گردشگری شهری و آثار آن بر سیمای شهر و فضاهای شهری

[Mohammad Aref 120,438]

گردشگری شامل همه خدمات و ویژگیهایی است که در کنار هم قرار می گیرند تا آنچه مسافر می خواهد، فراهم آورند و انواع مختلفی دارد. اما صاحبنظران گردشگری در دنیا، 4 فضای کلی را برای آن مشخص کرده اند:

1- فضای روستایی یا جهانگردی سبز

2- فضای کوهستانی برای ورزشهای کوهستانی

3- فضای ساحلی با ویژگیهای خاص خود

4- فضای شهری

سرآمد انواع این گردشگریها و پر مشتری ترین آنها گردشگری شهری است؛ بطوریکه با توجه به جایگاه ویژه شهر، در بسیاری از کشورهای موفق در این صنعت، شهر پایه و اساس توسعه گردشگری است. ایجاد و توسعه فضاهای شهری مناسب، بازسازی فضاهای ظاهراً متروک و مرده به قصد زنده کردن جنبه های کهن جامعه از جمله آثار توسعه گردشگری شهری است. بدین منظور بسیاری از شهرها درصددند تا از ویژگیها و امکانات خاص شهر خود سود برده و از مزایای جلب توریست شهری بهره گیرند.

فضاهای شهری در شهرهای معاصر را می توان به دو دسته تقسیم نمود:

الف- فضاهای مدرن یا جدید نظیر پارک ها، مراکز فروش مدرن، فرهنگسرا ها، میادین و پلازاها.

ب- فضاهای سنتی نظیر بازارها، امام زاده ها، گورستان ها، باغ ها، مساجد و سایر اماکن تاریخی.

 

از این منظر، تاثیر گردشگری بر کالبد فضاهای شهری نیز قابل تقسیم به صورت ذیل است:

الف- گردشگری و ایجاد و توسعه فضاهای شهری مدرن و جذاب

ب- گردشگری و احیا و باز زنده سازی بافتهای تاریخی و فضاهای کهن شهری

 

گردشگری و ایجاد و توسعه فضاهای شهری مدرن و جذاب

ایجاد فضاهای شهری قوی بر اساس فعالیت‌های جدید و تأكید بر توسعه فعالیت‌های گردشگری و ایجاد جاذبه های بیشتر‌ برای ماندگاری همراه با توسعه هسته‌های كار و فعالیت با هدف توسعه موزون شهر و پیوند كار و سكونت در تمام منطقه شهری و ایجاد یك نظام چند هسته‌ای، انعكاس تجربه‌ها و درس‌های نظری و عملی است كه از كلان‌شهرها و شهرهای جهان می‌توان آموخت و به كار گرفت. ایجاد و توسعه انواع مراکز اقامتی مدرن، فضاهای تفریحی و سرگرمی، فضاهای خرید بزرگ شهری، موزه ها و مراکز فرهنگی و هنری بویژه فرهنگ و هنر بومی با هدف توسعه گردشگری موجب بهره مند شدن ساکنین شهر از این خدمات خواهد بود و رضایت عموم را به همراه خواهد داشت.

مرکز ژرژپمپیدو پاریس سالانه توجه هزاران گردشگر را به سوی خود جلب می نماید.

 

 

گردشگری و احیا و بافتهای تاریخی و باز زنده سازی فضاهای کهن شهری

 

بافت‌های تاریخی كانون و هسته شهرها هستند. حیات این بافت‌ها طی سده های گذشته پایه بسیاری از آداب و رسوم و حتی فرهنگ موجود و نیز رونق اقتصادی شهر و منطقه بوده است. فضاهای شهری تاریخی قبل از همه وظیفه دارند تاریخ، هویت عینی و ذهنی شهر را حفظ كنند و در زندگی جاری سازند. پاسدار همه خاطره‌ها و یادمان‌ها بوده و از این رو باید فعالیت‌هایی را در كالبد خود جای دهند كه با هدف یاد شده انطباق یابد.

