جستجو در تالارهای گفتگو

[h=3]مرزنجوش وحشی:[/h] [h=3]Oriyganum vulgare[/h] [h=3]نام انگلیسی:Oregano[/h] [h=3]گیاهشناسی:[/h] [h=3]گیاهی است چند ساله و منشا آن نواحی مدیترانه می باشد. این گیاه دارای ریشه سطحی بوده و ارتفاع آن بسته به منطقه رویشی به 100-50 سانتی متر می رسد. ساقه چهارگوش به رنگ قرمز، پوشیده از کرکهای ترشحی، برگها به طول 5-3 سانتی متر و تخم مرغی شکل، فاقد دندانه و به ندرت کرکدار هستند. میوه فندقه، استوانه ای شکل با سطحی صاف به رنگ قهوه ای و به طول یک میلی متر است.[/h] [h=3]خواص دارویی و موارد مصرف[/h] [h=3]اندام رویشی این گیاه به عنوان ادویه استفاده می شود. مواد موثره آن سرفه راتسکین داده و در ناراحتیهای تنفسی به عنوان ماده ای خلط آور استفاده می شود از دم کرده اندام های رویشی به عنوان ماده ای اشتها آور و ضد نفخ استفاده می شود. اسانس این گیاه خاصیت ضد باکتریایی و ضد قارچی دارد.[/h] [h=3] [/h] [h=3]پراکنش:[/h] [h=3]منشاء این گیاه نواحی مدیترانه ای می باشد و در کشورهای دارای آب و هوای مدیترانه ای کشت می شود.[/h] [h=3] [/h] [h=3]نیازهای اکولوژیکی[/h] [h=3]بذور در درجه حرارت 25 درجه سانتیگراد در طول یک تا دو هفته سبز می شوند. احتیاج به نور فراوان دارد و خاکهای شنی حاوی ترکیبات آهکی را می پسندد، 7/8-5/4: pH برای رشد گیاه مناسب است.[/h] [h=3]گیاه شناسی کلی مرزنجوش نام علمی: Origanum Majorana L. فرانسه: Marjolaine des jardins , Marjolaine آلمانی: Majoran , Mayoran ایتالیایی: Majorana , sansuco انگلیسی: Sweet Marjoram عربی: مرزنجوش، مردقوش، ریحان داوود مرزنجوش که یکی از گیاهان دارویی است خود را با شرایط متفاوت محیط زندگی نواحی مختلف انطباق داده است زیرا، در نواحی گرم به صورتی پایا، در منطقه مدیترانه به صورت گیاهی دوساله و در نواحی معتدل به شکل گیاه یکساله رشد می کند. ساقه آن علفی، برگ کوچک و انبوه، متقابل، بیضی شکل، فاقد دندانه و یا کنگره است. تمام قسمت های هوایی گیاه شامل تارهایی غدهایست که اسانس مطبوعی از آن ها تصاعد می گردد. از محور کناری برگ ها، یک مجموع ساقه و برگ رشد کرده، و از این طریق، تکثیر زیادی می کند. جام گل صورتی نگ و یا سفید رنگ است که شامل 4 ردیف براکته است و از نظر کلی، شکلی کروی به گل بخشیده، که در بالای ساقه ظاهر می گردند. وجود گیاه مرزنجوش را در ایران بدون تعیین مشخصات محل رویش، حدس زده اند، لکن در کتب گیاهی مختلف تایید نشده است. آن چه که در منابع خارجی ذکر شده است، با شک و تردید زادگاه مرزن جوش را آفریقای شمالی (در مصر) دانسته اند که از آن جا به اروپای مرکزی رفته است و به همین دلیل است که در عهد باستان، مرزن جوش به عنوان یک ادویه مهم و نیز گیاهی اهلی و پر ارزش، به ویژه در مشرق زمین، می درخشیده است. خوشبختانه در حال حاضر نام سه گونه مرزنجوش که به حالت وحشی در ایران انتشار دارند، در فلور ایران تالیف آقای دکتر احمد قهرمان، جلد دوم، چهارم، ششم ذکر گردیده عبارتنداز: 1) Origanum vulgare L. محل انتشار: لاهیجان، بندرانزلی، تالار، آستارا، چمن های مرطوب آبدار و حوالی لنگرود. 2) Origanum Strobilaceum S.Mobayen et A.Ghahreman محل انتشار: ارتفاعات بین تنکابن و چورته. 