جستجو در تالارهای گفتگو

هر كودك باید سعی كند روشی را برای كاستن هیجانات و عواطف تند خود انتخاب كند كه هم باعث راحتی و آسایش و آرامش خیالش شود و هم مورد قبول جامعه و خانواده و شخصیت خود او باشد. دوران كودكی مثل بزرگسالی با استرس و فشارهای روانی گوناگون توام است. هر كودك باید سعی كند روشی را برای كاستن هیجانات و عواطف تند خود انتخاب كند كه هم باعث راحتی و آسایش و آرامش خیالش شود و هم مورد قبول جامعه و خانواده و شخصیت خود او باشد. بیشتر بچه‌ها عاداتی مخصوص به خودشان دارند از قبیل ناخن جویدن و یا مكیدن انگشتان. علل عمده این عادات عبارتند از: الف) فشارهای عصبی و عصبانیت ناشی از فشارهای روحی و اضطراب و استرس. ب) تقلید از دیگران كه به صورت عادت در آمده باشد. ج) دلواپسی. موقعیت‌های ترس‌آور و بلاتكلیفی و... این مساله اغلب سبب نگرانی والدین می‌شود اما خبر خوب این است كه این عادات اكثرا به خودی خود از بین می‌روند. اما اگر شما از آن دسته والدینی هستید كه در این زمینه بیش از حد نگرانید و احساس می‌كنید باید به كودكتان كمك كنید كه هر چه سریعتر عادتش را ترك كند می‌توانید راهكارهای پیشنهادی ما را به كار بندید. چه چیز عادت است‌؟ عادت یك الگوی رفتاری است كه تا وقتی كه كودكتان تقریبا بدون فكر و اختیار آن را انجام می‌دهد مرتبا اتفاق می‌افتد. اگر بچه‌ها كاری را مدام تكرار كنند به عنوان مثال موهایشان را بارها و بارها بكشند این یك عادت به حساب می‌آید. در اغلب موارد عادات كودكان سبب نوامیدی و آزار والدین می‌شود اما معمولا جای هیچ نگرانی نیست. عادات كودكان معمولا شامل لمس كردن و یا ور رفتن با قسمتی از صورت یا بدنشان است. گاهی اوقات آنها از عاداتشان مطلعند وبا اختیارآن را انجام می‌دهند گاهی بی اختیار و آگاهی آنها را انجام می‌دهند. تعدادی از عادات معمول و متداول در بچه‌ها عبارتند از: مكیدن یكی از انگشتان. جویدن ناخن‌ها یا كندن پوست اطراف آنها. پیچاندن یا كشیدن موها. جویدن اشیا از قبیل مداد و لباس‌هایشان. دندان قروچه. بالا كشیدن بینی. چرا این عادات در كودكان ایجاد می‌شوند؟ عادت‌ها می‌توانند مایه تسلی و آرامش كودكان شوند. مكیدن مثال خوبی در این زمینه است. به محض این‌كه كودكان نوپا مرحله نوزادی را پشت سر می‌گذارند عادت‌هایی نظیر انگشت مكیدن می‌تواند راهی برای تسكین استرس و اضطراب در آنها باشد. اما استرس و اضطراب همیشه دلیل بر عادات كودكان نیست. گاهی این عادات متعاقب ملالت و خستگی در افراد ایجاد می‌شوند. یعنی این رفتار عادت گونه می‌تواند یك منبع سرگرمی برای كودك باشد. برای مثال یك مطالعه در زمینه جویدن ناخن در كودكان نشان می‌دهد وقتی كه آنها در حال تماشای تلویزیون هستند یا هیچ كاری انجام نمی‌دهند نسبت به وقتی كه احساس تشویش و نگرانی می‌كنند این عادت در آنها متداول‌تر است. گاهی اوقات عادت‌ها رفتارهایی هستند كه شروعشان با دلایل