نواندیشان | بهترین سایت علمی آموزشی کشور
سند استراتژیک توسعه دوچرخه سواری در راستای تحقق توسعه پایدار توسط شهرداری تهران تهیه شده است که در اینجا خلاصه ای از آن ارائه می‌شود.
معرفی سند استراتژیک توسعه دوچرخه سواری :
آلودگی هوا عامل مرگ‌ومیر بیش از 5000 شهروند تهرانی در سال است. از طرفی، ارتباط تنگاتنگ جابه‌جایی و سلامتی بر سیستم سلامت فشار وارد می‌کنند. دلیل اصلی مشکل کیفیت هوای تهران، منابع متحرک آلاینده‌ها شامل همه شیوه‌های حمل‌ونقل موتوری با سوخت‌های فسیلی هستند. ازاین‌رو، چندین راهکار توسط شهرداری تهران برای کاهش آلودگی هوای تهران در بخش حمل‌ونقل اتخاذشده است.
این راهکارها شامل گسترش سریع سیستم قطار شهری (مترو)، برنامه تکمیل فیلترهای مخصوص وسایل نقلیه دیزلی، ارائه تسهیلات و مشوق‌ها برای برقی کردن وسایل نقلیه، افزایش سهم سفر با شیوه‌های حمل‌ونقل غیر موتوری (پیاده و دوچرخه) و معرفی اولین محدوده با آلایندگی پایین (Low Emission Zone) در کنار سایر طرح‌ها است. در بین همه راهکارها، افزایش سهم دوچرخه یکی از اهداف شهرداری تهران برای کاهش سهم حمل‌ونقل موتوری مخصوصا برای سفرهای کوتاه و متوسط شهری و آخرین کیلومتر سفر است.
در تابستان سال 1396، معاونت حمل‌ونقل شهرداری تهران دو کارگاه بین‌المللی با کمک و حمایت سازمان‌های بین‌المللی با تجربه در زمینه توسعه دوچرخه‌سواری و برای تدوین اولین چارچوب طرح جامع دوچرخه شهر تهران را برگزار کرد. این کارگاه 7 روزه با شرکت بیش از 40 نفر از متخصصان ایرانی و خارجی برگزار شد و خروجی آن سندی است که به‌عنوان چارچوبی برای توسعه الزامات در راستای افزایش سهم دوچرخه شهر تهران مورداستفاده قرار گرفت. این برنامه ضرورت راه‌اندازی به سیستم دوچرخه اشتراکی در محدوده مرکزی شهر تهران را مورد تأکید قرار داده است.
ساختار سند استراتژیک توسعه دوچرخه سواری :
این سند مشتمل بر 9 فصل است که ساختار اصلی این مطالعه را تشکیل می‌دهند.
- فصل اول به طرح مسئله در خصوص اهمیت و ضرورت توسعه دوچرخه‌سواری در شهر تهران و سوابق مطالعات مربوط به دوچرخه به‌عنوان یک شیوه حمل‌ونقلی در این کلانشهر اختصاص دارد.
- در فصل دوم، سیاست‌ها، اهداف کمی و کیفی و بودجه شهرداری تهران برای توسعه دوچرخه‌سواری ارائه شده است
- فصل سوم این سند به توضیح استراتژی کلان اقدامات مرتبط با توسعه دوچرخه‌سواری شامل استراتژی‌های اولین کیلومتر سفر و آخرین کیلومتر سفر پرداخته است.
- فصل چهارم چگونگی پیشبرد استراتژی سند را تشریح می‌کند و بر یکپارچگی فعالیت‌ها و برنامه‌ها در سه زیربخش اصلی سازمان‌افزار، سخت‌افزار و نرم‌افزار تأکید می‌کند. همچنین اصول کلی حاکم بر برنامه‌ها را بیان می‌کند.
- فصل پنجم به‌طور اختصاصی به فعالیت‌های مربوط به بخش سخت‌افزار می‌پردازد. دوچرخه اشتراکی، دوچرخه شخصی، تسهیلات دوچرخه‌سواری و ویژگی‌های اصلی یک شبکه دوچرخه از مباحث مربوط به این فصل است.
- در فصل ششم، نحوه ترغیب شهروندان به دوچرخه‌سواری در قالب برنامه‌های فرهنگی، اجتماعی، آموزشی و … برای گروه‌های هدف، در زیر عنوان نرم‌افزار ارائه شده است.
- در فصل هفتم، مسائل مدیریتی، سازمانی و اجرایی سند موردتوجه قرارگرفته است. تشکیل کارگروه‌های سیاست‌گذاری و اجرایی، تدوین و تصویب قوانین حمایتی، اعمال قانون و استفاده از ظرفیت‌های بخش خصوصی برای پیشبرد این سند استراتژیک در این فصل بیان شده است.
