بررسی ماهیت حریم خطوط برق در حقوق ایران

نیروی برق یكی از مهمترین منابع انرژی در عصر حاضر است كه نقش حیاتی در زندگی بشر امروز ایفا می‌كند. طی قرن اخیر كاربرد این انرژی روند افزایشی یافته و بالتبع چگونگی و نحوه انتقال این انرژی به یك امر پیچیده و مهم تبدیل شده است.

نیاز آحاد جامعه به برخورداری و تداوم بهره‌مندی از این نیرو باعث شده است كه دولت‌ها در اقصی نقاط دنیا تدابیر متنوع فنی و حقوقی در جهت حفظ و نگهداری از خطوط انتقال نیروی برق، اندیشیده و اعمال كنند.

اصولاً به موازات صنعتی شدن كشورها، تاسیسات عظیم عمرانی متنوعی از قبیل خطوط انتقال نفت و گاز، راه و را‌ه‌آهن، خطوط انتقال و توزیع نیروی برق ایجاد شده است كه كمال و تداوم انتفاع از آن‌ها و جلوگیری از زیان‌های احتمالی نیازمند اتخاذ تدابیر و وضع قوانین و مقررات و اجرای صحیح آن‌ها است و به همین دلیل است كه در حقوق كشورها مقررات ویژه‌ای به این امر مهم اختصاص پیدا كرده است. این مقررات عموماً تحت عنوان “Protection Zone” جهت حفاظت از این تاسیسات عمرانی به حقوق كشورها راه پیدا كرده است.

در حقوق كشور ما نیز در چند دهه اخیر قانونگذار برای جلوگیری از ورود ضرر و زیان به این تاسیسات و به منظور كمال و تداوم بهره‌برداری از آن‌ها، قوانین و مقرراتی را وضع كرده است لیكن این مقررات و قواعد جدید را در قالب یك مفهوم فقهی و سنتی و تحت عنوان حریم تشریع كرده است.

در مورد خطوط انتقال و توزیع نیروی برق نیز اولین بار قانون سازمان برق ایران مصوب 1346، منطقه‌ای را تحت عنوان حریم، جهت حفاظت و نگهداری از خطوط انتقال و توزیع نیروی برق پیش‌بینی كرد و تصویب‌نامه هیات وزیران كه بنا به تبصره 2 ماده 18 این قانون تصویب شد حریم این خطوط، میزان آن و سایر مقررات مربوط به آن را تعیین كرد و بدین ترتیب كلیه اشخاص از اعمال برخی از تصرفات در فواصل معینی از این خطوط منع شدند. واژه حریم در فقه و قانون مدنی دارای تعریف مشخصی است و بار معنایی خاصی دارد و استفاده از آن برای وضع مقررات در خصوص تاسیسات عمرانی و منابع طبیعی كشور، وضعیت حقوقی جدیدی را به وجود آورده كه بررسی و مطالعه آن با توجه به گستردگی این قوانین و مقررات و همچنین گره خوردن این مقررات با حفظ منافع و مصالح عمومی از یك طرف و متعارض بودن این مقررات با منافع اشخاص در برخی موارد، از طرف دیگر، از اهمیت شایانی برخوردار بوده و دارای ارزش كاربردی است.

در این مقاله ضمن بررسی مفهوم حریم و مداقه معنای حقوقی آن در فقه و قانون مدنی، به مطالعه مفهوم حریم خطوط انتقال برق در قوانین و مقررات مرتبط خواهیم پرداخت.