اهمیت و جایگاه پایداری در توسعه شهری

[Mohammad Aref 120,438]

توسعه سریع شهری در چند دهه اخیر، زندگی بشر را از ابعاد مختلف تحت تأثیر قرار داده است. امروزه شهرها عامل اصلی ایجاد کننده ناپایداری در جهان به شمار می‌روند و در واقع پایداری شهری با پایداری جهانی مفهومی واحد دارند. پایداری می‌تواند معانی بسیاری را در بر داشته باشد که از یک هدف اکولوژیک تا اصولی برای فعالیت‌های مختلف اقتصادی و اجتماعی را شامل می‌شود. واژه “پایدار بودن” به معنای “حفظ کردن، ادامه دادن حیات و موجودیت، متوقف نشدن و قطع امید نکردن و امتداد یافتن” است. اگر پایداری در چارچوب تجریدی معنای آن به کار برده شود، برای جوامع شهری کارآیی لازم را نخواهد داشت.

 

 

جامعه شهری، نظام پیچیده‌ای است که نمی تواند وضعیت یکسان و ثابتی داشته باشد، بنابراین تغییر و تکامل مداومی در جریان است و در واقع شهر برای این‌که ماندگار و پایدار بماند، می‌بایست توانایی هماهنگ شدن با تغییر و تکامل را داشته باشد. پایداری شهری با سه خصیصه کلی تعریف می‌شود: شهری که عبارتند از:

 

1- بالندگی فرهنگی و اجتماعی،

 

2- کارآمدی از نظر اقتصادی و عملکردی،

 

3- و تعادل در فضا و کالبد پیرامونی آن.

 

کالبد بافت شهری بازتاب تأثیرات پیچیده و متقابل عوامل و نیروهای مختلفی چون شرایط طبیعی و جغرافیایی، خصوصیات اجتماعی و فرهنگی مردم، نظام‌های سیاسی و حکومتی، وضع اقتصادی مردم و دولت است. در نتیجه ایجاد هرگونه تغییر در کالبد به حدود میزان و امکان مداخله در هر یک از زمینه‌های فوق، محدود و مشروط است. لذا سیستم کالبدی شهر مجموعه‌ای از فضاها، کاربری‌های مختلف و شبکه‌های ارتباطی بین آن‌هاست که یکی از عوامل پایه در تعیین میزان پایداری شهری محسوب می‌شود. بدیهی است دستیابی به یک فضای کالبدی مطلوب، در گرو شناخت عمیق جمعیت، شبکه‌های ارتباطی، تعریف سطح برخورداری از خدمات برای ساکنان، کیفیت زندگی و لکه‌های زیستی مختلف با کاربری‌های مشخص از قبیل مراکز و سایت‌های تفریحی، خدمات آموزشی، بهداشتی، تجاری، فضاهای ورزشی، فرهنگسراها و … می‌باشد.

 

در زمینه پایداری شهری دو نظریه عمده ارائه شده است:

 

1- تئوری شهر فشرده یا فرم متراکم شهری

 

2- تئوری شهر گسترده یا فرم کم تراکم.

 

اگرچه تئوری شهر فشرده توسط کشورهای اروپایی و تئوری شهر گسترده توسط تئوریسین‌های آمریکایی و استرالیایی مورد توجه می‌باشد، نتایج تحقیقات انجام شده در این زمینه، کارایی شهر فشرده و برتری آن را در تحقق پایداری شهری نشان می‌دهد.

 

 

آن‌چه باید مورد توجه قرار گیرد این است که بحث پایداری شهری الزاماً نمی تواند بیان‌گر توسعه شهری پایدار باشد. مفهوم پایداری در اینجا به عنوان تشریح کننده وضعیت یا حالتی مطلوب و یا مجموعه شرایطی است که تداوم داشته باشند اما واژه توسعه در اصطلاح توسعه شهری پایدار، فرآیندی است که به وسیله آن می‌توان به پایداری دست یافت.

 

منبع: پژوهشکده شهرسازی معماری سپیدار