نواندیشان | بهترین سایت علمی آموزشی کشور
پیشگفتار
آئين كاربرد دودكشهاي صنعتي كه بوسيله كميسيون فني استاندارد دودكشها زير نظر كميته ملي ساختمان و تحت نظارت شورايعالي استاندارد در موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران تهيه و تدوين گرديده است به استناد ماده يك (( قانون موادالحاقي به قانون تأسيس موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران مصوب 24 آذر 1349)) بعنوان استاندارد رسمي ايران منتشر ميگردد . براي حفظ همگامي و هماهنگي با پيشرفتهاي ملي و جهاني صنايع و علوم استانداردهاي ايران در مواقع لزوم و يا در فواصل معين مورد تجديدنظر قرار خواهند گرفت و هرگونه پيشنهادي كه براي اصلاح يا تكميل اين استانداردها برسد در هنگام تجديدنظر در كميسيون فني مربوط مورد توجه واقع خواهد شد .
بنابراين براي مراجعه به استانداردهاي ايران بايد همواره از آخرين چاپ و تجديدنظر آنها استفاده نمود .
آئين كاربرد دودكشهاي صنعتي
1- هدف و دامنه كاربرد
در طراحي دودكشهاي صنعتي كارخانجات نكته هائي را بايد منظور و رعايت نمود كه در اينجا مختصرا از آنها ذكر شده است . اين نكات را ميتوان به عنوان آئين كاربرد جهت دودكشهاي فوق درنظر گرفت .
2- ويژگيهاي فني دودكشهاي صنعتي
2-1- دودكشهاي صنعتي را ميتوان بدو صورت فلزي و يا با مصالح ساختماني طبق مشخصات زير بنا نمود . در ساختمان پي دودكشيهاي با مصالح ساختماني بايد از مواد غيرقابل اشتعال كه حداقل سه ساعت بتواند در مقابل آتش دوام بياورند استفاده نمود , ضمنأ بايد اين نوع دودكشها پي مستقلي داشته باشند .
2-2- سطح مقطع دودكشهاي مذكور هنگاميكه از سقف عبور مينمايد بايد تا 15 سانتيمتري قبل و بعد از ضخامت سقف ثابت بماند .
2-3- دودكشها بايد داراي دريچهاي باشد كه بتوان بآساني داخل آن شده و يا براحت با وسايلي داخل آنرا تميز نمود . اين دريچه بايد در موقعيكه از دودكش استفاده ميشود كاملا بطريقي بسته شود كه دود از لابلاي آن نفوذ ننمايد .
2-4- اجسام و مواديكه قابل اشتعال هستند مانند وسائل چوبي و پلاستيكي و غيره نبايد به دودكش تكيه و يا در حوالي آن قرار گيرد .
2-5- قبل از ساخت دودكش بايد كليه پيشبينيهاي لازم بمنظور جلوگيري از آتشسوزي احتمالي آنها بعمل آيد .
2-6- سطح داخلي دودكشها بايد عاري از هرگونه برجستگي باشد .
2-7- حداكثر فشار عمودي باد برجدار سطح دودكش با توجه به ضريب اطمينان حدود 320 كيلوگرم برمتر مربع منظور ميگردد . اين مقدار فشار در حالتي است كه مقطع دودكش چهارگوش باشد . چنانچه دودكش داراي مقطع شش گوش باشد مقدار فوق الذكر در 0/75 و براي مقطع هشت گوش در 0/65 و براي دايره شكل در 0/55 ضريب ميگردد .
2-8- دودكشهاي مرتفع بايد به دستگاه برقگير مجهز گردند . برقگير در بالاي دودكش و به اندازه يكمتر بلندتر از قله دودكش نصب ميگردد و بوسيله تسمه مسي به ضخامت سه ميليمتر و عرض 2 سانتيمتر كه بجدار خارجي دودكش بوسيله بستهاي مسي متصل شده است از بالا به پائين هدايت ميشود . انتهاي تسمه به صفحه مسي بابعاد كافي ( يكمتر مربع ) بضخامت 1/6 ميليمتر كاملا لحيم شده و در عمق كافي در محل مرطوبي در زمين قرار ميگيرد .
3- انواع دودكشهاي صنعتي
دودكشهاي صنعتي را ميتوان به سه دسته تقسيم كرد :
3-1- دودكشهاي مربوط به كورههاي با حرارت كم .
