جستجو در تالارهای گفتگو

خانه تهرانی های یزد در محله فهادان، جنب میدانچه فهادان قرار گرفته است. گفته می شود که این خانه را در حدود صد تا صد و پنجاه سال پیش آقا شیخ مهدی عرب بنیان گذاشته است. خانواده او بعدها لقب "تهرانی" گرفتند و از آن زمان، این خانه به "خانه تهرانی ها" شهرت یافت. بنا از یک بخش اصلی و یک بخش خدماتی تشکیل شده. بخش اصلی آن عبارت است از حیاطی مستطیل شکل که با فضاهایی بسته با ارتفاع معادل دو طبقه محصور شده است. حیاط تقریبا در امتداد شمال-جنوب قرار گرفته است؛ و دستگاه ورودی، متشکل از سردر و هشتی و دالان، در گوشه شمال غربی بنا قرار دارد. بخش خدماتی واقع در جنوب خانه ورودی مجزا دارد. این بخش در پس فضاهای مجموعه به کنار است. در انتظام فضایی بنا، ایوان و تالار و سه دریها، که همگی فضاهای اصلی بسته و نیم باز بنایند، در میانه جبهه های حیاط قرار گرفته و با آن پیوند محکمی برقرار کرده اند؛ در مرتبه بعد، اتاقهای کوچکتر در کناره های هر جبهه از حیاط واقع اند و از منظر آن بهره می برند؛ فضاهای گوشه های حیاط نیز مکان هایی سرپوشیده و مستقل اند که فقط از نور سقف استفاده می کنند و از طریق راهروها، به حیاط خانه مرتبط می شوند. به این ترتیب، روشن است که فضاهای مجموعه به میزان ارتباط و پیوندشان با حیاط اعتبار می یابند و فضاهای دور از منظر حیاط کم اهمیت ترند. در هر جبهه از حیاط، فضاهای میانی ارتفاعی به اندازه دو طبقه پیدا کرده و به همراه فضاهای طرفین خود، که دو طبقه اند، حصاری یک اندازه به گرد حیاط پدید آورده اند. در این میان، فقط جبهه جنوبی حیاط اندکی مرتفع تر شده و این، بعلاوه وجود بادگیری بر فراز ایوان این جبهه، آن را از دیگر جبهه های حیاط تا حدی متمایز کرده است. دو نمای شمالی و جنوبی حیاط با یکدیگر تفاوت دارند، اما در تقسیمات کلی مشابه اند: هر یک عنصری در میانه و دو قاب بلند در طرفین دارند؛ اما تفاوت آنها در استقرار ایوان (فضای نیم باز) در میانه یکی و سه دری (فضای بسته) در مرکز دیگری است. تشابه دو نمای شرقی و غربی نیز تفاوت دو نمای مذکور را برجسته ساخته است. نکته قابل توجه در نماهای شرقی و غربی این است که این دو، علی رغم نماهای کاملا مشابهشان، در انتظام افقی متفاوت اند: در جبهه شرقی، اتاقی سه دری در مرکز واقع شده و دو کفش کن در دو جانب آن قرار گرفته است؛ اما در مرکز جبهه غربی، یک تالار چلیپا شکل نشسته که در دو سوی خود دو ورودی- متقارن با راهروهای نمای روبه رو- دارد. بعلاوه، جبهه غربی عمیق تر از جبهه شرقی است و بخشی از آن از دو لایه فضا تشکیل شده است. در بررسی نماهای حیاط، تفاوت بخش مرکزی هر نما با عناصر طرفین آن شایسته تامل است: عناصر مرکزی نماها قابی بلند به ارتفاعی معادل دو طبقه دارند؛ اما نمای راهروهای طرفین و سه دری های کناری آنها به دو بخش بالا و پایین تقسیم شده و خبر از دو طبقه مجزا می دهد که با انتظام فضایی پس این نماها کاملا مطابقت دارد. علاوه بر نماهای حیاط، آرایش آن نیز جالب توجه است: آب نما، به جای مرکز، در مقابل ایوان نشسته و در عوض، فضای سبز در مرکز قرار گرفته است. حجم سبز و بی شکل درختان و بوته ها در مرکز این حیاط منظم و باقاعده فضای آن را تقسیم کرده و به آن تنوع خاصی بخشیده است. این تفاوت (در میان حجم سبز و هندسه نما) در عین حال کیفیت نماهای حیاط را نمودار ساخته و به نظم و هندسه و تقارن آن وضوح بخشیده است. چنانکه گذشت، آب نما در مقابل ایوان قرار گرفته است یا به تعبیر دیگر، ایوان در پای آب نما نشسته و به آن می نگرد. در این ترکیب، ایوان و آب نما با یکدیگر پیوند یافته اند و گفتگوی آنها به حکایت اصلی حیاط بدل شده است. این حالت ایوان را از دیگر عناصر متمایزتر کرده است تا آنجا که به اعتباری می توان حیاط این خانه را حاصل تجمعه ایوان و آب نما(بازیگران اصلی) در یک سو و سه نمای دیگر، در سوی مخالف، دانست. بخش دیگر فضاهای خانه سرداب هایی است که در مرکز جبهه های شرقی و جنوبی و گوشه جنوبی جبهه غربی واقع است. سرداب شرقی با پلکان به فضایی راه دارد که نهر آب زیرزمینی در آن جاری است و سرداب جنوبی در انتها به اتاق بادگیر باز می شود. این فضاها همگی اشکال کامل و منظم دارند؛ و این حاکی از اعتبار و اهمیت آنها در چشم طراح خانه است. منبع نوشتار: arthut.co