فردریش هوندر واسر

[Mohammad Aref 120,438]

فردریش هوندر واسر «Friedrich Hundertwasser» نقاش و معمار بزرگ اتریشی در 15 دسامبر سال 1928 در وین به دنیا آمد. وی نقاشی را از دوران کودکی آغاز کرده و استعداد و توانایی خاصی از خود در این زمینه نشان داد. پس از اتمام تحصیلا اولیه در سال 1948، یک دوره 4 ماهه را در زمینه «Fine art» در آکادمی هنر وین گذراند ولی به دلیل افکار خاصی که داشت تحصیل را رها کرده و شروع به مسافرت و مطالعه در زمینه های مختلف هنری نمود؛ وی از سال 1949 تا 1952 در مسافرت هایی که به پاریس و آفریقای شمالی انجام داد از محضر اساتیدی چون پل کله «Paul Klee»، گوستاو کلیمت «Gustav Klimt» و دیگران تجارب بسیاری را به دست آورد. در سال 1952 بیانیه تاریخی خویش را در مقابله با خردگرایی در معماری، در خانه هنر وین ارائه کرد. همین مساله آغازی برای فعالیت های معماری او بود. هوندر واسر از سال 1958 پروژه های مختلفی را در زمینه طراحی و اجرای ساختمان ها، با رویکردی طبیعت گرا و متفاوت از الگو های معماری مدرن انجام داده است.

در تحلیل و بررسی آثار هوندر واسر، با مبانی نظری و مباحث تئوریکی عمیقی روبرو می شویم که نقش مهمی را در شکل گیری و نوع بیانی که او در آثارش به کار می برد را بر عهده دارد. تاثیرات مهمی که آثار او در گستره ذهن فردی و جمعی داشته و مسیر فکری خاصی را در برخورد با طبیعت و فضای مصنوع در نیمه دوم قرن بسیتم، در مقابل خلایی که تفکر مدرن ایجاد کرده است، راه گشا و پاسخگویی بسیاری از پرسش ها و ناکامی ها در زمینه معماری بوده و زیبایی صادقانه اروپای مرکزی و آزادی مسحور کننده در فرم های معمارانه این منطقه تا هم اکنون وامدار نبوغ اوست. تعریفی متفاوت که انسان و محیط در تعامل و هماهنگی با یکدیگر قرار گرفته و ذهنیتی آزاد را برای انتخاب محل سکونت و چگونگی همزیستی با طبیعت و محیط مصنوع اطراف بیان می کند.

تابلوها و آثار نقاشی او تجسمی هستند از ذهنیات و افکاری که ابتدا بر روی صفحه ای دو بعدی و سپس در فضای سه بعدی معماری به ظهور می رسند. او بر روی سطوح افقی و بدون استفاده از سه پایه، کار می کند و سعی در مجسم ساختن ارتباط و وابستگی انسان با زمین و خاک دارد، طبیعتی که دائما در حال تکاپو است و می تواند منبع الهام بخش مهمی باشد. واسر، برای یادآوری ارتباط بین انسان و طبیعت و انسان و ساختمان، از شیوه ای بی واسطه و محسوس استفاده می کند ؛ تمایز رنگ ها، ناهمگونی احجام و حضور طبیعت در شکلی مشخص، در رسیدن به این هدف موثرند. او سعی دارد متدولوژی رشد و نمو طبیعت را در کارهایش نمایش دهد و در راستای اهمیت این موضوع می گوید: «طبیعت هرگز اشتباه نمی کند و کسی که از قوانین طبیعت پیروی کند، هرگز اشتباه نخواهد کرد؛ شیوه حیات گیاهان به ما نشان می دهد که به آسانی و سادگی می توانیم مسیر مشخصی را در طراحی پیش بگیریم و موفق شویم.»

او به حلقه های رنگی موجود در آثارش اشاره کرده و آنها را به عنوان رسوبی از نقش و نگار طبیعت در تابلوهایش معرفی می کند، خطوطی که نمودی از حلقه های رشد در تنه درختان هستند و نوعی رشد ارگانیگ و گیاه گون را حتی در آثار معماری او نیز می توانیم مشاهده کنیم. تاکید بسیار او بر روی خطوط منحنی گلایه ای است از دنیای امروز، که تمامی عناصر آن در چهارچوبی از خطوط صاف، بی روح و بدون توجه به طبیعتی که در آن زندگی می کنیم، تجسم یافته اند.

«زمانیکه تیغ ریش تراشی ما زنگ می زند، دیوارهایی که کپک زده و تغییر رنگ می دهند و یا خزه ها کنج ها و زوایای تند ساختمان ها را می پوشانند، به نوعی بسیار محسوس، جریان زندگی و طبیعت وارد خانه های ما شده است که این اتفاقی بسیار خوشایند است.»

