اندیشه های اقتصادی دکتر شریعتی

[behr002 82]

تحلیل اندیشه‌های اقتصادی دکتر شریعتی

اندیشه‌ های هر متفکری مانند کلافی در هم پیچیده است که نمی‌توان رشته‌هایش را از هم گسست و جداجدا به آنها نگاه کرد. به اندیشه‌ های مرحوم شریعتی از زوایای گوناگونی نگاه شده است، اما در گفتگویی که محسن رنجبر به بهانه سی‌وچهارمین سالگرد درگذشت علی شریعتی به صورت غیر حضوری با دکتر حسین راغفر، عضو هیات علمی گروه اقتصاد دانشگاه الزهرا و دکتر پویا جبل‌عاملی، فارغ‌التحصیل دانشگاه لستر انگلستان انجام داده است، این بار با پرسش‌هایی با درون مایه اقتصادی به بررسی افکار مرحوم شریعتی پرداخته شده است.

چراکه تاثیر دکتر شریعتی بر جامعه فکری ایران پیش از انقلاب و در بحبوحه آن بی‌تردید اثراتی نیز بر شکل‌گیری باور‌های جریان روشنفکری آن روز‌گار در باب مفاهیم و موضوعات اقتصادی داشته است.

[behr002 82]

شریعتی محصول فرهنگ قرآنی و بزرگ‌ترین دغدغه او عدالت است

دکتر راغفر معتقد است که: «...ارزیابی اندیشه‌های شریعتی، حتی در مورد موضوع محدودی مثل تاثیر آرای او بر اندیشه‌های اقتصادی پس از او بدون توجه به دیگر وجوه اندیشه‌هایش، اگر به نتیجه کاملا غلطی منتهی نشود، قطعا ناقص و معیوب است.

.... درک تاثیر آرای شریعتی بر فهم اقتصادی نیاز‌مند شناخت عناصر اساسی اندیشه او است که پرداختن به آنها نیاز به فرصت‌های مبسوطی دارد که خارج از ظرف این سطور است.....

[behr002 82]

شریعتی محصول فرهنگ قرآنی است، بزرگ‌ترین دغدغه او عدالت است؛ عدالتی که آزادی جزء جدایی‌ناپذیر آن است. آزادی بدون آگاهی امری ممتنع است. شریک غم همه مستضعفین عالم بود. استبداد دینی را بد‌تر از استبداد عرفی می‌دانست، آرمان‌های او آرمان‌های پیامبران است و آن، نجات انسان‌ها. اسلام را تنها راه نجات جهان از همه مصائب و گرفتاری‌ها می‌دانست. اخلاق و تحلیل تاریخی را خمیر‌مایه نقد فرهنگی خود از مناسبات حاکم بر اقتصاد و روابط انسانی می‌کرد. آگاهی را ضرورت اخلاق و اخلاق دینی را شرط لازم برای فلاح و رستگاری می‌دانست و سرمایه‌داری را مانع رشد ارزش‌های اخلاقی می‌دانست.

[behr002 82]

تلاش شریعتی در جهت ترسیم وجوه نظام اقتصاد اتوپیایی

دکتر جبل عاملی معتقد است که: «عقاید دکتر شریعتی در حوزه اقتصاد، بر‌آمده از یک پایگاه ایدئولوژیک بود که بیشتر از آن که مبتنی بر واقعیت‌های اقتصادی باشد، ترسیم یک نظام اقتصادی اتوپیایی بود و خود ایشان هم، چنان که در چندین جا بیان کرده بود، نظام اقتصادی موجود را نظامی‌ استثماری، استعماری می‌دانست و از همین رو تلاشی نیز در جهت فهم آن نداشت. از نظر وی باید این نظام رنگ می‌باخت و نظامی‌دیگر بنا می‌شد و تلاش ایشان در جهت ترسیم وجوه آن نظام اقتصادی ایده‌آل بود.

[behr002 82]

.... به بیان دیگر ایدئولوژی آقای دکتر شریعتی باید‌ها و نباید‌هایی در امور اقتصادی دارد که فارغ از درستی و نادرستی آن از نظر علمی، می‌تواند یک عقیده و مکتب اقتصادی تلقی شود و این مکتب و عقیده مخلوطی از عقاید چپ‌گرایانه و باور‌های اسلامی‌است. .... فارغ از تخصص و فارغ از بار علمی‌باور‌های اقتصادی آقای دکتر شریعتی، تحلیل عقاید ایشان به خاطر نقش پر‌اهمیتی که وی در تاریخ ایران بازی می‌کند، می‌تواند از اهمیت برخوردار باشد.»