كاربردی و مفید همراه است ولی با اتمام آن دلایل این عادات از بین نرفته و همچنان ادامه می‌یابند برای مثال بچه‌های كوچك وقتی كه سرما می‌خورند اغلب بینی‌شان را به منظور تمییز كردن بالا می‌كشند اما عادت بالا كشیدن بینی حتی با تمام شدن سرما خوردگی هم در بعضی از آنها باقی می‌ماند. نكته دیگر حائز اهمیت این است كه خود شما والدین عزیز یك الگوی بسیار موثر برای كودكتان هستید كه نقش بسیار زیادی در این زمینه خواهید داشت. اگر دیدید كودكتان یك عادت را شروع كرد احتمالا باید از خودتان بپرسید كه آیا این یكی از عادت‌های خودتان هست یا نه. برای مثال مطالعات نشان داده‌اند كه عادت ناخن جویدن در یك خانواده می‌تواند نسل به نسل تكرار شود. بعضی از بچه‌ها عادات و رفتارهایی غیرمتداول دارند كه گرچه به نظر می‌رسد با آنها احساس راحتی می‌كنند اما اندكی غیرمعمول به نظر می‌رسند از جمله عادات غیرمتداول می‌توان از‌ تكان و جنبش بدن ‌ چرخش سر و یا كوبیدن سر به جایی نام برد كه معمولا در سنین 18 ماهگی به خودی خود از بین خواهند رفت. در این بین آنچه اهمیت دارد این است كه شما باید از رفتارهایی كه شبیه یك عادت به نظر می‌رسند اما ممكن است علت‌های پزشكی داشته باشند آگاه باشید. برای مثال كارهایی كه شروعش توسط كودك به طور ناگهانی اتفاق می‌افتد و با كج خلقی و احتمالا تحریك پذیری از جانب او همراه است ‌ مثلا كشیدن یا ضربه زدن به گوش ‌ می‌تواند نشانی از عفونت گوش و یا دندان در آوردن باشد. شكستن عادت‌ها‌ بیشتر عادت‌های كودكانه به خودی خود از بین می‌روند. اما اگر عادت كودك شما با انجام هر روزه‌اش ایجاد مزاحمت و نگرانی می‌كند ‌ ایجاد خجالت و شرمساری می‌كند یا حتی سبب ایجاد ضرر و زیانی برای شما یا خودش می‌شود باید در این زمینه كاری انجام دهید و او را در ترك این عادت یاری كنید. برای مثال مكیدن انگشت شست و یا سایر انگشتان عادتی نرمال و متداول است. اما ممكن است فرزندتان همیشه و مدام این كار را انجام دهد. اگر این كار سبب ایجاد مشكل و اختلال در صحبت كردن یا خوردن او شود یا این‌كه كودكتان به خاطر این عادت مورد تمسخر و اذیت و آزار دوستان و همسالانش قرار گیرد زمان این است كه دیگر این عادت را ترك كند. راهكارهایی برای كمك به ترك عادت كودكان یك یادآوری ملایم و مهربانانه می‌تواند كافی باشد. دقت كنید كه لحن گفتار شما در حرف شنوی كودك بسیار موثر خواهد بود. عصبانیت و واكنش غیر صحیح از جانب شما ممكن است او را در انجام عادتش حریص‌تر كند. گاهی اوقات تمركز و حساسیت بیش از حد روی یك عادت و توجه زیادی معطوف آن نمودن ممكن است اوضاع را بدتر و وخیم‌تر كند. اما همه اینها بستگی به این دارد كه كودكتان در برابر توجه و واكنش شما چه احساسی دارد و چه واكنشی نشان می‌دهد. سعی كنید فرزندتان را در طول اوقات فراغت و استراحتش به انجام كار دیگری تشویق نمایید. برای مثال می‌توانید او را به بازی كردن