3) Origanum viride (Boiss.) Halacsys محل انتشار: گرگان، شاه پسند، بهشهر، بین عباس آباد و قائم شهر، آمل، کجور، نوشهر، گردنه حیران، رشت، بین بجنورد و تپه مراوه. تاریخچه قال رسول الله صل الله علیه و آله: به مرزنجوش رو کرده، آن را بو کنید که برای رفع غضب مفید است. عطر نافذ و مطبوع مرزن جوش از آغاز تمدن بشری، همه را دنبال خود کشانده و توجه شفا دهندگان و جادوگران را به خود جلب کرده است، به طوری که درباره آن حکایات و داستان های زیادی گفته شده است، که از جمله این حکایات، حکایت خالد ابن ولید است. وی یکی از سرداران اسلام بود که سرکردگی عده ای از سواران، مامور فتح مداین گردید که در تصرف یزدگرد سوم بود. خالد با سوارانش به نزدیک مداین رسیدند و قرار بود فردای آن روز حمله را شروع کنند، لکن معلوم نیست به چه علتی خالد مایل شد جشنی برپا کند. در هر حال او این جشن را برپا کرد و خود شراب فراوانی نوشید و مست شد. تمامی سواران و همه اطرافیان، وقتی مستی فرمانده و سرکرده خود را مشاهده کردند، نسبت به فتح فردای خود هراسان شدند و در نتیجه در صدد چاره جویی برآمدند، به طوری که نزد ابراهیم ابن امیه، که شهرتی در معالجه و مداوای بیماران داشت رفتنند و از او کمک طلبیدند. ابراهیم ابن امیه، نوشابه ای تهیه کرد و به خالد خورانید. بلافاصله پس از صرف آن نوشابه، مستی اش برطرف شد و به حالت عادی برگشت. خالد فردای آن روز، با کمال عقل و هوشیاری، حمله خود را علیه مداین و یزدگرد سوم آغاز کرد و بدون این که یک تن از سربازان و لشکریان او کشته شوند، آن جا را فتح کرد. این فتح خالد به خاطر نوشابه ای بود که ابراهیم ابن امیه از گل مرزنجوش برای او تهیه کرده بود. گونه های صادراتی مرزن جوش در بازارهای تجارت و صادراتی دنیا، از دو نوع گیاه مرزن جوش، یکی گیاه وحشی و دیگری گیاه اهلی نامبرده می شود که عبارتند از: [/h] [h=3]الف) مرزنجوش وحشی: Origanum vulgare L. گیاهی است از تیره نعنا، پایا و علفی، به ارتفاع 60-20 سانتی متر، شامل تارهای غده ای. برگ ها متقابل، دارای دمبرگ، تخم مرغی شکل، در حاشیه صاف و یا کنگرهای بوده و هر چه به طرف راس گیاه می رود، کوچکتر می شود. به علاوه از تمامی قسمت های گیاه بوی معطر متصاعد میگردد. گل ها به طول 7-4 میلیمتر، به رنگ صورتی یا سرخ، به صورت مجتمع و خوشه ای است که در انتهای شاخه ها ظاهر می گردند. فصل گلدهی به تناسب شرایط محیط زیست، خرداد – مهر است که بهترین فصل برداشت هم به حساب می آید. قسمت های مورد استفاده گیاه: تمام قسمت های هوایی آن است. اصولاً گیاه وحشی مرزنجوش را می توان در مسیر راه جنگل ها، کنار جاده های بیشه زارها، در دامنه ها، تنگه های مرطوب و نیز در بعضی صخره ها پیدا کرد. محل رویش طبیعی گیاه Origanum vulgare L، طبق منابع موجود، در شمال: لاهیجان، بندر انزلی، تالار، آستارا، چمن های مرطوب و آبدار لنگرود، ذکر گردیده است. ترکیبات شیمیایی این گیاه دارای 4 درصد تانن، 0.15 تا 1 درصد اسانس و ماده تلخ است. ترکیبات شیمیایی اسانس ترکیب شیمیایی اسانس گیاه مرزن جوش وحشی بر حسب محل رویش، متفاوت بوده و شامل هیدروکربور معطر یک حلقوی به نام آلفاترپینن (α-Terpinene) ، تیمول (Thymol) ، روغن و مواد دیگر با خاصیت گند زدایی است. وزن مخصوص آن در گرمای 15 درجه بین 0.917 و 0.940 است. شایان ذکر است که اگر از پایه های گیاهانی که مورد حمله آفتی از آکارین ها (Acarien) به نام Triphyes Thomasimac قرار گرفته اند، اسانس گیری شود، مقدار اسانس آن به 36/2 درصد می رسد، لکن در عوض مقدار درصد فنل های آن با مقایسه اسانس گیاه سالم، کاهش پیدا می کند. خواص درمانی از سر شاخه های گل دار گیاه به عنوان محرک اشتها، نیرو دهنده، مسکن سرفه و سیاه سرفه، رفع آسم و دردهای عصبی، رفع تشنج و نزله های روده و معده و نیز مداوای یرقان و زردی استفاده می شود. قابل ذکر است که تا حال درباره تاثیرات رفع تشنج آن به درستی بیان نگردیده است. از اسانس اوریگان برای التیام و ضدعفونی زخم ها استفاده به عمل می آید. مقدار و نحوه مصرف 1- مصرف داخلی 1-1- به صورت دم کرده: مقدار 3-2 قاشق چای خوری گیاه خرد شده ی خشک و یا دو قاشق غذا خوری گیاه خرد شده تر، در لیتر آب جوشیده، به مدت 20-15 دقیقه دم کرده، به منظور درمان بیماری ها مصرف می شود. 2- استعمال خارجی 1-2- به صورت غرغره: برای رفع گلو درد و به عنوان دهان شویه، از جوشانده صاف شده آن، مصرف می گردد. 2-2- به صورت حمام: از جوشانده سر شاخه های گیاه، برای قاعده آوری و نیز تقویت استخوان کودکان مبتلا به نرمی استخوان استفاده به عمل می آید. باید توجه داشت که مصرف زیاد از حد دم کرده و یا اسانس آن، قلب را به شدت تحریک می کند، لذا بایستی همیشه از مقادیر کم آن استفاده گردد. ب) مرزنجوش اهلی: Magorana hortensis Moenc گیاهی است از تیره نعنا، یکساله تا پایا، تمامی گیاه دارای تارهای غده ای بوده که ارتفاع آن به 50-20 سانتی متر می رسد. ساقه مایل به قهوه ای، راست، پرشاخه، کم و بیش کرک دار تا کاملاً کرک دار است. برگ ها متقابل، بیضی شکل، انبوه، فاقد دانه، در دو سطح به رنگ نمدی خاکستری و دارای طعم و بویی قوی است. گل ها کوچک، به رنگ سفید تا صورتی کم رنگ، به صورت خوشه ای کروی، در فصل گل دهی و به نسبت شرایط مختلف آب و هوایی محیط زندگی در تیر- مرداد و حتی مهرماه ظاهر می شوند. ترکیبات شیمیایی این گیاه دارای ترکیبات تانن، ماده ای تلخ با اسانس فرار و مواد دیگری از جمله ماده ای با خواص گندزدایی است. اسانس آن را با تقطیر با بخار آب به دست می آورند، دارای رنگ زرد مایل به سبز و بویی مخصوص و طعمی ملایم است. ترکیب این اسانس بر حسب کشت در مناطق مختلف متفاوت بوده و دارای 40 درصد از ترپن ها، به ویژه ترپنین (Terpinene)، ترپینئول، سابینن (Sabinene) و تعداد زیادی مواد طبیعی است. خواص درمانی به طوری که در منابع مختلف ذکر گردیده، قسمت هوایی گیاه دارای خواص درمانی متعددی ازجمله بادشکن، معرق، نیرودهنده، قاعده آور، آرام کننده، محرک اشتها، مقوی معده و قلب، التیام دهنده زخم ها، ضد تشنج و دردهای رماتیسمی، رفع میگرن و ناراحتی های تنفسی، بیخوابی و اعصاب است که در موافع بروز ناراحتی، در طب سنتی، این گیاه تجویز می شود. مقدار و نحوه استفاده 1- مصرف داخلی 1-1- به صورت دم کرده: 10-5 گرم پودر خشک و یا 50-25 در هزار برگ تازه را در یک لیتر آب جوشیده به مدت 20-15 دقیقه دم کرده، بعد صاف کرده و روزی 3-2 فنجان قبل از هر غذا مصرف شود. باید توجه داشت که مصرف بی رویه و زیاد از حد دم کرده مرزن جوش، قلب را به شدت تحریک می کند. 2- استعمال خارجی 1-2- به صورت روغن: مقدار 100 گرم برگ خشک را کاملاً به صورت پودر نرم در آورده بعد در لیتر روغن زیتون در ظرفی مخلوط کرده، سپس آن را به مدت 2 ساعت در ظرف دیگری که پر از آب جوش است و روی آتش می جوشد، گذارده، آن را مرتب به هم زده تا روغن کاملاً و به خوبی جذب پودر گیاه شود. بعد از آن مدت، مخلوط را در پارچه نرمی صاف کرده و آن را در شیشه ای رنگین ریخته و نگهداری می کنند. هرگاه درد رماتیسم یا سیاتیک بر بدن غلبه کرد، مقداری از روغن تهیه شده را روی محل درد ریخته و با دست مالش می دهند.