جستجو در تالارهای گفتگو

محمد مهدی محمودی دومین كنفرانس آموزش مهندسی با نگرش به آینده چکیده ظهور و پیدایش روزافزون فناوری‎های نوین ارتباط از راه دور و شناخت عوامل بالقوه آنها موجب شده تا سوالات بسیاری درخصوص این كه چگونه و به چه نحو می‎توان از راه دور با دانشگاه‎ها برقراری ارتباط را مطرح کرد. فناوری، ابداع و نوآوری در سیستم‎های ارتباطی بسیاری از رشته‎های علمی استفاده می‎شود و به طور معمول با پدیدار شدن فناوری، یک خط مشی چالش‎برانگیز در تمامی سطوح عالی آموزشی و به ویژه در آموزش معماری به وجود آمده است. آموزش از راه دور در دانشگاه از سال 1970 آغاز شد و امروزه بسیاری از دانشگاه‎های جهان که به شیوه کلاسیک دانشجویان معماری را آموزش می‎دهند، نیز آموزش از راه دور را توصیه کرده و این امکان را برای دانشجویان فراهم می‎کنند که در کلاس‎های مجازی بدون توجه به بعد مسافت، با استفاده از فناوری‎های اطلاعاتی جدید شرکت کنند. در این مقاله ویژگی‌‎های آموزش از راه دور در دانشگاه مشخص شده و مشکلات و مزایای استفاده از این سیستم برای دانشجویان رشته معماری تعیین می‎گردد. همچنین با توجه به اینکه در بسیاری از موارد مطالب لازم برای اشتغال حرفه‎ای دانش‎آموختگان رشته معماری در مدارس معماری آموزش داده نمی‎شود، مزایا و ارتباط چنین سیستم آموزشی با شرکت‎های مهندسان مشاور مورد بررسی قرار خواهد گرفت. واژه‎گان کلیدی: آموزش معماری، فناوری اطلاعات، آموزش از راه دور، اینترنت مقدمه تکنولوژی، ابداع و نوآوری در سیستم‎های ارتباطی توسط بسیاری از رشته‎های علمی مورد ارجاع واقع می شود. به‎طور معمول تکنولوژی‎های نوین یک خط مشی چالش برانگیز را در تمامی سطوح عالی آموزشی و به‎خصوص در آموزش معماری خلق می‎کنند. با توجه به اینکه افزایش تاثیر سیستم‎های ارتباطی بخش جدانشدنی زندگی انسانی است، دسترسی به اطلاعات اشتراکی که اینترنت عرضه می‎کند، به قدری نامحدود و پایان ناپذیر است که می‎توان تصور کرد انتقال دانش کاملاً از طریق اینترنت انجام می‎شود. مانوئل کاستلز عصر اطلاعات را این چنین توضیح می‎دهد: " ساختار اجتماعی عصر اطلاعات که با این حقیقت ارتباط می‎یابد که هرچیز مهمی که قدرت، پول و اطلاعات ایجاد می‎کند، طی تغییرات جاری در شبکه‎ها اتفاق می‎افتد [1]. کاستلز جوامع امروزی را "جوامع شبکه‎ای" می‎نامد و آن را به عنوان فرمی جدید از ساختار اجتماعی می‎بیند و نه صرفاً برچسبی برای پدیده‎های تکنولوژیکی. جوامع دارای ارتباط شبکه‎ای به‎گونه‎ای است که نه تنها هویت فردی به وسیله ارتباطات درون شبکه تعریف می‎شود، بلکه درون یک خانواده، طایفه، قبیله و یا کشور نیز قابل تعمیم است [2]. در بعضی کشورها مانند امریکا کاربردهای سیستم‎های آموزش از راه دور از آموزش دوره ابتدایی امروزه آغاز گشته است. هوران در شرح جوامع دیجیتالی جدید درمورد سیستم آموزشی توضیح می دهد که مسئولان مدارس می‎توانند ارتباطات جامعه را که می‎تواند با ترکیب توسعه شبکه اینترنت مدرسه و آموزش مادام العمر برای حمایت از نیازهای آموزشی و پرورشی در تمامی جامعه توسعه یابد، غنی کرد. معلمان می‎توانند از ارتباطات با پهنای باند جدید در خانه برای تشویق و تقویت ارتباطات با کودکان و والدین آنها در جامعه استفاده کنند. آموزش در سطوح عالی (هم دبیرستان و هم دانشگاه) را می‎توان با تکنولوژی جدید القایی در همکاری با تجارت و دانشجویان و دانش آموزان درنظر گرفت و درمورد آن تحقیق کرد [3]. در بسیاری از نهادها و سازمان‎ها سعی می‎شود زیرساخت مورد نیاز برای برنامه‎های آموزش از راه دور خارج از مدارس معماری شکل گیرد و آموزش معماری نیز خود را با این شکل جدید مجهز می‎کند تا نقش خود را درون متن تغییرات جهانی تعیین و تعریف کند. برنامه‎های آموزش از راه دور امروزه آغاز شده است تا جای خود را در برنامه درسی و آموزشی دانشگاه‎ها باز کند و یا حداقل احتمال چنین برنامه‎هایی شروع شده است و مورد بحث و بررسی قرار دارد. بدیهی است که آینده سیستم‎های آموزشی به دلایل بسیاری همچون صرفه‎جویی در زمان، دلایل اقتصادی، افزایش علاقه‎مندی به تحصیل و غیره به‎طور معمول براساس آموزش از راه دور خواهد بود. با پیشرفت ارتباط آموزش از راه دور به‎تدریج شکل کتابخانه‎های دانشگاه‎ها و فضاهای