با یك اسباب بازی كه قسمت‌های متحرك و جداشونده دارد مثل پازل و یا خانه‌سازی و یا حتی گیم‌های دستی تشویق كنید. سعی كنید بفهمید كه چرا كودكتان این عادت را انجام می‌دهد و بسته به آن چاره‌ای دیگر بیندیشید. مثلا اگركودك از شدت داشتن ادرار و یا مدفوع به خود می‌پیچد وخود را تكان می‌دهد اما از رفتن به دستشویی امتناع می‌ورزد به جای این‌كه فقط به گفتن این‌كه برو به دستشویی اكتفا كنید می‌توانید بگویید فكر نمی‌كنی نیاز به رفتن به دستشویی داری؟ فكر كن و به من بگو. عادت‌ها گاهی به صورت جفت به جفت با هم می‌آیند مثلا مكیدن انگشت و كشیدن یا پیچاندن موها و اگر شما موفق شوید كودك را به ترك یكی از آنها وادارید دیگری به خودی خود متوقف خواهد شد. در مورد این مثال اگر مكیدن انگشت را در كودك متوقف كنید دست از كشیدن موهایش نیز برخواهد داشت. تمجید و تحسین كردن كودك در ترك عادات بسیار موثر خواهد بود. چه موقع باید در مورد عادات كودكان نگران شد و راهكارهای خاصی برای ترك آنها جستجو نمود؟ در حدود 3 سالگی مكیدن انگشتان و مخصوصا انگشت شست برای رشد و نمو دندان‌ها ایجاد مشكل خواهد كرد. اگر كودكتان در این سنین هنوز به این عادت وابسته است با پزشك و یا یك داروساز در مورد بكارگیری سایر شیوه‌ها صحبت كنید. از قبیل مشمع‌های چسبدار و یا محلول‌های رنگی كه روی انگشت كودك زده می‌شود و در صورت خوردن آن مشكلی برای كودك ایجاد نمی‌شود. اگر نگرانید كه مكیدن انگشت مشكلی برای فرزندتان ایجاد كند می‌توانید نزد دندان پزشك رفته و در مورد بكارگیری یك حائل سقف دهان با او مشورت نمایید. این وسیله مك زدن به انگشت شست و سایر انگشتان را برای كودك مشكل خواهد نمود. اگر حدس می‌زنید كه تشویش و اضطراب یا نگرانی ممكن است دلیلی برای عادت كودكتان باشد در وهله اول باید به دلیل این اضطراب و نگرانی رسیدگی نمایید. با پزشكتان در مورد مراجعه به یك متخصص مشورت كنید. مطمئنا یك روانپزشك راهكارهای علمی‌تر و مناسب‌تری در حل این مشكل به شما ارائه خواهد نمود. رابطه عادات و عدم توانایی در كودكان: بچه‌هایی كه در برخی موارد دچار عدم توانایی هستند بیشتر مستعد ابتلا به عادت‌ها می‌باشند و عادت‌ها بیشتر در آنها به چشم می‌خورد. در این موارد یك روانشناس یا سایر متخصصانی كه در زمینه ناتوانی در كودكان تجربیاتی دارند قادر خواهند بود در بدست آوردن اطلاعات بیشتر و جامع‌تر شما را یاری نمایند. عادت یا تیك عصبی‌ راه‌های تشخیص این دو از یكدیگر؟ واكنش‌های عصبی یا تیك با آنچه ما عادت می‌نامیم متفاوتند. تیك‌ها اسپاسم‌های ماهیچه‌ای هستند كه منجر به حركات متناوب و نامنظم‌می‌شوند و به نظر می‌رسد كه خارج از كنترل كودك هستند. برای مثال چشمك‌زدن‌های مكرر تكان ناگهانی صورت و تكان‌های شانه یا بازوها. در اكثر مواقع تیك‌ها حاصل از اختلالات سلامتی از قبیل سندرم تورت Tourette syndrome یا استرس و نگرانی می‌باشند. آنچه لازم به ذكر است این است كه كودك ممكن است قادر باشد یك تیك عصبی را برای مدت كوتاهی كنترل نموده متوقف نماید اما به محض این‌كه كودك فكر كردن در مورد آن را متوقف نماید و كنترل آن را از یاد ببرد دوباره باز خواهد گشت. اگر احساس می‌كنید كه این تیك عصبی سبب اندوه ‌ اضطزاب و پریشانی فرزندتان شده بهترین كار این است كه از یك روانشناس یا پزشك متخصص یاری بخواهید. در اینجا به ذكر راهكارهایی جهت كمك به بهبودی برخی اختلالات عادتی در كودكان می‌پردازیم: ناخن جویدن: یك اختلال عادتی در كودكان زیر 6 سال می‌باشد. البته گاهی در بزرگسالان نیز دیده می‌شود. میزان شیوع ناخن جویدن در دخترها بیشتر از پسرهاست. براساس تحقیقات شروع این اختلال از 3 تا 6 سالگی است و در 10 تا 15 سالگی به اوج خود می‌رسد. بیشتر كودكان مبتلا به این اختلال را كودكان 10 تا 12 ساله تشكیل می‌دهند. توصیه‌های لازم جهت بهبودی اختلال جویدن ناخن در كودكان: الف) به جای پرداختن به عمل شخص به خود او توجه كنید و علت را از بین ببرید. ب) توجه به بهداشت روانی كودك. پ) پرداختن به فعالیت‌های مورد علاقه كودك مثل فعالیت‌های علمی ‌ فرهنگی ‌ هنری و ورزشی. ت) تقویت كردن روحیه مثبت در فرزندان. ث) پاداش و تحسین در صورت ترك اختلال مزبور. ج) ریشه ناراحتی مثل اضطراب ‌ ترس ‌ شرم ‌ احساس حقارت و... را شناسایی و رفع كنید. چ) از سرزنش و تنبیه كودك بپرهیزید. ح) برای پیشگیری از بیماری‌های عفونی مثل اسهال و بیماری‌های انگلی ناخن‌های كودك را كوتاه و تمیز نگه دارید. خ) به علت جویدن ناخن در كودك ایجاد استرس و ترس نكنید زیرا باعث تشدید این امر می‌شود. د) عدم استفاده از داروهای تلخ و بدمزه روی ناخن‌های كودك به علت تاثیر روانی آن روی كودك و ایجاد تنفر از دارو و پزشك در او. ذ) زمانی كه دست فرزندتان به سوی دهانش می‌رود دقت كنید كه محرك‌هایی را كه باعث این عمل شده ارزیابی و شناسایی كنید. ر) یك مشغولیت فرعی برای كودك ایجاد كنید مثل خمیر بازی،‌ توپ بازی،‌ پازل،‌ كاردستی،‌ نقاشی خانه‌سازی و... ز) به كودك انگیزه‌های مثبت برای ترك جویدن ناخن بدهید مانند وعده هدیه‌ای زیبا مثل لاك،‌ یك جفت دستكش یا یك حلقه یا انگشتر زیبا برای دختران و برای پسرها ناخن‌گیر،‌ ذره بین برای دیدن ناخن‌ها و... ژ) از دست‌های كودك عكس بگیرید تا با مقایسه آنها در طول دوره ترك عادت و پس از بهبود وضعیت ناخن‌ها آشكار شود. مكیدن انگشت شست در كودكان: به طور كلی مكیدن انگشت شست در كودكان و خردسالان امری طبیعی است. این كار باعث آرامش آنها می‌شود. ولی اگر بعد از 6 سالگی باز هم این عمل ادامه یابد احتیاج به درمان دارد. در این گروه از بچه‌ها علت مكیدن شست ممكن است عصبانیت،‌ خشم،‌ ناراحتی،‌ بی‌حوصلگی،‌ شرم یا خستگی باشد. در كودكان بالاتر از شش سال مكیدن انگشت شست عوارضی چون ناهنجاری‌های استخوان فك،‌ به هم ریختگی ردیف دندان‌ها و آرواره‌ها