مساله حائز اهمیت در نوع تفکر و اندیشه ای که هوندر واسر مطرح می کند، نه تقلید صرف از فرم های نباتی که توجه و تحلیل رفتار و سلوکی است که گیاهان پیش می گیرند و چگونه در حوزه های مختلف، به تعاملی پویا با فضای اطراف خود دست می یابند که می تواند پاسخگوی نیازها و روند رو به رشد آنها باشد.

 

 

بیانیه سال 1958:

«AGAINST RATIONALISM IN ARCHITECTURE»

در این بیانیه که در 4 جولای سال 1958 با عنوان «در تقابل با خردگرایی در معماری» در وین ارائه شد، هوندر واسر ، رویکردی جدید به معماری، همراه با نگاهی انتقادی به اندیشه ها و آرا مدرنیسم مطرح کرد. او اذعان داشت که معماری عملکرد گرای قرن بیستم نماهای گچی بناهای دهه 1890 را شکافته و بدون توجه به مبانی زیبایی شناسی موجود، آنرا با سازه هایی عریان، همراه با شیشه های بزرگ بسته بندی کرده است که به هیچ وجه توانایی ارضا نیازهای روحی و جسمی انسان ها را ندارد.

این بیانیه با برنامه ریزی دقیق در 11 جولای همان سال در گالری «Galerie Van de Loo» مونیخ و در 26 جولای در نمایشگاه پارانس «Parans» ارایه شد و بعد از مدتی کوتاه به علت انعکاس شدید و جنجالی که در محافل معماری و به خصوص در بین منتقدین به وجود آورده بود، این بیانیه در کشورهای آلمان، فنلاند، فرانسه و ایتالیا منتشر شد. نقش مهم این بیانیه و افکار هوندرت واسر در جهت گیری تفکرات معماری آن دهه ایفا بسیار حائز اهمیت است. در نگاه كلی به آثار فردریش، بدون هیچگونه تاكید بر معیار های نقد فضا، صمیمیت و خیال انگیزی معماری وی چنان آدمی را احاطه می كند، كه می توان او را معماری در خدمت تلطیف روح و اغنای خواسته های فطری با دیدگاهی انسانی دانست.

او بیانیه خویش رابا رویکردی که به نقاشی دارد آغاز کرده و با مقایسه معماری و سایر هنرهای تجسمی ایده های خویش را بیان می کند:

«نقاشی و مجسمه ساز ی از آزادی بیشتری در عمل برخوردار هستند؛ تا حدی كه هر كس می تواند هر نوع ساختاری را که در ذهن دارد تولیدکرده و سپس آن را د رمعرض نمایش قرار دهد، اما این نوع آزادی اولیه در مورد ساختاری معمارانه به سختی ممکن است، به طوریکه معماری (ساختار) طراحی شده صرفا به عنوان یک اثر هنری در نظر گرفته نمی شود و عوامل متعددی در شکل گیری آن موثرند. معماری در دنیای غرب مانند نقاشی در ایالات متحده شوروی از یک نوع محدودیت و سانسور خاصی تبعیت می کند که سازماندهی فکری طراحان را با تنگ نظری خاص و تاکید بر روی قوانینی مستقیم و در عین حال حاشیه ای به سمت طراحی ساختمان های مدرن هدایت کرده و محدودیتی، برخواسته از ذهنیتی فردی و بدون توجه به جمعی که در آن زندگی خواهند کرد، در ساختمان اعمال می شود. هر كسی باید اجازه ساختن و خلق كردن را داشته باشد و تا زمانی كه این آزادی در خلاقیت وجود ندارد، به هیچ وجه معماری را نمی توان «هنر» دانست. معماری با روشهای سانسور متداول از پای در آمده است وآرزوی والای ساختن در آدمی در حال تحذیر و فروپاشی است.

البته در رویکردی این چنین، خطر حذف و فرو پاشی الگوهای زیبایی شناسانه از ساختار غیر حرفه ای وجود دارد، اما نباید از قربانی های بشر، (که این نوع نگرش می تواند به وجود آورد)، ترسی داشته باشیم. مساله مهم، توقف روندی است که در قالب زبان خاصی از معماری، انسان بودن ما را تحت الشعاع قرار می دهد؛ آنچه که باعث شده، انسان ها به مثابه جوجه ها یی در مرغدانی ها و با داشتن کمترین اختیاری، در این بنا ها زندگی کنند.

