکروارگانیسم این قابلیت را دارند که موجب تخریب و یا تغییر آفلاتوکسین B۱ شوند . سیگلر Ciegler و همکارانش نشان دادند که یکی از این ارگانیزمها فلاوباکتریوم اورانتیاکم Flavobacterium Aurantiacum NRRL B ۱۸۴ است. این محققان مشاهده کردند که آفلاتوکسین موجود در شیر آلوده( ۹/۹ میکرو گرم آفلاتوکسین M۱ در میلی لیتر ) کاملا به وسیله ۱۰۱۰×۷ سلول فلاوبا کتریوم اورانتیاکم در میلی لیتر بعد از ۴ ساعت در دمای ۳۰ درجه سانتیگراد برداشته شده است. مکانیسم اثر این باکتری هنوز مشخص نیست ولی به علت تولید آنزیم های پروتئولتیک و لیپولیتیک توسط این میکروارگانیسم تغییرات نامطلوبی در طعم غذا ایجاد می شود که از لحاظ مصرف کننده چندان مناسب نیستند.حسنHassan و همکارانش (۱۹۹۵ ) مطالعاتی در خصوص بازدارندگی گونه های اسید لاکتیک باکتری ها از رشد و تولید آفلاتوکسین در آسپرژیلوس فلاوس داشته اند. پیمارسین یا ناتا مایسین Natamycin یا Pimarcin آنتی بیوتیک و ضد قارچی است که خاصیت ضد مایکوتوکسینی دارد در بعضی از کشور های اروپائی استفاده از آن مجاز شناخته شده است اما کاربرد آن در آمریکا محدود بوده و فقط همراه برش های پنیر استفاده می شود . تحقیقات نشان داده است که سطوح یک تا ۵۰ ppm این ترکیب خاصیت ممانعت کنندگی رشد و بازدارندگی تولید آفلاتوکسین را دارد[۱۰، ۷ ،۸،۹].

 

● ادویه جات چاشنی ها و روغن های فرار

 

در ادویه جات و چاشنی ها نیز خاصیت ضد میکروبی بویژه ضد قارچی مشاهده شده است . هیتوروتو Hitoroto و همکارانش گزارش گرده اند که خردل، سیر سبز، دارچین و رازک بازدارنده رشد قارچ هستند در حالی که فلفل، میخک آویشن ، چای سبز، دارچین و رازک باز دارنده توکسین به تنهائی می باشند .آزوز Azzouz و همکارانش نشان دادند که میخک، دارچین ، خردل و سیر بازدارنده رشد کپک های توکسین زا هستند. لای ولین Llewellyn و همکارانش نشان دادند که دارچین، میخک و خردل خاصیت ضد مایکوتوکسینی دارند و آویشن خاصیت ضد آفلاتوکسینی دارد. ولفوردWellford و همکارانش نشان داده اند که عسل نیز خاصیت ضد قارچی بر علیه آسپرژیلوس فلاوس و آسپرژیلوس پارازیتیکوس و حتی خاصیت ضد آفلاتوکسینی زیادی داشته است. بطور کلی تحقیقات انجام شده نشان داده است که ادویه جات در غلظت ۲ درصد تولید آفلاتوکسین را تا ۹۷ درصد کاهش داده اند روغن های این ترکیبات خاصیت باز دارندگی را در غلظت ۰۲ / ۰ تا ۰۲۵ / ۰ درصد نشان داده اند . مهمترین ترکیب این روغن ها آلدئید دارچین است که خاصیت بازدارندگی در غلظت ۱۵۰ تا ۲۲۰ ppm را دارد. او متیل سینا مالدئید O methoxy cinamaldehyde از پودر دارچین خاصیت بازدارندگی رشد آسپرژیلوس فلاوس و آسپرژیلوس پارازیتیکوس را در غلظت های ۰۱ / ۰ تا ۰۲ / ۰ درصد دارد سطوح کمتر از ۰۰۵ / ۰ درصد از این ترکیبات تولید آفلاتوکسین B۱ را تا ۹۰ درصد کاهش داده است . هاتوکوتوHtokoto و همکارانش گزارش کرده اند که از رشد و تولید مایکوتوکسین ها بوسیله میخک و تمامی ادویه جات ممانعت می شود . میخک و دارچین در سطوح ۸ /۰ درصد کاملا خاصیت ممانعت کنندکی از رشد و تولید مایکوتوکسین را داشته اند. روغن های فرار لیمو و پرتغال نیز خاصیت باز دارندگی آسپرژیلوس فلاوس و نایجر را داشته و از تشکیل آفلاتوکسین ممانعت کرده اند[۱۲،۱۳].