3-2- دودكشهاي مربوط به كورههاي با حرارت متوسط .
3-3- دودكشهاي مربوط به كورههاي با حرارت زياد .
4- دودكشهاي صنعتي با مصالح ساختماني
4-1- دودكش با مصالح ساختماني براي حرارت پائين
اين نوع دودكشها در كورههاي ديگ بخار , كورههاي سولفور يا پارافين , كوره ذوب سرب و غيره بكار ميرود . ديواره اين دودكشها بايد از مصالح بنائي تخت يا بتن مسلح به ضخامت حداقل 20 سانتيمتر بوده و اگر از سنگ لاشهاي براي ديواره آن استفاده شود بايد ضخامت آنرا در حدود 36 سانتيمتر درنظر گرفت . داخل اين دودكشها را بايد با آجر نسوز بقطر 16 ميليمتر كه بتواند در برابر حرارت 980 درجه سانتيگراد مقاومت نمايند پوشاند . ارتفاع اين نوع دودكشها بايد يكمتر از مرتفعترين ساختمانهائي كه در مجاور آن و بشعاع چهارمتري از آن قرار دارند بلندتر درنظر گرفته شود .
4-2- دودكشهاي با مصالح ساختماني براي حرارت متوسط
اين نوع دودكشها در كورههاي ذغال سنگ , كودسازي , مولد گاز و غيره بكار ميرود . ديوار دودكشها بايد از مصالح ساختماني سخت يا بتن مسلح كه ضخامت جدار آن حداقل 20 سانتيمتر باشد ساخته شود . در صورتي كه دودكش با سنگ لاشه بنا شود ضخامت ديواره آن حداقل 30 سانتيمتر منظور ميگردد . جدار داخلي دودكشهاي با مصالح ساختماني بايد با آجر نسوز كه ضخامت آن حداقل 11 سانتيمتر بوده و با ملات نسوز آستر گرديده است ساخته شود .
آستر با ملات نسوز بايد تا ارتفاع حداقل 7/5 متر از محل اتصال كوره به دودكش بطرف بالا و از محل اتصال بطرف پائين تا حداقل 60 سانتيمتر ادامه يابد . ارتفاع اين دودكشها بايد سه متر از مرتفعترين ساختمانهائي كه در مجاور آن بشعاع 8 متر قرار دارند بالاتر بنا گردد . موقعيت ديواره اين نوع دودكشها بايد طوري باشد كه از ساير اجزاء ساختمان حداقل 5 سانتيمتر فاصله داشته باشد .
4-3- دودكشهاي با مصالح ساختماني براي حرارت بالا
اين دودكشها در كوره سراميك , كوره شيشه سازي و كوره ذوب فلزات بكار ميرود .
تمام اين دودكشها دو جداره بوده و هر ديواره آن داراي حداقل ضخامت 20 سانتيمتر و فاصله ميان دو جداره حداقل 5 سانتيمتر ميباشد . داخل اين دودكشها بايد از آجر نسوز به ضخامت حداقل 11 سانتيمتر كه روي آن با ملات نسوز آستر گرديده ساخته شود . ارتفاع اين دودكشها بايد 6 متر از كليه ساختمانهائي كه بشعاع 17 متر در مجاورت آن قرار دارند بالاتر پيش بيني شود بدنه اين دودكشها بايد از ساير قسمتهاي ساختمان بخصوص مواد قابل اشتعال فاصله كافي داشته باشد و طوري محصور شود كه خطري متوجه عابرين نگردد بعلاوه از اين فاصله جهت بازرسي دودكش استفاده شود .
5- دودكشهاي صنعتي فلزي
دودكشهاي فلزي بايد داراي ضخامت كافي بوده و دقيقأ جوشكاري گردد تا ايمني لازم در برابر نيروهاي مؤثر را دارا باشد .
ضخامت جدار دودكشهاي فلزي برحسب سطح مقطع آن جهت راهنمائي در جدول زير داده شده است .
اين دودكشها بايد از كانال تهويه هوا جدا و هيچگونه ارتباطي بآن نداشته باشد . دودكشهاي فلزي چون معمولا بسيار گرم ميگردند از اين لحاظ بايد حتمأ بقدر كافي از مصالح قابل اشتعال دور باشند .