غیر قابل سکونت بودن ویرانه ها در مقایسه با غیر قابل سکونت بودن ساختمان عملکردی نوین ارجهیت ویژه ای دارد؛ به طوریکه در ویرانه ها، تنها جسم انسان، آزرده می شود، اما در ساختمان های نوین که به اصطلاح برا ی آسایش بیشتر بشر ساخته شده، روح بشر صدمه می بیند. توجه صرف به روابط بین فضاها و نوع عملکرد هر کدام، تنها می تواند یکسری از نیاز ها را در زندگی انسان، آن هم در گستره ای فیزیکی، نه روحی پاسخگو باشد.»

هوندر واسر عملکردگرایی صرف در معماری را رد کرده و چشم اندازی نو را فراتر از اندیشه های معماری مدرن مطرح می کند. او در این راستا می گوید: «بر اساس زمان و تجربه، نقص ها و کمبود های معماری عملکرد گرای مدرن ثابت شده است، در ست مانند نقاشی با خط كش، اكنون ما به زوایای بزرگتری در معماری توجه خواهیم کرد كه امکان پذیر، عملی و بالاخره قابل سكونت خواهد بود. قبل از اینكه ما شگفتیهای كردار غیر ارادی فوق را ببینیم، مجبوریم بطور كامل كردار غیر ارادی كلی را كنار گذاشته و بعد از جلوه دادن مفهوم غیر قابل سكونت كلی برای همگان و فرآیند ساختاری خلاقانه در خلق اثر، قادر خواهیم بود شگفتی ها ی جدید را، با اندیشه ای آزاد و صریح ببینیم . با این وجود، ما هنوز به مرحله غیر قابل سکونت بودن كامل نرسیده ایم ( زیرا متاسفانه نتوانسته ایم به حالت كردار غیر ارادی فراتر دست یابیم) و ما باید تلاش كنیم با پذیرفتن خلاقیت فرایند قالب سازی در معماری، تا حد ممكن سریع تر به این مرحله برسیم.»

او ایده های متعددی را که در راستای آزادی بر آن تاکید می کند، نسبت به مستاجرین و آن مقدار حقی که می توانند در دخل و تصرف بناها داشته باشند را توسعه داده و اجازه هر گونه تغییر در بنا، حتی تا سرحد از بین رفتن یک شاهکار معماری جایز می داند.

« شخص باید قادر باشد که سرش را از پنجره بیرون آورده و با دست هایش معماری را لمس كند، باید اجازه داشته باشد یك قلم گنده بردارد و تا هر جایی كه دستش می رسد دیوارها را نقاشی كند، دیوارها را اره کرده و یا اتاقش را با پلاستیك پر كند... و به هر ترتیب اجازه هر نوع تغییراتی را داشته باشد. در این صورت است که حتی از دور هم معلوم می شود که انسانی در اینجا زندگی می کند و البته با انسان ساختمان کناری، به عنوان موجودی زندانی، در قالبی از استاندارد های وحشت ناک فرق دارد. زمانی فرا خواهد رسید كه مردم بر علیه محدودیت شان در ساختمانهای مكعبی شورش خواهند كرد ( مانند جوجه ها یا خرگوش ها در قفس) و آنها خواستار یك قولنامه ای خواهند بود كه اساساً با طبیعت بشر سازگار باشد.»

هوندر واسر در راستای افکار خویش، دلایلی را در رابطه با عدم هماهنگی بین معمار، مجری پروژه و مستاجر بنا بیان کرده و غایتی نو از وحدتی که می تواند به وجود آید، ارایه می کند:

« - معمار و طرح اش هیچ ارتباطی به تولید نهایی «ساختمان» ندارد. حتی بدترین استعداد های معماری هم نمی تواند مستاجرانش را انتخاب و یا پیش بینی كند؛ به اصطلاح، عنصر انسانی در معماری یك كلاهبرداری جنایی است، مخصوصاً وقتیكه الگو ها و مشخصات لازمه بر اساس ذهنیتی متوسط و خالی از تنوع از انسانی در نظر گرفته می شود.

- پوسته های آجری هیچ ارتباطی به ساختمان ندارند؛ برای مثال اگر او بخواهد كه ( بطو رجزیی ) ساختار یك دیوا ر را مطابق با علاقه شخصی خود تغییر دهد ، او شغل اش را از دست داده و یا مجبور به ترک مسکن خود خواهد شد.

- مستاجر هیچ ارتباطی به ساختمان ندارد، او آن را نساخته و تنها در آن حركت می كند، نه زندگی. نیاز های انسانی او بطور كامل با همه احتمالات موجود از فضایی که در آن زندگی می کند در پاسخگویی توسط بنای مورد نظر کاملا متفاوت است و این موقعیت تاسف آور، حتی اگر معمار و سازنده بنا، دقیقاً مطابق با مشخصات مستاجر آینده بر ساختمان تمركز كنند نیز به سختی می تواند اصلاح شود.