 

چنین فضاهایی با توسعه فعالیت‌ها و فضاهای گردشگری در حفظ بناها و عناصر تاریخی خود موفق می‌شوند و حضور روز و شب شهروندان و گردشگران را امكان‌پذیر می‌سازند. حضور مردم، جوانان و نوجوانان، جشن‌ها، انواع تظاهرات اجتماعی، برپایی نمایش‌ها و معرفی فرهنگ‌های گوناگون با برپایی مراسم و جشن‌ها، اشكال گوناگون تعاملات اجتماعی و فرهنگی و هر آن چه مظهر تنوع فرهنگی و قومی یك ملت بزرگ با تاریخ هزاران ساله است، تمام این جلوه‌ها كه در رشد و ارتقای فرهنگ و دانش یك شهر و ملت موثر است، در چنین فضاهایی زمینه‌ساز رشد صنعت گردشگری و جلب گردشگران داخلی و خارجی است. از این رو اقتصاد مركز تاریخی شهر با صنعت و فعالیت‌های گردشگری شكل می‌گیرد و حیاتی تازه می یابد.

 

توان اقتصادی مراكز تاریخی موضوع دیگری است كه از نظر كارشناسان محرك و تقویت‌كننده محسوب می‌شود. اقتصاد پایدار با تاكید بر گردشگری در مراكز تاریخی می‌تواند منشا بهره‌برداری اقتصادی فراوانی از این مراكز شود که این موضوع خود بهانه‌ای برای تجدید حیات مراكز تاریخی و موجب بازگردانده شدن كاركردهای فاخر و برتر با توجه به ظرفیت‌های این فضاها به آنها می باشد.

 

در زمان معاصر با شناخت عوامل اصلی تخریب بافت‌های با ارزش تاریخی و سازگاری واژگان نوین طراحی معماری با زبان كهن معماری بومی می‌توان در جهت بهبود محیط شهری و جهت‌های توسعه آتی آن نقش‌آفرین بود. فلسفه احیا و دوباره‌سازی اندام‌های صدمه‌دیده و فرسوده شهرها، ریشه در همین جایگاه دارد و به نظر می‌رسد یكی از موثرترین راهكارها در احیا دوباره بافت‌های تاریخی،‌ ایجاد فعالیتهای مجدد در این مناطق با توجه به توانایی‌های فیزیكی و كالبدی آنهاست.

 

ایجاد محوررهای گردشگری می تواند بعنوان یکی از روشهای احیای فضاهای تاریخی شهری و جذب توریست مورد استفاده قرار گیرد. محورهای گردشگری در صورت دارا بودن ارزش‌ها و ویژگی‌های یاد شده می‌تواند بافت پیرامونی خود را متحول كند. به طور مثال ایجاد فعالیت‌های تجاری در محور توریستی به نحوی كه مورد توجه گردشگران باشد، اقتصاد محله را متحول می‌كند و با تغییر كاربری بناهای با ارزش به عنوان محل‌های استراحت مانند هتل و رستوران نیز در این موضوع موثر است.

 

از دیدگاه دکتر سید محسن حبیبی ، طراحی مسیرهای پیاده گردشگری با هدف حفاظت از بافت و رونق بخشیدن به صنعت گردشگری یكی از مهم‌ترین اقدامات برای باز زنده‌سازی این بافت‌ها به شمار می‌رود. زیرا از آن جا كه نتایج مثبت این اقدام از سوی ساكنان و بهره‌برداران این مناطق، درك می‌شود می‌تواند مداخله و مشاركت آگاهانه آنها را برای بهسازی و اصلاح بافت برانگیزد. از دیدگاه وی، اهمیت و ارزش این بافت‌های كهن چنان است كه هم اكنون و با محدودترین امكانات ضروری، توانسته‌اند بسیاری از گردشگران را به خود جذب كند. بنابراین ساماندهی و احیای این مراكز شهری با استفاده از پیاده‌ راه‌ها علاوه بر تحقق هدف حفاظتی این بافت‌ها به دلیل ارتقای كیفی فضاهای مربوطه و تجهیز مناسب آنها نه تنها نیازهای ساكنان به فضاهای مطلوب شهری برای زندگی جاری را تامین می‌كند، بلكه چرخ‌های توسعه گردشگری در این بافت را فعال می‌كند و این امر نه تنها موجب افزایش هویت اجتماعی و فرهنگی مجموعه بافت می‌شود، بلكه راهكارهای موثر و تجربه شده برای ایجاد و بازتولید عرصه‌های عمومی و هویت از دست رفته و خاطرات زدوده شده از بافت‌های تاریخی شهرهای ایران است.

