شناخت انواع بافتهای فرسوده شهری

[Mohammad Aref 120,438]

مراد از بافت، گستره ای همپیوند است که با ریخت شناسی های متفاوت طی دوران حیات شهری در داخل محدوده شهر و یا حاشیه آن در تداوم و پیوند با شهر شکل گرفته باشد. این گستره می تواند از بناها، مجموعه ها، راه ها، فضاها، تأسیسات و تجهیزات شهری و یا ترکیبی از آنها تشکیل شده باشد. معنای فرسودگی، ناکارامدی و کاهش کارایی یک بافت نسبت به کارآمدی سایر بافت های شهری است. فرسودگی بافت و عناصر درونی آن عمدتا به سبب فقدان برنامه توسعه و نظارت فنی بر شکل گیری آن بافت به وجود می آید. پیامد فرسودگی بافت که در نهایت به از بین رفتن منزلت آن در اذهان شهروندان منجر می شود، در اشکال گوناگون از جمله کاهش و یا فقدان شرایط زیست پذیری و ایمنی و نیز نابسامانی های کالبدی، اجتماعی، اقتصادی و تأسیساتی قابل دریافت و شناسایی است. بافت های فرسوده به سبب آسیب ها در کلیت با یکدیگر وجوه مشترکی دارند، اما به سبب عوامل موثر در فرسوده بودن دارای ماهیت های متفاوت می باشند.

 

این تفاوت، بافت ها را در سه گروه زیر قرار می دهد:

 

• بافتهای دارای میراث شهری
  
• بافت های شهری (فاقد میراث شهری)
  
• بافت های حاشیه ای ( سکونتگاه های غیر رسمی)
  

 

1- بافتهای دارای میراث شهری

مراد از بافت های دارای میراث های شهری، بافت های فرسوده ای است که علی رغم فرسودگی در گستره آنها بناها، مجموعه فضاها، تأسیسات و تجهیزات شهری با ارزش و یا ترکیبی از آنها وجود دارد. شناسایی وجود این عناصر موجب می گردد تا بهره گیری از میراث ها و نقش هویت بخش آنها در بستر مداخله مورد توجه قرار گیرد و بارز گردد. نکته مهم در این است که جدا کردن بافت های دارای میراث از سایر بافت ها که به سبب اهمیت آنها صورت گرفته، به هیچ عنوان به مفهوم حذف این گونه بافت ها از دستور کار مداخله در بافت های فرسوده نمی باشد، بلکه این امر تنها تأکیدی بر ضرورت همکاری و نظارت سازمان میراث فرهنگی بر اقدامات نهادهای مسیول در حفظ منطقی و تخصصی میراث های باارزش در این بافت هاست.

 

2- بافت های شهری

مراد از بافت های شهری بافت های فرسوده ای است که در لایه های درونی شهر جای دارند. این بافت ها یا در کالبدهای به جای مانده در دل بافتهای قدیمی قرار گرفته اند، و یا حاصل استقرار افراد فرودست جامعه در زمین های خالی درون شهری و برون شهری اند که با گسترش شهرها با آنها درآمیخته اند. این بافت ها علیرغم دارا بودن توانمندی های فراتر از آنچه در حال حاضر پذیرای آن هستند، به سبب آنکه از چرخه حیات موثر شهری خارج هستند از ارزش کمتری برخوردار می باشند.

 

3- بافت های حاشیه ای

مراد از بافت های حاشیه ای، بافت های فرسوده ای است که به سبب عدم تناسب میان درآمد متقاضیان سکونت در شهرهای بزرگ و هزینه های سکونت در آنها بیشتر بطور غیر رسمی در حاشیه شهرها شکل گرفته اند. ساکنین این بافت ها بیشتر مهاجران جویای کار هستند که در شهرهایی که دارای توانمندی بالا در عرضه اشتغال و خدمات می باشند، ساکن شده اند.

 

منبع: پژوهشکده شهرسازی و معماری سپیدار