ما زمانی قادر خواهیم بود از معماری سخن بگوییم كه معمار، مجری و مستاجر در یک وحدت کامل تعریف شوند و این در شرایط عملی است که هر سه در قالب یک نفر تجلی یافته و همه آنها در این سه مرحله دخیل باشند، حتی در نقش ساکنین بنا. اگر این گروه سه نفری، معمار، مجری و مستاجر وجود نداشته باشند، معماری هم نمی تواند به نهایت نسبی خویش دست یابد. انسان مجبور است تا عمل ابتكاری انتقادی اش را بدون آنكه از بشر بودنش دست بردارد، دوباره آن را احیا کرده و خود حاکم بر سرنوشت مکانی که می خواهد در آن زندگی کند، باشد.

كاربرد خط كش در معماری به مثابه یک جرم بزرگ بوده و دستمایه ای بر نابودی این گروه سه نفری معماری است. اگر با وجدانی آگاه فکر کنیم، این قانون نشانه اشتباه و بیسوادی تازه تری خواهد بود که بسیاری از مفاهیم خلاقه انسان را در کنج هایی بسته و راستای انعطاف ناپذیر سرکوب می کند، پس باید ا زتداوم خطوط مستقیم جلوگیری كرد. به طوریکه بر روی یك تیغ معمولی، 546 خط مستقیم می توان شمرد و با تصور یك رابطه خطی با تیغ کناری، 1092 خط مستقیم می بیند و با افزودن كل بسته، حداكثر 3000 خط مستقیم بر روی تیغ های مشابه وجود دارد.

مدتها قبل وجود خط مستقیم یك مزیت سلطنتی، بیانگر ثروت و یادگیر ی نبود ولی امروزه هر آدم احمقی میلیونها خط مستقیم بر جیب های شلوارش حمل می كند. این مجموعه آشفته و محدود خطوط مستقیم را باید پاك شود تا انسان بتواند به آزادی کامل دست یافته و خودش را نجات دهد. باید هر گونه معماری مدرن را كه در آن خط مستقیم یا حلقوی ( گرد ) بكار گرفته شده است را در یك شیوه فکری آزاد برای چند لحظه كنار بگذاریم و دیدی متفاوت و زوایای جدیدی که نصیبمان شده است بنگریم تا در یابیم. بخاطر خط مستقیم ، تولیدات طرح، بوم نقاشی و غیره بطور تنفر آمیزی بیهوده و به راستی غیر منطقی جلوه می کند، خط مستقیم نابكار و بیهوده است و ابتکار خاصی در آن نیست، بلكه به سادگی یك دروغ بازسازی شده است که می تواند روح خدا و روح انسانی رادر خود استثمار کند.»

آنچه که او با تاسفی عمیق از آن یاد می کند ویرانگری معماران مدرن و عملکردگرای فاقد مسولیت عصر حاضر است. به عنوان مثال به ایده هایی از معمار بزرگ عصر مدرن Le corbusier می توانیم مراجعه کنیم كه میخواست پاریس را بطور كامل به منظور بنا كردن عدالت ویران كند. ساختمانهای که توسط میس وندرو، نیترا، باهاوس، گرپیوس، و ... ساخته شده اند نزدیک به سه دهه است كه بلااستفاده باقی مانده و از لحاظ روانی غیر قابل تحمل هستند. از اینرو ، كردار غیر ارادی برتر و آنهایی كه به ماورای معماری غیر قابل سكونت فكر می كنند، انسانهایی با طرز فکر نیاكان خود هستند كه معمولا طرفدار تغییر و اصلاحات بودند تا تخریب.

به منظور نجات دادن معماری از انهدام و احیا ء كردن آن ، یك راه حل تجزیه كننده باید درباره همه ساختمانها انجام شود. زمان نابودی برای شناختن هدف عمده آن ، كه ادامه دادن نمونه خلاقانه و ابتكاری است، فرا رسیده است . اكنون وظیفه نابودی، ایجاد احساس معنوی مسیولیت برای قالب برداری و تباهی انتقادی در تكنسین ها ، مهندسین و مدیران می باشد كه باید اساس اصول آموزشی باشد. تكنسین ها و متخصصان كه قادر به زندگی در تزیینات و تولید حاشیه تزیینی بصورت ابتكاری هستند در آینده نخبگان خواهند بود و بعد از پذیرش حاشیه تزیینی ابتكاری – كه ا ز آن ها نكته های زیادی را یاد گرفتیم – یك معماری (ساختمان) جدید و شگفت انگیز بوجود خواهد آمد .

 

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام