آماده سازی زمین و مسکن

[Mohammad Aref 120,438]

موضوع ارزش و اهمیت آماده سازی زمین و تأمین زیر ساخت ها و تجهیزات شهری بطور وسیعی در جهان مورد تحقیق واقع شده است. مقوله زیرساخت های شهری چه در ابعاد مثبت آن و چه در مسائل ناشی از عدم کفایت آنها از عوامل بنیادی در تصور ما از شهرها و جوامع سالم است.

 

مراحل آماده سازی زمین و تأمین زیر ساخت ها از پیچیدگی خاص و مشکلات متعددی برخوردار است. تأمین زیر ساخت ها نیازمند تأمین منابع مالی، طراحی، اجرا و نگهداری است. در تأمین زیر ساخت ها، بخش های مختلف دولتی در سطوح مختلف، بخش خصوصی مشاوران و پیمانکاران ، مالکین اراضی و مردم نقش دارند. موضوعات مختلف از جمله تشکیلات، توجه به مسائل زیست محیطی، بوروکراسی، هماهنگی در امور اداری از جمله مراحل مهم در این روند هستند. هماهنگی بین دستگاه های مختلف مرتبط با هر یک از عناصر زیر ساخت ها (آب، برق، فاضلاب، شبکه ارتباطی، گاز، تلفن) از ضروریات اولیه موفقیت در تأمین زیر ساخت ها هستند.

 

دولت ها معمولاً به زیرساخت های شهری از دید مصرفی نگریسته و آنرا غیر تولیدی می بینند و در این راستا کمتر در جهت تأمین آن تمایل نشان می دهند. از تبعات منفی این نگرش مسائل مختلف اجتماعی و زیست محیطی است. نتایج این نگرش منجر می شود که سرمایه گذاری اندکی در آماده سازی زمین و تأمین زیر ساخت ها و تجهیزات شهری بعمل آید و زیر ساخت ها به مناطق جدید شهری توسعه پیدا نکند.

 

اجرای سیاست آماده سازی زمین در ایران تجربه ارزشمندی بوده که درسهای فراوانی در ابعاد مختلف شهرسازی، توسعه شهری و تأمین مسکن داشته است. این سیاست از سال ۱۳۶۴ آغاز و طی یک دهه بخش وسیعی از شهرهای کشور را تحت پوشش قرار داد. سیاست فوق دارای دو نکته بارز بود: یکم، اجبار قانونی برای تأمین زیر ساخت ها و تجهیزات شهری برای کلیه تفکیک های زمین ؛ دوم، تأمین تمام هزینه های آماده سازی زمین از سوی متقاضیان مسکن و دریافت کنندگان زمین. نتیجه ارزیابی اجرای سیاست مذکور ضمن تأیید بر اهمیت آماده سازی زمین و نکات مثبت آن، نقاط ضعف عدیده ای را نیز روشن می کنند. عمده ترین نکته مثبت این سیاست کاهش مسائل گسترش شهری بود. اجرای سیاست آماده سازی زمین باعث گردید تا حدود زیادی گسترش های جدید شهری از زیرساخت ها و تجهیزات شهری نسبتاً مناسب و مطلوب برخوردار گردیدند. با این حال اجرای سیاست فوق تبعات منفی و نقاط ضعفی نیز داشته است. برای مثال اجبار تأمین منابع مالی کامل از سوی متقاضیان برخی از پروژه ها را مواجه با مشکل نمود که عمدتاً دلیل آن توان مالی متقاضیان بود. علاوه بر این ، اعمال ضوابط و مقررات آماده سازی زمین، به ویژه نحوه تأمین منابع مالی در سرتاسر کشور یکسان دیده شد، در حالیکه شهرهای مختلف از ابعاد اقتصادی و اجتماعی مختلف برخوردار بودند. موفقیت سیاست مزبور در شهرهای بزرگ و نیز در مناطق توسعه یافته بیشتر از شهرهای کوچک و نیز مناطق کمتر توسعه یافته بود. دلیل این تفاوت عمده عمدتاً به توان مالی متقاضیان زمین و مسکن بستگی داشت.

 

از سوی دیگر تدوین سیاست آماده سازی زمین با تدوین برنامه های مسکن کشور ارتباط منسجم و تعریف شده ای نداشت. این نقیصه باعث می گردید تا برخی از پروژه های آماده سازی زمین با صف متقاضیان مواجه شده و برخی دیگر با عدم استقبال روبرو گردند.

 

منبع: کیمیافکر بزرگ