رعايت مشخصات مربوط به دودكشهاي با مصالح ساختماني از لحاظ ارتفاع و تقسيم بندي و نوع براي دودكشهاي فلزي نيز الزامي است .
5-1- دودكشهاي فلزي براي حرارت پائين .
5-1-1- ارتفاع اين نوع دودكشها حداقل بايد يكمتر بلندتر از كليه ساختمانهائي باشد كه بشعاع سه متر از دودكش ساخته شدهاند .
5-1-2- قسمت خروجي اين دودكشها بايد در محلي ساخته شود كه خروج دود باعث ناراحتي ساكنين منازل اطراف نگردد .
5-1-3- دودكشهاي فلزي كه در خارج از ساختمان بنا ميشود بايد حداقل باندازه 15 سانتيمتر از هرگونه مصالح قابل اشتعال مانند سقفهاي چوبي و مشابه آن فاصله داشته باشد . دودكشهاي فلزي كه قطر دهانه آن از 45 سانتيمتر تجاوز ميكند بايد حداقل 10 سانتيمتر و چنانچه قطر دهانه آن از 45 سانتيمتر كمتر باشد حداقل 5 سانتيمتر از هرگونه مصالح غيرقابل اشتعال فاصله داشته باشد .
5-1-4- دودكشهاي فلزي كه خارج از ساختمان بنا ميشود حداقل بايد بفاصله 60 سانتيمتري از در و پنجره و معابر عمومي قرار گرفته و يا بدنه دودكش بخوبي عايق و يا حائل جلوي دودكش قرار داده شود تا خطر سوختگي ساكنين را تهديد نكند .
5-1-5- هرگاه دودكشهاي فلزي از سقف چوبي و نظير آن كه قابل اشتعال است بگذرد بايد بوسيله محافظ كه معمولا از ورقه آهن گالوانيزه درست ميشود از سقف قابل اشتعال جدا گردد . فاصله بين جدار خارجي دودكش و لوله محافظ بايد حداقل 15 سانتيمتر باشد طول لوله محافظ بايد 40 سانتيمتر بلندتر از ضخامت سقف بوده بطوريكه 20 سانتيمتر در زير و 20 سانتيمتر در بالاي سقف قرار گيرد .
5-2- دودكشهاي فلزي براي حرارت متوسط
5-2-1- ارتفاع اين دودكشها حداقل بايد سه متر بلندتر از كليه ساختمانهائي باشد كه بشعاع 8 متر از دودكش ساخته شدهاند .
5-2-2- اين دودكشها بايد 60 سانتيمتر از هرگونه مصالح قابل اشتعال مانند سقفهاي چوبي و مشابه آن فاصله داشته باشد .
محدوديتهاي بندهاي 5-1-3 و 5-1-4- در مورد دودكشهاي فلزي براي حرارت متوسط نيز صادق است .
5-2-3- فاصله بين جدار خارجي دودكش و لوله محافظ بايد حداقل 45 سانتيمتر باشد . طول اين لوله محافظ 40 سانتيمتر بلندتر از ضخامت سقف بوده بطوريكه 20 سانتيمتر در زير و 20 سانتيمتر در بالاي سقف قرار گيرد .
5-2-4- اين دودكشها در طبقهايكه دستگاه مواد حرارت قرار دارد بايد حداقل بفاصله 90 سانتيمتر از كليه كارهاي چوبي و مواد قابل اشتعال ديگر فاصله داشته باشد .
5-3- دودكشهاي فلزي براي حرارت بالا
5-3-1- اين دودكشها بايد با آجر نسوز به ضخامت 11 سانتيمتر كه با ملات نسوز آستر گرديده ساخته شود .
5-3-2- ارتفاع آستر در اين نوع دودكشها حداقل 8 متر از كوره بوده و چنانچه طول دودكش كمتر از 10 متر باشد معمولا تمام آن آستر ميگردد .
5-3-3- ارتفاع اين دودكشها حداقل بايد 7 متر از كليه ساختمانهائي كه بشعاع 17 متر از دودكش بنا شدهاند بلندتر باشد .
يادآوري – علاوه بر رعايت مواد فوق الذكر در مورد ارتفاع دودكشهاي صنعتي بايد كليه ضوابط و مقررات سازمان حفاظت محيط زيست نيز رعايت گردد .