آموزشی نیز تغییر می‎کند و سپس بر دیگر فضاهای جنبی آموزشی مانند سالن اجتماعات و فضاهای گروهی و ... تاثیر خواهد گذاشت، که البته در آغاز دوران گذاری دارد و با چالش‎هایی روبه‎رو خواهد بود. دانشگاه مجازی دانشگاه مجازی مركز آموزشی است كه دروس و برنامه‌های آموزشی را از طریق شبكه اینترنت به دانشجو ارایه می‌كند و او با استفاده از سامانه اینترنتی نیازهای آموزشی خود را، از راه دور رفع می‌نماید (شکل 1). بر این اساس "دانشگاه مجازی" نوعی آموزش از راه‌دور است كه در آن فناوری وب و اینترنت برای آموزش و ارزشیابی دانشجو به‎كار گرفته می‌شود. شکل 1- آموزش مجازی برای بانوان در هندوستان مزایای آموزش مجازی یكی از مهم‎ترین دلایل ضرورت سازماندهی دانشگاه‎های مجازی در ایران تقاضای روزافزون جوانان برای ورود به دانشگاه است كه با توجه به محدودیت منابع و ظرفیت آموزشی در نظام آموزشی فعلی به یك موضوع اجتماعی تبدیل شده است. این در حالی است كه در آموزش مجازی محدودیت مكانی و یا زمانی وجود ندارد (شکل 2) و دانشجو می‌تواند بر حسب تمایل، زمان و واحدهای درسی خود را انتخاب كند و همچنین نیازی نیست تا تعداد دانشجویان به حد نصاب برسد و واحدهای ارایه شده نیز محدودیتی ندارند. در این شیوه آموزش با تعداد محدودی استاد می‌توان دانشجویان بسیاری را پوشش داد. شکل 2- عدم محدودیت زمانی و مکانی در آموزش از راه دور آموزش از طریق اینترنت سابقه طولانی ندارد ولی امروزه به عنوان قوی‎ترین روش آموزشی مطرح می‌شود و تقاضای فراوانی برای به‎كارگیری اینترنت در آموزش وجود دارد. رشته‌های متفاوت و دانشگاه‎های معتبر و متفاوتی كه این رشته‌ها را ارایه می‌كنند، امكان ادامه تحصیل برای هر كسی كه سیستم مورد نیاز رایانه‌ای، توانایی مالی پرداخت شهریه دانشگاه و هزینه ارتباط تلفنی را دارد فراهم می‌كند. تكنیك‎های آموزشی كه در این روش استفاده می‌شوند نیز متنوع هستند. انتشار متون، فایل‎های صوتی و تصویری تدریس، اسلایدها و نمودارهای درسی، اتاق‎های گفتگو و كنفرانس و استفاده از شبكه‌های آموزش رادیویی و تلویزیونی بر روی اینترنت از آن جمله هستند. علاوه بر این دسترسی بهتر به كتابخانه‌ها و منابع آموزشی و امكان جستجوی سریع در حین مطالعه دروس بدون آن كه نیاز به ترك محیط مطالعه و صرف وقت باید نیز به كیفیت این شكل از تحصیل می‌افزاید. در آموزش از راه دور امکان استفادۀ همزمان از اطلاعات متفاوت وجود دارد. به این معنی که همزمان با ارائه اطلاعات آموزش از راه دور، دانشجو می‎تواند به اطلاعات یارانۀ خود و یا دیگر سایت‎ها دسترسی داشته باشد. دانشگاه مجازی در ایران امروزه صدها دانشگاه معتبر در سراسر دنیا دروس و رشته‌های دانشگاهی خود را از طریق اینترنت ارائه می‌كنند و تنوع رشته‌ها و دروس ارایه شده با این روش بسیار زیاد است. دانشگاه مجازی در ایران صنعتی نوپا در تكنولوژی آموزشی و آموزش از راه دور است، اما مراكز و موسسات آموزشی به ویژه دانشگاه‎ها در تلاش هستند تا هرچه سریع‎تر الگویی مناسب با ساختار آموزشی و فرهنگی كشور در زمینه آموزش الكترونیكی به منظور تاسیس دانشگاه‎های مجازی ارایه كنند. پایان دهه ۱۳۷۰‬ آموزش مجازی در دستور كار دانشگاه تهران قرار گرفت و پروژه‌هایی تحت این عنوان آغاز شد. سال ۱۳۸۰‬ سایت آموزش مجازی دانشگاه تهران با ارایه ۹‬ درس برای دانشجویان روزانه راه‌اندازی شد و از نیمسال اول تحصیلی همان سال بهره‌برداری از آن آغاز شد. در همان سال وزارت علوم، تحقیقات و فناوری از تاسیس دانشگاه اینترنتی خبر داد كه تحت نظر آن وزارتخانه، به صورت موسسه غیرانتفاعی نوع اول در سراسر كشور خدمات آموزشی ارایه خواهد داد. ‬‬‬ به دنبال آن تعدادی از دانشگاه‎ها نیز اعلام كردند كه راه‌اندازی آموزش الكترونیكی را جزو برنامه‌های خود قرار داده و هم‌اكنون تعدادی از آنها دروسی را به صورت تك درس برای دانشجویان حضوری خود به صورت مجازی ارایه كرده‌اند. در همین چارچوب برخی كارشناسان فناوری اطلاعات معتقدند باید با پشتیبانی فرهنگی و فرهنگ‌سازی، افراد را قبل از دانشجو شدن با فضای دانشگاه مجازی آشنا كرد تا به دنبال پذیرش مسولیت در فرآیند آموزشی باشند، لذا پشتیبانی فرهنگی نیز در آموزش مجازی ضروری است تا از برخی آسیب‎ها در این زمینه پیشگیری شود.