- فصل هشتم، سازوکاری را برای انتخاب و اولویت‌بندی پروژه‌های مرتبط با توسعه دوچرخه‌سواری ارائه کرده است.
- در فصل نهم برنامه اجرایی سند و جزییات لازم برای اجرای این برنامه، به صورت کلی آورده شده است.
اهداف کیفی
- افزایش ایمنی دوچرخه‌سواران در معابر شهری
- افزایش دسترسی به مراکز مهم سکونت و کار
- ایجاد یکپارچگی بین مود دوچرخه و کلیه شیوه‌های حمل‌ونقل عمومی و پاک
- ایجاد شبکه متصل و به‌هم‌پیوسته دوچرخه‌سواری در شهر تهران
- بهبود کیفیت فضاهای عمومی ارزشمند
- توسعه هماهنگی بین سیاست‌های کلان حوزه حمل‌ونقل
- افزایش تسهیلات حمایتی و مشوق‌ها برای توسعه و ترویج دوچرخه‌سواری
- نهادینه کردن دوچرخه‌سواری در سبک زندگی شهروندان تهرانی و ترویج فرهنگ دوچرخه‌سواری
اهداف کمی
اهداف کمی سند استراتژیک دوچرخه‌سواری که با توجه به تجربیات جهانی و شرایط شهر تهران تعیین شده است، در جدول 1 تا 4 ارائه شده‌اند.
جدول 1: سهم هدف‌گذاری شده سفر با دوچرخه از کل سفرهای تهران از سال 1397 تا 1401
|
سال |
1397 |
1398 |
1399 |
1400 |
1401 |
|
تعداد کل سفرهای روزانه در شهر تهران (میلیون نفر – سفر) |
19.3 |
19.7 |
20 |
20.3 |
20.7 |
|
سهم دوچرخه از کل سفرهای روزانه شهر تهران (درصد) |
0.3 |
0.6 |
0.9 |
1.2 |
1.5 |
|
تعداد سفر روزانه با دوچرخه در شهر تهران (هزارنفر – سفر) |
58 |
118.2 |
180 |
243.6 |
310.5 |
جدول 2: عناوین پروژه‌ها و میزان حجم کار موردنیاز در بخش سخت‌افزار
|
عنوان پروژه |
حجم کار |
|
توسعه دوچرخه‌سواری در مراکز مستعد دانشگاهی و اداری |
25 مرکز |
|
تدوین استاندارد جامع و ضوابط طراحی مسیرهای دوچرخه استانداردهای طراحی و اجرای تسهیلات دوچرخه در شهر |
3 استاندارد |
|
نظارت بر بهره‌برداری دوچرخه اشتراکی در شهر تهران |
دوچرخه اشتراکی محدوده مرکزی تهران |
|
نظارت بر نصب پارکینگ دوچرخه و ایجاد مسیرهای ویژه دوچرخه و نظارت بر بهره‌برداری از خانه‌های ویژه دوچرخه |
400 پارکینگ، 550 کیلومتر مسیر و 100 خانه دوچرخه |
جدول 3: عناوین پروژه‌ها و میزان حجم کار موردنیاز در بخش نرم‌افزار
|
عنوان پروژه |
حجم کار |
|
برگزاری همایش‌های دوچرخه‌سواری |
20 همایش |
|
برگزاری کمپین‌های اجتماعی و فرهنگی |
10 کمپین |
|
طراحی سایت خدمات و اطلاع‌رسانی و آموزش دوچرخه‌سواری |
1 وبسایت و محتوای لازم |
|
تدوین محتواهای آموزشی دوچرخه‌سواری |
2500 دقیقه محتوای ویدئویی |
|
تهیه نرم‌افزار پایش میزان دوچرخه‌سواری |
تدوین و پشتیبانی 5 ساله نرم‌افزار |
|
ارائه مشوق‌های مالی از طریق نرم‌افزار |
– |
جدول 4: عناوین فعالیت‌های پیش‌بینی‌شده در بخش سازمان‌افزار
|
عنوان فعالیت‌ها |
|
پیشبرد و برگزاری مناقصه بین‌المللی دوچرخه اشتراکی |
|
پیگیری و تصویب استاندارد جامع و ضوابط طراحی مسیرهای دوچرخه |
|
پیگیری و تصویب سیاست‌های حمایتی در راستای توسعه استفاده از دوچرخه |
|
بازنگری و تصویب استانداردهای موجود دوچرخه و کلاه ایمنی و تدوین یک استاندارد واحد |
|
تدوین و تصویب قانونی که دوچرخه را به‌عنوان یک وسیله نقلیه به رسمیت بشناسد |
|
اعمال محدودیت قانونی تأثیرگذار برای موتورسیکلت‌ها مخصوصاً در محدوده مرکزی |
|
بازنگری سند توسعه دوچرخه‌سواری در کلانشهر تهران |
استراتژی
استراتژی‌های سند استراتژیک توسعه دوچرخه‌سواری در شهر تهران عبارت‌اند از:
- استفاده از سیستم دوچرخه اشتراکی در مناطق مرکزی شهر تهران (مناطق 6، 7، 11 و 12) برای انجام آخرین کیلومتر سفر
- استفاده از دوچرخه شخصی در مناطق غیر مرکزی برای اولین کیلومتر سفر و در محدوده ایستگاه‌های اصلی حمل‌ونقل عمومی (اتوبوس و مترو)
متدولوژی
حفظ رویکرد یکپارچه در سه بخش نرم‌افزار، سخت‌افزار و سازمان‌افزار، متدولوژی این سند برای توسعه دوچرخه‌سواری در شهر تهران است.