را بدنبال دارد. توصیه‌هایی جهت رفع اختلال مكیدن شست در كودكان: الف) در ماه‌های اول زندگی شیر خوار از دندان‌گیر استفاده كنید. ب) زمان شیر خوردن و مكیدن شیشه شیر را زیاد كنید. برای این كار می‌توانید از سر شیشه با سوراخ كوچك‌تر استفاده كنید. پ) برای ترك عادت كودك به او فشار نیاورید و از تذكرهای پی در پی بپرهیزید. ت) حمایت روانی باعث می‌شود كه كودك در ناملایمات و سختی‌ها و نگرانی‌ها مقاومت و تحمل بیشتری پیدا كند. ث) از استفاده مواد تلخ و بد مزه و تند بروی انگشت دست بپرهیزید. ج) از او بخواهید در مورد مشكلات یا نگرانی‌هایش با شما صحبت كند. چ) سعی كنید ساعت‌های طولانی دست‌های كودك را مشغول نگه دارید. كارهایی مانند نقاشی ‌ سفالگری،‌ كاردستی و... می‌تواند موثر باشد. ح) تماس بدنی،‌ نوازش و آرامش دادن از نگرانی‌ها و اضطراب او می‌كاهد. خ) هنگامی كه كودك انگشتش را می‌مكد بدون اشاره به این مطلب او را جلوی آینه ببرید. د) هیچ گاه دچار احساس ناكامی و شكست نشوید زیرا این حس به كودكتان منتقل می‌شود. با افكار مثبت خود روحیه عزت نفس و خود باوری را در فرزندتان تقویت نمایید. ذ) اگر كودك به سنی رسیده باشد كه بتواند تمرین‌های آرام‌سازی،‌ تنفس‌های عمیق و تمرین رهاسازی عضلات و تمرین‌های یوگا را انجام دهد با او به این تمرین‌ها بپردازید. ر) این عمل را تا حدودی نادیده بگیرید. اظهار نظر چه مثبت و چه منفی در این مورد مشكل را تشدید می‌نماید. ز) هنگام مكیدن شست او را در آغوش نگیرید. برعكس بعد از توقف مكیدن شست این كار را انجام دهید. ژ) بهداشت انگشتان دست كودك را رعایت نمایید. س) در پایان هر هفته پاداش یا جایزه‌ای برای ترك این عادت در نظر بگیرید. این پاداش حتما نباید شیئ باشد می‌توانید او را به پارك،‌ سینما،‌ شهر بازی و... ببرید یا كتاب مورد علاقه‌اش را برای او بخوانید. پیشنهادات موثر برای مقابله با این عادت در كودكان: الف) ابتدا ریشه و علت نگرانی كودك از آلودگی دست‌ها یا وسایلش را جستجو كنید. ب) در مورد نظم و ترتیب بیش از حد از كودك بپرسید چرا ردیف بودن وسایل روی میز و یا سر جای خاص قرار گرفتن وسایل در كمد و... برایش اهمیت زیادی دارد؟ پ) با عقاید نادرست كودك مقابله كنید. به او بگویید با خود تكرار كند كه یك آلودگی كوچك روی دست من برایم زیانی ندارد. ت) داستانی برایش تعریف كنید و در آن داستان مطرح كنید كه قهرمان اصلی آن هر وقت عصبانی می‌شد یا ناراحتی فكری داشت مشغول شستن می‌شد و آنقدر این عمل را تكرار می‌كرد كه روزش تمام می‌شد و از تمام فعالیت‌ها و تفریحات خود باز می‌ماند. ج) فهرستی از رفتارهای منطقی و عاقلانه تهیه كنید و در اختیارش قرار دهید و به ازای انجام هر مورد به او پاداش دهید. به طور مثال لیست مورد نظر می‌تواند شامل موارد زیر باشد: شستن دست‌ها قبل از هر وعده غذایی،‌ تمیز و مرتب كردن اتاق دو بار در هفته به جای دو بار در روز و...