 

● روش های مکانیکی

 

پیرسون Pearson ( ۱۹۹۶ ۱۹۹۷ ) یکی از محققانی است که متد تصویر مرئی جهت ماشین های سورتینگ را طراحی کرده است که به خوبی قادرند پسته را سورت نمایند اساس کار این سورترهای جدید آن است که ماشین لکه های سیاهی را که در لب های پسته ای که پوسته نرم آن گرفته شده است قادر است به راحتی شناسائی کند . این محقق براساس تحقیقات خود معادلات خطی زیر را برای دو جمعیت پسته های لکه دار و بدون لکه محاسبه کرده است [۱۱].

 

۶.۰۵۸۹+۰.۰۲۱۴۳*MS+۰.۰۸۵۷*LFR+۰.۲۷۰۷۳*HSR = مقدار پسته لکه دار

 

۷.۹۶۶۵۶+۰.۰۱۳۶۹*MS+۰.۰۲۱۰۲*LFR+۰.۰۶۳۹۹*HRS = مقدار پسته بدون لکه

 

شرایط عدم پذیرشReject محصول عبارت است از حالتیکه اگر

 

HSR>۰, MS>۲۰, LFR

 

کیفیت پائین : MS / کیفیت متوسط: LFR / کیفیت خوب: HSR

 

سرعت این دستکاه ۱۸۰ کیلوگرم در ساعت می باشد. سیستم سورتینگ تصویری این قابلیت را دارد که عکس گرفته شده را تجزیه تحلیل نموده و با ذکر نوع مخاطره درصدبندی کند مثلادرصد پسته های دهان باز، دهان بسته، چسبیدگی پوست وغیره سورترهای رنگی Color Sorting که قبلا ابداع شده بودند بنظر می رسد که آفلاتوکسین را نمی توانند کاملا حذف نمایند .کمترین سطح کاهش آفلاتوکسین با این سورترها به میزان ۱/۰ نانوگرم در گرم است .سطح کاهش آفلاتوکسین در سورترهای تصویری کمتر از ۴ نانوگرم در گرم میباشد.حال آنکه سطح کاهش آفلاتوکسین در این سورترهای جدید تصویری و رنگی ( ترکیبی ) صفر نانوگرم در گرم گزارش شده است. به عبارت دیگر این سورترها در حذف آفلاتوکسین کاملا موفق بوده اند[۱۱].

 

 

 

احسان صداقت

۱) شهیدی فخری وهمکاران آلودگی پسته به آفلاتوکسین و روشهای پیشگیری و سالم سازی آن اولین همایش آفلاتوکسین پسته موسسه تحقیقات کشور کرمان ۱۳۷۸

۲ ) مرتضوی علی طباطبائی فریده توکسین های قارچی انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد –۱۳۷۶

۳) میردامادیها، فاطمه ، ۱۳۷۷ . مروری بر روش های پیشگیری از تولید افلاتوکسین در پسته در مرحله بعد از برداشت، نشریه شماره ۷۷/۱۲۴ ، مرکز اطلاعات و مدارک علمی وزارت کشاورزی، تهران.

۴) Boutrif,E. ۱۹۹۸. Prevention of aflatoxin in pistachios. Fna/Ana ۲۱,

۵) Bullerman, L. ۱۹۸۴ Formation and control of mycotoxins in food. Journal of Food Protection, ۴۷,no ۸,page ۶۳۷ ۶۴۲

۶) Doyle, M.P.۱۹۸۲. Physical,chemical and biological degradation of mycotoxins in foods and agricultural commodities. Journal of Foods Protection vol ۴۵.

۷) Gazzar, F.E and Marth,E.H. ۱۹۸۸. Role of hydrogen peroxide in the prevention of growth and aflatoxin production by aspergillus parasiticus. Journal of Food Protection vol.۵۱.No۴.

۸) Gourama, H.۱۹۹۵. Inhibition of growth and aflatoxin production of aspergillus flavus by lactobacillus species. Journal of Food Protection vol.۵۸ No۱۴.

۹) Gourama, H. ۱۹۹۵. Antimycotic and antiaflatoxigenic effect of lactic acid bacteria. Journal of Food Protection vol ۵۷ .No.۱۱,

۱۰) Natarajan,K.R. ۱۹۷۵. Destruction of aflatoxin in peanut protein isolated by sodium hypochlorite. Journal of the American oil chemistery society vol ۵۲

۱۱)Pearson, T. C. and Schatzki, T. F. ۱۹۹۸. Machine vision system for automated detection of aflatoxin contaminated pistachios. Journal Agriculture Food Chemistery.۴۶

۱۲) Pitt, R.E. ۱۹۹۳. Adescriptive model of mold growth and aflatoxin formation as affected by environmental conditions. Journal of Food Protection, ۵۶, ۱۳۹ ۱۴۶

Proceedings of the international workshop, ۱۹۸۹. Aflatoxin contamination of ground nut. India

۱۳) Rustom, I.Y.S. ۱۹۹۷. Aflatoxin in food and feed :occurrence, legislation and inactivation by physical methods. Food Chmistry, ۵۹, ۵۷

آفتاب