اصول توسعه دوچرخه‌سواری
- اجتناب از تقلید راهکارهای مرتبط با دوچرخه از شهرها یا کشورهای دیگر
- فراهم کردن زیرساخت لازم است اما کافی نیست.
- ملزومات و پیش‌نیازها برای تردد بیشتر دوچرخه‌سواران فراهم و اجرا گردد.
- از مناطقی با بیشترین پتانسیل توسعه دوچرخه‌سواری شروع کنید
- توسعه مناطق مساعد برای دوچرخه‌سواری
- اتصال محدوده‌های مساعد دوچرخه‌سواری با مسیرهای دوچرخه
- تشکیل شبکه متصل از مسیرهای دوچرخه
- توسعه معابر شهری با پروفایل استاندارد که شامل مسیر دوچرخه هم باشد.
- یافتن راهکار برای تردد دوچرخه در تقاطع معابر شریانی
- سیستم دوچرخه اشتراکی با لحاظ کردن ویژگی‌های تهران اجرایی شود
- تهیه استاندارد برای مقاطع عرضی معابر شهری
- تهیه استاندارد برای آرام‌سازی ترافیک در محدوده‌های موردنظر برای توسعه دوچرخه‌سواری
- بهبود کیفیت فضاهای عمومی موجود
- برخورد قانونی در میان‌مدت، با دوچرخه مانند موتورسیکلت و با موتورسیکلت مانند خودرو
سرفصل‌های اصلی فعالیت‌های بخش نرم‌افزار
- آموزش‌های همگانی (شامل آموزش دانش‌آموزان، کارمندان، دانشجویان و گروه‌های محلی به‌صورت نظری و عملی)
- اطلاع‌رسانی (با استفاده از فیلم‌های کوتاه، بروشورها، بنرها و بیلبوردهای تبلیغاتی به همراه استفاده از شبکه‌های مجازی)
- جشنواره و کارناوال‌های خیابانی (انواع فعالانی که با یونیفرم‌ها و رفتارهای مشخص در شهر دوچرخه‌سواری می‌کنند، با همراهی شهروندان دوچرخه‌سوار، سازمان‌های مردم‌نهاد و …)
- تعیین سفیران دوچرخه شامل: افراد یا تشکیل گروه‌هایی که وظیفه ترویج و اقناع‌سازی جامعه را جهت دوچرخه‌سواری به عهده داشته باشند.
- ایجاد فرایند پیک دوچرخه (پیک سبز) که بار و کالا را در سطح محله یا ناحیه حمل می‌کنند (از طریق سازماندهی گروه‌های محلی که حمل بار را بر عهده می‌گیرند.)
- پروژه سازماندهی دانش‌آموزان دوچرخه‌سوار (از طریق سازماندهی گروه‌های دانش‌آموزی داوطلب برای تردد خانه تا مدرسه)
- سازماندهی کمپین‌های بزرگ محلی یا سازمانی (از طریق سازماندهی هسته‌های اولیه داوطلبان محلی یا داوطلبان سازمانی)
سرفصل‌های اصلی فعالیت‌های بخش سخت‌افزار
- ایجاد زیرساخت‌های دوچرخه و شبکه یکپارچه
- اجرا و بهره‌برداری سیستم دوچرخه اشتراکی در محدوده مرکزی
- ایجاد تسهیلات پارکینگ در ایستگاه‌های اصلی مترو و پایانه‌های حمل‌ونقل عمومی
- تدوین استاندارد و ضوابط برای طراحی و اجرای زیرساخت و شبکه دوچرخه ایمن، متصل و مرتبط
سرفصل‌های اصلی فعالیت‌های بخش سازمان‌افزار
- تدوین سیاست‌ها و قوانین پیشنیاز
- به انجام رسانیدن پروژه‌های پیشنیاز
- تدوین بسته راهکارهای قانونی
- تدوین فرآیندها و استانداردها برای حمایت از دوچرخه سوار
- به‌کارگیری تکنولوژی‌های نوین برای اجرای قانون