 

مقاله "بررسی و تبیین نقش صنعت گردشگری در توسعه فضاهای شهری"، مینا انوری آریا و مینا نساج ، همایش منطقه ای جغرافیا، گردشگری و توسعه پایدار، اسلامشهر، 1386

 

منبع:آرک نویز

[غایب 4,790]

متاسفانه مرجع و سازمانی که بتواند این مقولات را درک کند و در جهت پیاده سازی مبانی آن بر آید در حال حاضر وجود ندارد.

[SH E I KH 18,713]

متاسفانه مرجع و سازمانی که بتواند این مقولات را درک کند و در جهت پیاده سازی مبانی آن بر آید در حال حاضر وجود ندارد.

سازمان ميراث فرهنگي پروژه هاي گردشگري زياد ميده بيرون كه طرح تهيه بشه اما حالا اجراي اون طرحها!!!!!!!!!!! معلومه ديگه

تو ايران سند ملي براي گردشگري تهيه شده، براي خيلي از استانها هم طرح جامع گردشگري تهيه شده و براي خيلي از شهرستانها و براي مناطقي كه مناطق نمونه گردشگري ناميده ميشن هم طرح تهيه ميشه حالا ديگه اجراش!!!

[3lham 332]

چهار ويژگی قابل قبول و متداول شهرها که شامل تراکم زياد فيزيکی ساختار ، مردم و نقش‌ها و گوناگونی فرهنگی ـ اجتماعی ، چند نقش گرايی اقتصادی و مرکزيت عينی در شبکه داخل شهری و منطقه ای را در برمی گيرد؛ وقتی شهرها به عنوان شهری گردشگر پذير عمل کرده وتوسعه می يابند ، اين پيچيدگی ها با فشردگی بيشتری در ساختار و ماهيت گردشگری حل می شود(Pearce,2001,927) و تمايزی را در پردازش فضای شهری پيرامون گردشگری شکل می دهدو آثاری را برا جای می‌نهد که در کنشگری دوسويه گردشگرـ ميزبان نماد می يابد.

در اين ميان کنشگری گردشگران درفضاهای شهری پيرامون جاذبه ها ،بافت شهر ، خريد ، اسکان و فعاليت های جنبی است که در رويکردبه موزه ها ، تئاترها ، نمايشگاه ها ، مراکز تفريحی و نظير اينها تبلور می يابد. اين گونه از گنشگري گردشگري در فضاي شهري در راستاي انگيزه هاي متفاوتي شكل مي گيرد كه شامل موارد زير مي باشد (Hall,1999,167) :

1. ديدار دوستان و خويشاوندان........

2. مسافرت‏هاي تجاري........

3. حضور در نمايشگاه‏ها و كنفرانس‏ها.........

4. بازديد از ميراث فرهنگي..........

5. سفرهاي مذهبي (زیارت)..........

6. به منظور حضور در حوادث........

7. خريدهاي تفريحي..........

8. سفرهاي روزانه..........

9. دلايل شخصي..........

بر مبناي اين انگيزه ها‏ کنشگری در فضای شهری چند بعدی می باشد که برآورد کننده يک رويکرد به درون در پاسخگويی به نيازهای اقتصادی و يک رويکرد به بيرون در کنش متقابل فرهنگی يا در بعضی موارد تضادهای ناشی از آن است.از اين رودر راستاي پردازش يك الگوي فضايي در شهر ، گردشگری شهری را می توان به صورت زير تعريف كرد :

«گردشگري شهري‏،کنش متقابل گردشگران‏ ـ‏ ميزبان و توليد فضاي گردشگري‏پيرامون سفر به مناطق شهري با انگيزه‏هاي متفاوت وبازديد از جاذبه‌ها و استفاده از تسهيلات و خدمات مربوط به گردشگری است كه آثار متفاوتي را در فضاي شهري برجاي مي نهد.‏».

[Mohammad Aref 120,438]

12 راهبرد برای توسعه گردشگری شهری

نواحی شهری به‌علت دارا بودن جاذبه‌های فراوان، اغلب از مقاصد مهم گردشگری محسوب می‌شوند و گردشگری شهری، مسئله مهمی برای مدیریت شهری است توسعه گردشگری شهری، اثرات و پیامدهای اقتصادی، کالبدی و زیست‌محیطی متفاوتی بر زندگی شهروندان دارد و این موضوع نقش فعالیت‌های آنها را بر کیفیت مشارکت‌شان در امور گردشگری پررنگ‌تر می‌کند ،مدیران گردشگری، با توجه به نقش اقتصادی گردشگری، برای حرکت به سوی شیوه‌های سیاست‌گذاری مطلوب و پایدارتر، در پی بهره‌برداری و حفاظت از جاذبه‌های شهری برای نسل آینده با نگرش توسعه پایدار در صنعت گردشگری هستند .

 

در پژوهشی که در فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد و مدیریت شهری درج شده است، آمده است: امروزه مشارکت شهروندان، مدیران شهری و سرمایه‌گذاران بخش خصوصی، نقطه عطفی در قلمروی سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی شهری است و در بیشتر کلان‎شهرهای جهان در ساختارهای سیاست‌گذاری و مدیریت، هم‌سو با فرایندهای جهانی‌سازی، خواهان مشارکت و حضور بیشتر شهروندان است.

با تغییر در شیوه‌های سیاست‌گذاری در حاکمیت، ساختارهای اقتصادی و مدیریت شهری نیز دگرگون شده‎اند و این تأثیرات به‌گونه‌ای است که همراه با رویکردهای انعطاف‌پذیر، مشارکتی و واگذاری امور خدماتی و اقتصادی، به شهروندان و دست‌اندرکاران بخش خصوصی است و این به آن معنی است که ساختارهای مدیریت سنتی فعلی، توانایی و ظرفیت بهر‌ه‌برداری از تمامی منابع اقتصادی گردشگری شهری را ندارند و برای سازماندهی کارآمد و اثربخش و متناسب از فضاهای اجتماعی- اقتصادی و ایجاد محیطی رقابت‌پذیر در بازار بخش خصوصی گردشگری نیازمند اعمال شاخص‌های حکمروایی مطلوب است.

 

شهرداری‌ها به‌عنوان بخش نیمه‎دولتی مدیریت شهری باید از ساختارهای دموکراتیک مدنی که براساس الگوهای مدیریت مشارکتی در کشورهای توسعه‌یافته شکل گرفته‏ اند، تبعیت کنند و برای اداره مطلوب امور اقتصادی شهرها، از پتانسیل‌های گردشگری شهری با بهره‌گیری از شیوه مدیریت یکپارچه در سیاست‌گذاری‌ها، تفویض اختیار به ذی‌نفعان و مشارکت فعال دست‌اندرکاران تجربی گردشگری استفاده شود. این شیوه مشارکتی به‌عنوان عاملی اثربخش و کم‌هزینه، پایدارترین شیوه اعمال مدیریتی در نظام‌های مشارکتی است.

 

حرکت به‌سوی واگذاری تمامی امور اجرایی و خدماتی به‌ دست‎اندرکاران بخش خصوصی بازار گردشگری شهری می‌تواند باعث همراهی همه ذی‌نفعان در توسعه خدمات گردشگری شهری شود.

 

البته میزان تفویض اختیارات و مشارکت مردم با توجه به بسترهای خدمات‌رسانی در هر جامعه‌ای با سایر جوامع شهری و از کشوری با کشور دیگر متفاوت است و هر شهری باید با مطالعات تطبیقی در سایر کشورهای جهان، الگوی مدیریت متناسب به خود و منطقه را بیابد و با سیاست‌گذاری مطلوب در توسعه شهر، توانایی پاسخ‌گویی به منافع و خواسته‌های متفاوت همه ذی‌نفعان را برای دست‌یابی به فضای شهری پایدار و باکیفیت فراهم کند.

 

براساس نتایج به‌دست آمده می‌توان به نکات زیر اشاره کرد:

1-راهبرد مشارکت -ایجاد کانال‌های ارتباطی با مردم از طریق زیرساخت‌های سیستم‌های الکترونیکی مانند (تلگرام، اینستاگرام)

 

2-قراردادن کلیه دست‌اندرکاران در جریان تصویب طرح‌های توسعه گردشگری شهری به‌ویژه طرح‌های بلندمدت توسعه و کسب نظرات دست‌اندرکاران در تمامی مراحل برای برنامه‌ریزی و نظارت بهتر و مستمر در راستای توسعه عدالت‌محوری و شاخص‌های مشارکتی

 

3-راهبرد شفافیت در امور مالی ایجاد ارتباط بین منابع مالی و اقتصادی با جاذبه‌های گردشگری

 

4- شفافیت در امور مالی و آگاه کردن مردم از شیوه تهیه و تصویب کمک‌های مالی شهرداری در توسعه گردشگری شهری

 

5-راهبرد مدیریت زمان و بهره‌وری مدیریت زمان در اجرای کلیه طرح‌های گردشگری که منجر به کارایی و اثربخش بیشتر در طرح‌های گردشگری شهری می‎شود.

 

6-راهبرد پاسخگویی مطلوب ایجاد بسترهای حکمروایی مطلوب الکترونیکی برای پاسخ‌گویی مناسب مسئولان و ارتباطات بهینه با دست‌اندرکاران و ذی‌نفعان

 

7-راهبرد بازاریابی- تقویت شوراها در محلات و مناطق و ایجاد دفاتر گردشگری شهری در هر محله، برای بازاریابی و تقویت اشتغال پایدار در محلات شهری

 

8- ایجاد دفاتر بازاریابی برای معرفی جاذبه‌های محلات و مناطق به سایر مناطق شهری و بین‌المللی از طریق پرتال‌های الکترونیکی گردشگری

 

9-برندسازی مناسب و برتر به‌عنوان نماد گردشگری شهری براساس تجارب موجود جهانی

 

10-بهبود تصویرسازی مناسب از مقاصد گردشگری شهری

 

11-راهبرد مدیریت یکپارچه ایجاد سازمان گردشگری در کلان‎شهر تهران یا ایجاد معاونت گردشگری و توسعه پایدار شهری در ساختار ادارای مدیریت مناطق شهرداری برای رشد گردشگری شهری و حفاظت از جاذبه‌های شهری و محیط‌زیست و نظارت مستمر بر کیفیت و استانداردهای اجرایی در صنعت گردشگری (هتل‌ها و آژانس‌های شهری و راهنمایان تورهای شهری)

 

12-راهبرد آموزش همگانی ایجاد و توسعه مراکز آموزش هتل‎داری و گردشگری در شورایاری محلات برای جذب، آموزش و ساماندهی منابع انسانی در حوزه راهنمایان تورهای گردشگری شهری و ایجاد بانک اطلاعاتی برای آنها (برای مثال: بانک اطلاعات راهنمایان در محلات) برای استفاده مناسب از قابلیت‌های انسانی و افراد متخصص در توسعه گردشگری شهر به‌خصوص در ایام پیک و جشنواره‌های گردشگری

 

منبع: شهر فردا