جستجو در تالارهای گفتگو

مقدمه ای بر محتوا مقدمه انسان اجتماعي همواره نسبت به انتقال مفاهيم در كوتاه‌ترين زمان و به سهل‌ترين طريق، تمايل داشته گاهي از واقعيات ملموس و عيني، مفاهيم ذهني بسازد و زماني از مفاهيم ذهني، واقعيات عيني ساخته و به امور و اشياء مفهوم ‌دهد. يكي از مفاهيم عمده در ادبيات آموزشي، تدوين محتواي آموزشي مي‌باشد كه حاوي موضوعات اساسي چون هدف‌هاي نهايي و كلي با توجه به فلسفه آموزش، اهداف و راهبردهاي لازم براي رفع نيازها مي‌باشد. محتواي آموزشي فرايندي است مستمر كه به صورت مجموعه‌اي، مفاهيم متشكل و كلي و مجموعه نيازهاي‌، آموزشي را براساس تدبيري راهبردي و موضوعي هدايت مي‌كند و شامل كليه نيازهاي آموزشي جامعه اعم از نيازهاي فردي و اجتماعي و همچنين اولويت‌ها و مقاصد و اهداف براساس سياست‌ها و خط مشي‌هاي مورد نظر، اطلاعات و دانش مطابق با نيازها، وسايل و ابزارهاي لازم براي تحقق اهداف مي‌باشد. درواقع از طريق مجموعه فعاليت‌هاي هدف‌دار و مبتني بر نياز و متكي بر روش‌هاي مناسب است كه مي‌توان به نظريات و اهداف مشخص شده در برنامه آموزش طي فرايند برنامه‌ريزي آموزشي جامعه عمل پوشاند اين مجموعه فعاليت‌هاي هدف‌دار و نظام‌مند و روش مدار خود طي يك فرايند منطقي و منظم علمي، چارچوب محتواي آموزشي را در سطح برنامه‌هاي خُرد و كلان آموزشي طرح‌ريزي مي‌كند و چگونگي سازمان‌بندي محتوا را براي تحقق اهداف مشخص مي‌كند. در تدوين محتواي آموزشي، مرور نظريه‌هاي برنامه‌ريزي آموزشي به ويژه نظريه‌هاي جديدتر و كاراتر، راهكارها و شيوه‌هاي اعمال نظريه‌ها در محيط‌هاي واقعي آموزش (مدارس و...)، عوامل تشكيل دهنده محتوا، بحث تعادل روش و محتوا در برنامه‌هاي آموزشي، راهنماي تهيه و تدوين و تاليف محتواي آموزشي در هر سطح از طريق تهيه كتاب‌هاي درسي و آموزشي، نقش روش‌هاي ياددهي، يادگيري در تحقق اهداف برنامه‌ها و به ويژه جايگاه و تاثير ارزش‌ها در همان راستا، زمينه‌هاي مهم و عمده در آموزش مي‌باشد كه بايد به صورت بحث وتبادل نظر و نقد و بررسي، پيشنهادهاي مفيد و موثر فرهيختگان، كارشناسان موردتوجه قرار گيرد. تدوين محتوا: محتوا، اصول و مفاهيمي است كه به اشخاص و مخاطبين ارائه مي‌شود تا ورود آنان را به فعاليت‌هاي آموزشي، ميسر و رسيدن آنان را به هدف‌هاي اجرايي امكان‌پذير سازد. محتوي آموزشي بر اساس هدف‌هاي آموزشي معين، تهيه و تنظيم مي‌شود و مطالب و فعاليت‌هاي پيشنهادي دقيقا با هدف‌هاي كلي، جزئي ورفتاري مطابق و همسو بوده تا تحقق آن را امكان پذير سازد، به عبارتي ديگر، رفتارهايي كه در هدف‌هاي اجرايي ذكر مي‌شوند، بايد راهنماي گزينش محتواي آموزشي قرار گيرند.يكي از اصول مهمي كه بايد در طراحي آموزشي مورد توجه قرار گيرد، تهيه و تنظيم محتواي آموزشي است، زيرا هنگام طراحي آموزشي بايد درباره مطالب مشخصي كه در برنامه گنجانده خواهد شد تصميم گرفته شود، به طور كل در اين زمينه همواره دو سوال مطرح مي‌شود: الف) چه اصولي در اين محتواي آموزشي و تصميم‌گيري بايد رعايت شود؟ ب) تهيه و تنظيم محتوا چگونه بايد انجام گيرد؟