در صورتی که چند روز این عمل تکرار گردد، بهبودی حاصل می شود. 2-2- به صورت پماد: برای ضد عفونی کردن و جلوگیری از آلودگی و نیز التیام زخم ها، از پمادی که تهیه می کنند، استفاده می شود. 3-2- به صورت حمام: مقدار 50 گرم برگ و یا قسمت هوایی را جوشانده بعد آن را صاف کرده و در آب وان ریخته، سپس برای قاعده آوری و یا تقویت بدن در آن مدتی می نشینند. 3- موارد استفاده های دیگر از مرزنجوش 1-3- از برگ گیاه مرزنجوش برای معطر ساختن غذاها، از جمله در کارخانجات سوسیس و کالباس استفاده می شود. بعلاوه از اسانس آن در عطر سازی و تهیه صابون های معطر استفاده فراوانی به عمل می آید. کشت مرزنجوش برای کشت گیاه مرزنجوش و برداشت محصولی در حد مطلوب، توجه کشتکاران و دست اندرکاران گیاهان دارویی را به عملیات زیر جلب می کنم: عملیات زراعی 1- عملیات کاشت انتخاب زمین: زمینی که برای کشت مرزنجوش انتخاب می شود، بهتر است زمینی پر قدرت، پوک و آفتاب گیر باشد. ولی باید از کاشت این گیاه در زمین های شور و قلیایی اجتناب گردد، زیرا در تولید میزان محصول بسیار موثر است. در ضمن باید توجه داشت، در زمینی که به آن کود حیوانی تازه داده اند، از کاشت خود داری شود. در حد مطلوب یک زمین با 6.4–5.6=ph برای آن مناسب است. تهیه زمین: در مورد تهیه زمین، باید نهایت سعی و مراقبت را انجام داد تا چنانچه زمین مزبور احتیاج به تسطیح داشته باشد، در مرحله اول آن را هموار کرده، تا برای انجام عملیات بعدی، آماده شود و نیز برای ذخیره شدن رطوبت لازم و تبادل آب و هوایی در خاک، باید زمین انتخاب شده را در فصل پاییز به عمق 30-25 سانتی متر شخم زده و اولین کود حیوانی پوسیده را همراه شخم وارد زمین کرد. نیاز های کودی قبل از کاشت برای تامین مواد اولیه غذایی خاک، بایستی کود مصرفی را در هنگام شخم پاییزی به زمین داد تا ضمن شخم زدن داخل خاک گردد. البته باید توجه داشت، در مناطقی که بارندگی زیاد و یا بسیار کم است، عملیات کودهی باید مدت کوتاه، قبل از کشت، انجام شود تا در یک فاصله تا زمان کاشت، کود در خاک شسته نشود. در ازاء هر هکتار 15 تن کود حیوانی پوسیده، در هنگام شخم پاییزی و 15 تن در فصل بهار کمی قبل از کاشت، به زمین داده می شود. دفع علف های هرز قبل از کاشت چون بعد از کاشت، مبارزه شیمیایی برای دفع علف های هرز در کشت گیاهان دارویی مناسب به نظر نمی رسد، بنابراین برای از بین بردن علف های هرز، قبل ازکاشت، ازعلف کش ها در حین شخم بهاره در زمین سمپاشی می کنیم. تعیین خلوص بذر بذور مورد استفاده چون اصولاً اصلاح شده و عاری از هر گونه مواد زائد دیگری است، بنابراین خلوص آن را 100 درصد در نظر می گیریم. تعیین قوه نامیه بذر برای به دست آوردن قدرت جوانه زدن و در نتیجه روش بذر تهیه شده، ابتدا سه زیر گلدانی انتخاب شده و بعد هر کدام را به قطر 5 سانتی متر با ماسه شسته شده پر کرده و تعداد 100 عدد بذر مرزن جوش را که قبلاً به طور تصادفی به صورت مخلوط برای هر زیر گلدانی گردید و کشت شدند. بعد از این عمل با آبفشان ریز به صورت پودر روی آن را آبیاری کرده و در آخر روی هر کدام از زیر گلدانی ها را شیشه ای به صورت در پوش گذاشته تا رطوبت آن ها حفظ شود. در تمام مدت، روزانه رطوبت آن ها و نیز درجه حرارت اطاق کنترل شود، به طوری که درجه حرارت، بین 23-22 