مشتقات سنتز شده كربوفسفاتها

[محمــد 4,415]

مقاله اي كه پيش رو داريد، چكيده پژوهش انجام شده توسط حسين قويدل، كارشناس كنترل كيفي شركت نفت پارس است كه توسط دستگاههاي xray،cnmr ، hnmr وpnmr به صورت طيف سنجي به اثبات رسيده و موفق به دريافت تاييديه علمي از سوي دانشگاه الزهرا و دانشگاه آزاد اسلامي شده است.

 

با آن كه بيش از200 سال از سنتز نخستين تركيب آلي فسفر دار مي گذرد، اما در طول سه دهه اخيرتنوع و كاربرد اين تركيبات بيش از هر زمان ديگري رشد و پيشرفت داشته است. تنوع و كاربردهاي مهم اين تركيبات در ساخت كودهاي شيميايي، مواد شوينده، مواد ساختماني، مواد مورد كاربرد در صنعت دندانسازي و داروسازي، غذاهاي حيواني،

آفت كش ها، استرهاي فسفات صنعتي و سمي و محصولات طبيعي انجام تحقيقات گسترده تر در اين زمينه را ضروري ساخت است.

در حال حاضر بررسي و پژوهش در خصوص سنتز و كاربرد اين تركيبات مورد توجه بسياري از شيميدانهاي جهان قرار گرفته است.

شيمي فسفر شامل بررسي تركيب هاي اكسي فسفر است كه تمامي آنها پيوند فسفر- اكسيژن دارند، بسياري از اين تركيب ها، از نوع فسفات هستند. تقريباً در همه تركيب هاي فسفر طبيعي، پيوند فسفر- اكسيژن وجود دارد. در اين ميان استرهاي فسفات آلي كه شامل پيوند فسفر- اكسيژن- كربن هستند، اهميت بيوشيميايي دارند. تركيبات آلي فسفر(تركيبات كربوفسفر) كه پيوند فسفر- كربن دارند، دومين گروه مهم تركيبات فسفر را تشكيل مي دهند. تركيباتي كه داراي پيوند فسفر- نيتروژن هستند( تركيب هاي آزافسفر)، سومين گروه اين طبقه است. تركيبات متالوفسفر كه پيوند بين فلز و فسفر را شامل مي شوند، گروه بسيار مهم و بزرگي از اين تركيبات را تشكيل مي دهند كه با شناخت و سنتز ساير تركيبات هم گروه خود، از نظر تعداد به سرعت در حال رشد هستند. تركيبات هر يك از اين گروه ها بسيار زياد و متنوع است.

آپاتيت معدني، بزرگترين و گسترده ترين تركيب فسفر در جهان است و اسيد فسفريك، مهمترين تركيب صنعتي فسفر است. هم اكنون استرهاي آلي فسفات كه به عنوان داكسي ريبونوكلئيك اسيد(dna) شناخته شده اند، قلب بيوشيمي و ژنتيك در دنيا محسوب مي شوند و بيشترين مطالعات بر روي آنها انجام شده است.

امروزه حفاظت از گياهان به عنوان يكي ا ز اصلي ترين منابع غذايي از توجه روز افزوني برخوردار است. تركيب هاي آلي فسفر به علت داشتن آثار كوتاه مدت (از نظر پايداري، تخريب و ...)، تنوع و چگونگي عملكرد خاصشان توجه زيادي را به خود جلب كرده اند.

از اين رو مطالعات ساختاري و مكانيسمي تركيبات آلي فسفر گسترش روز افزوني داشته و شيمي فسفر همچون شيمي كربن به سرعت توسعه يافته است. واكنش هاي چنين تركيباتي معمولاً در زير مجموعه شيمي آلي

طبقه بندي مي شوند. چرا كه از روش هاي آزمايشگاهي مشابهي استفاده

مي شود و واكنش هاي مشتركي براي اين دو عنصر( كربن و فسفر) وجود دارد.

از اين تركيبات مي توان به صورت مؤثر در ساخت داروها از جمله داروهاي ضد سرطان استفاده كرد.

همچنين در صنعت از اين تركيبات به عنوان

نرم كننده، ضد اكسيداسيون و پايدار كننده و افزودني هاي مواد نفتي هم استفاده مي شود.

تركيبات جديدي از خانواده ارگانوفسفر كه داراي co- nh- po هستند مي توانند به عنوان ليگاند مناسبي براي فلزات سنگين (به خصوص گروه لانتانيدها) باشند كه علاوه بر خصوصيات جالب ساختاري كه مورد توجه شيميدان هاست، مي توانند به صورت سوپر مولكول هايي باشند كه همانند زئوليتها عمل كنند.

علاوه بر اين، اين تركيبات مي توانند به عنوان جاذب مؤثري براي فلزات سنگين خاص از پساب كارخانه ها عمل كنند. ارگانوفسفر طبقه بندي شده مي توان به عنوان باز دارنده هاي مؤثر آنزيم استيل كولين استراز عمل كنند. بنابراين مي توانند به عنوان سموم و آفت كش هايي، مورد استفاده قرار گيرند كه در محيط زيست به دليل تخريب، تركيبات بي خطري توليد مي كند. بنابراين انجام اين تحقيق و سنتز اين تركيبات مي تواند گام مؤثري در پيشبرد اهداف علمي و كاربردهاي صنعتي، كشاورزي و داروسازي در كشورباشد.

متداولترين موارد استفاده از تركيبات فسفر عبارتند از: مورد استفاده در ساخت كودهاي شيميايي، مورد استفاده در ساخت مواد شوينده، انجام عمليات سطحي روي سطح فلز، مورد استفاده در ساخت عينك ها، مورد استفاده در ساخت سيمان، مواد نسوز و ساختماني، مورد استفاده در ساخت مواد دندان سازي و دارويي، مورد استفاده در تكنولوژي غذايي، مورد استفاده در ساخت غذاهاي حيواني و ساخت استرهاي فسفات صنعتي و آفت كش ها، مورد استفاده در ساخت استرهاي سمي و تركيبات دارويي، مورد استفاده در ساخت بسپارهاي سنتزي و كند كننده آتش و محصولات طبيعي.

استرهاي فسفات كه از جمله تركيب هاي آلي فسفر هستند، از اجزاي مهم موجودات زنده بدست مي آيند كه در بسياري از فرآيندهاي حياتي مانند سنتز پروتئين ها، كد گذاري ژنتيكي، فتوسنتز، تثبيت نيتروژن و ديگر اعمال متابوليكي نقش اساسي ايفا مي كنند.

 

منبع:ماهنامه نفت پارس