به طور كلي، اصول و ضوابطي كه در تهيه و تنظيم محتوا و متون آموزشي بايد در نظر گرفته شود عبارتند از: 1- ميزان علاقه، رغبت و توانايي افراد: محتواي آموزشي بايد با گروه سني، قوه درك، علايق و رغبت افراد مطابقت داشته باشد تا براي همه آنها با قابليت‌هاي متفاوت، فرصت‌هاي مناسبي براي رسيدن به هدف‌هاي آموزشي فراهم كند. 2- مفاهيم، اصول و قوانين هر علم: مفاهيم موجود، در محتواي آموزشي را بايد در خزانه علوم مختلف جستجو كرد. خزانه هر علم به مجموعه اطلاعات، ميراث علمي و مجموعه دانش اندوخته شده و سازمان يافته هر علم اطلاق مي‌شود. 3- ساخت علوم مختلف: منظور از ساخت هر علم شيوه‌اي است كه دانش اندوخته شده در آن علم يا رشته، بر اساس آن سازمان يافته است. هر علم ساخت ويژه خود را دارد و مجموعه مفاهيم اساسي خاصي را براي توصيف پديده‌هاي موجود، در چارچوب خود مي‌طلبد و روش‌ها و قواعد اساسي ويژه خود را دارد، يعني براي پي بردن به صحت و سقم يافته‌هاي موجود در هر علم بايد از روش و ضوابط خاصي استفاده نمود، در انتخاب و تنظيم محتواي آموزشي، همه اين ويژگي‌ها بايد مورد توجه قرار گيرند. 4- توالي مطالب: مطالب محتوا و متون آموزشي بايد در يك خط سير مشخص و به صورت منطقي و با توجه به ساخت ويژه آن رشته و علوم تهيه و تنظيم شود. زيرا ساخت هر رشته از دانش، بر اساس يك سلسله مراتب شكل گرفته است. ترتيب و توالي منطقي مفاهيم به گونه‌اي است كه مي‌توان آن را در يك هرم قرار داد، به طوري كه مفاهيم كلي و عمومي‌تر در قاعده و طبقات پايين هرم و مفاهيم اختصاصي‌تر و فرعي‌تر در طبقات بالايي آن جاي داشته باشد. 5- تازگي موضوع: محتواي آموزشي، چه از لحاظ مباحث و شيوه‌ها و چه از لحاظ مثال‌ها و ارقام و آمار، بايد جديد و متحول و متناسب با شرايط و نيازهاي روز باشد و مآخذ آن جديد و از اعتبار علمي كافي برخوردار باشد. 6- ميراث فرهنگي: محتواي آموزشي بايد مطالب مربوط به ميراث فرهنگي جامعه را در برداشته باشد زيرا هدف‌هاي آموزشي، هميشه بر اساس ارزش و فرهنگ حاكم بر جامعه تنظيم مي‌شوند و چنانچه مفاهيم فرهنگي در محتوا كه وسيله رسيدن به هدف‌هاي آموزشي هستند منظور نشود نمي‌توان انتقال و تثبيت ارزش‌هاي فرهنگي را از برنامه آموزشي انتظار داشت. (لطفي‌پور، 1361) 7- پرورش مفاهيم اساسي و روش‌ها: مفاهيم موجود در محتواي آموزشي بايد بر اساس تحليل مفاهيم اساسي و شناخت روش‌هاي درست، بر پروراندن و رشد انديشه تاكيد داشته باشد، نه انتقال انبوه واقعيت‌هاي علمي، محتواي واقعيت‌هاي علمي بايد طوري انتخاب و تنظيم شود كه هم برانگيزاننده باشد و هم افراد رابه مفاهيم كلي و اساسي برساند. بررسي جداگانه واقعيت‌هاي علمي در محتوا، به پرورش فكر سازنده و يا ايجاد يك مفهوم قابل تعميم نمي‌انجامد. 8- ارتباط با مسائل روز: محتواي آموزشي بايدحتي‌الامكان مرتبط با زندگي روزمره و محيط اجتماعي ‌باشد مطالب نبايد خشك و بي‌ارتباط با زندگي انسان و مصاديق روز مطرح شود در واقع ربط علم با زندگي انسان، يكي از هدف‌هاي مهم فعاليت‌هاي آموزشي است، بنابراين هنگام تهيه و تنظيم محتوا و متون، بايد اولويت‌را به موضوعات و مسائلي داد كه براي جامعه حائز اهميت است. 9- انطباق با زمان آموزش: تهيه و تنظيم محتوا بايد برمبناي پيش‌بيني مدت زماني ‌باشد كه براي آموزش نياز است و چنان چه محتواي تنظيم شده براساس زمان تخصيص يافته تهيه و تنظيم نشود، هرگز نمي‌توان در فرايند آموزش، فعاليت مطلوب آموزشي و تحقق هدف‌ها را انتظار داشت. چارچوب محتوا:چارچوب تدوين محتوا چند مفهوم اساسي را دربرمي‌گيرد: 1- پيام‌ها (چه پيام‌هايي بايد در غالب محتواي آموزشي به پيام‌گير منتقل شود) 2- متن محتوا 3= هدف 4- نتايج در واقع اين چارچوب داراي سه كاركرد است: تجويزي، تحليلي و روش شناختي. تجويزي بودن بدين معنا است كه تدوين متن آموزشي ومفهوم‌سازي بايد براي هر قشر و هر وضعيت معيني باشد. تحليلي بودن آن بدين معنا است كه بررسي نتايج محتواي آموزشي امكانپذير باشد و روش شناختي بودن آن بدين معنا است كه رشد و پيشرفت نظامند روش‌هاي تدوين محتوا امكان‌پذير باشد.