درجه سانتی گراد باشد. نوع و مقدار بذر مصرفی در هکتار اصولاً در هر کشت نکته مهمی را که می بایست در نظر گرفت، انتخاب بذر سالم، مرغوب و عاری از هرگونه علف هرز است، به همین دلیل باید همیشه بذر را از منابع مطمئن تهیه کرد. به علاوه باید در نظر داشت، اصولاً قوه نامیه بذر نبایستی ضعیف باشد و چنانچه در موقع کشت به نظر رسید که بذر چندان مناسب نیست، باید از مقدار بیشتری استفاده گردد. بهترین روش تهیه مقدار بذر مصرفی برای کشت در هکتار را می توان از طریق زیر تعیین کرد: با توجه به درصد خلوص و تعیین قوه نامیه بذر در صورتی که هر دوی آن صد درصد باشد، همان مقدار معیین بذر را که برای هر هکتار در نظر گرفته شده، کشت می کنیم. مثلاً برای مرزن جوش برای کشت ردیفی در هکتار مقدار 3 کیلوگرم بذر با خلوص و قوه نامیه صد درصد در نظر گرفته شده است، ولی چون چنین عملی به ندرت پیش می آید، بنابراین با تعیین درصد قوه نامیه (به طور مثال 62%) و خلوص بذر تهیه شده،مقدار صحیح آن را برای کشت در هکتار طبق فرمول زیر به دست می آوریم: بنابراین مقدار 4838.7 گرم به دست آمده برای کشت ردیفی بذر تهیه شده در هکتار برای با فرض قوه نامیه 62% موجود است. عمق کاشت به دلیل ریز بودن بذر گیاه مرزنجوش با قشر بسیار نازکی از خاک و ماسه روی آن ها پوشیده و آبیاری را انجام داده. بهتر است قبل از کاشت (دو روز قبل) یک بار زمین را آب داده تا خاک نشست کند چون ممکن است پس از کاشت و آبیاری زمین نشست کند و بذور به سطح خاک آیند و از بین بروند. عملیات زراعی داشت تا برداشت دفع علف های هرز، تنک کردن و وجین مبارزه با علف های هرز زراعتی، به ویژه در کشت گیاهانی که دارای اهمیت خاصی هستند، بسیار مهم است. زیرا علف های هرز از مواد غذایی موجود در زمین، نور و فضای رشد گیاه اصلی استفاده می کنند، بطوری که باعث کاهش میزان محصول در هکتار می گردند. حتی در بعضی اوقات اگر علف های هرز در ابتدای رویش گیاه به موقع از زمین خارج نشوند، بر بوته های جوان گیاه مرزن جوش غلبه کرده و به طور کلی این امکان به وجود می آید که گیاه به کلی از بین رفته و یا باعث عدم رشد آن گردد، در نتیجه گیاه به موقع از رشد رشد خوبی برخوردار نمی شود. بنابراین باید توجه داشت که عملیات وجین و دفع علف های هرز می بایست به موقع صورت گیرد. علف های هرز علاوه بر زیان های ذکر شده بالا، می توانند میزبان خوبی باشند. برای پرورش انواع حشرات مضر و در نتیجه انتقال امراض به محصول اصلی باشد. ردیف نام فارسی نام لاتین 1 تاج خروس Amarantus retroplexus L. 2 شیرین بیان Ghycyrrhiza glabra L. 3 اویارسلام Cyporus rotundus L. 4 خرفه Portulaca oleraceae L. 5 شنگ Tragopogon graminifolius L. 6 گل گندم Centaurea depressa M.B. 7 خار شتر Alhagi camelorum Fhsch. 8 غازیاغی Falcaria Sioides (Wib.) Aschers 9 بی جیندک Cardaria draba L. تعدای از علف های هرز مرزنجوش مبارزه شیمیای حین داشت به دلیل تاثیر احتمالی مواد شیمیایی بر مواد موثر گیاهان دارویی باید از به کار بردن مواد شیمیایی روی علف های هرز همراه گیاه کشت شده، جداً خودداری گردد. کود دادن حین داشت برای رشد بهتر گیاهان کشت شده و در نتیجه تولید محصول بهتر و بیشتری، از کود های فسفات،آمونیوم و پتاس طبق جدول زیر استفاده می کنیم. ردیف نوع کود مصرفی میزان کود در هکتار 1 سوپر فسفات Kg100 2 سولفات آمونیوم Kg200 3 کود پتاس دار [/h] [h=3] [/h]