تفکر سیستمی و بهبود نگهداری ،عملیات، کیفیت فرآیند

این مقاله براساس تجربیات نویسنده و مشاهدات وی در دو کارخانه نگاشته شده است و از این بابت بر تجربهٔ ارزشمندی متکی است. جنبه‌های رفتاری بهبود فرآیند و انگاره‌های نگهداری و تعمیرات همراه با تعهد به اهداف مدیریت تولید و عملیات، برای ارائهٔ مطالب با هم ترکیب شده‌اند. همچنین از نمودارهای حلقوی علیت (که بخشی از جعبه ابزار پویاییهای سیستم به شمار می‌آیند) بین متغیرها و انگاره‌ها استفاده شده است. هدف ارائهٔ شناخت عمیق و ژرفانمایی در چارچوب تفکر سیستمی است. همچنین، این مقاله به توضیح علل موفقیت محدود اجرای طرحهای بهبود می‌پردازد و برای این معضل پیشنهاد می‌کند که رابطهٔ سنتی مشتری – تأمین کننده در خدمات نگهداری و تعمیرات، بین سیستم تولید و سیستم نگهداری و تعمیرات معکوس شود.

مقدمه

مسلماً، میزان پذیرش مدیریت کیفیت جامع (tqm) و مهندسی مجدد فرآیندهای کار و کسب (bpr) با تأکید بر تمرکز و توجه شدید به تفکر فرآیندگرا نیازی به اثبات ندارد. استادان دانشگاه، مشاوران و مدیران دست‌اندرکار به خوبی به ارزش درک فعالیتهای سازمان در چارچوب فرآیندها واقف شده‌اند و می‌دانند که فرآیندگرایی در تجزیه و تحلیل سازمان نسبت به وظیفه‌گرایی بسیار توانمندتر است. در عین حال، خود کار کردن گسترده‌ توأم با سازماندهی مجدد فعالیتهای تولیدی همراه با کاربرد فلسفه‌های مدیریت ناب و تولید به هنگام (jit) به اقدامات نگهداری و تعمیرات اهمیت قابل ملاحظه‌ای بخشیده است. از سوی دیگر همواره نگهداری و تعمیرات، فعالیتی اساسی در برقراری و حفظ هر واحد تولیدی به شمار آمده است و اکنون باید اضافه کنیم که نگهداری و تعمیرات تبدیل به یک کارکرد توانمند و حیاتی در کسب و کار شده است و بر صورتحساب سود و زیان و درآمدهای شرکت مؤثر است.
نگاهی به سالهای اخیر نشان می‌دهد در قلمرو نگهداری و تعمیرات بسیاری از مفاهیم، فلسفه‌ها و طرحهای جذاب ارائه شده است. از آن جمله می‌توانیم به نگهداری با مرکزیت قابلیت اطمینان (rcm) و نگهداری و تعمیرات بهره‌ور جامع (tpm) و بعضی انواع دیگر اشاره کنیم. طرحهایی که حول این مفاهیم و tqm پالاییده شده باشند مجموعه‌ای از راهبردها و راهنماییهای عملیاتی را به منظور بهبود کیفیت فرایند و قابلیت اطمینان فراهم می‌آورند.
Tqm، tpm و سایر فلسفه‌ها و فنون بهبود، مفاهیم و ابزارهایی قدرتمند برای رشد بهره‌وری و اثربخشی پدید می‌آورند. در هر حال، طراحی، اجرا و گسترش تدریجی طرحهای بهبود به سادگی امکان‌پذیر نیست، چرا که فشار در بیرون مرزهای کارخانه برای دستیابی به تولید بیشتر وجود دارد و ذهنیت «نداشتن وقت کافی» بر بسیاری از اقدامات مدیران غالب است.
یکی از توضیحاتی که معمولاً در این خصوص داده می‌شود علت موارد فوق‌الذکر را کاهش تعداد کارکنان بیان می‌کند. همه احساس می‌کنند که بیش از حد نیاز به کار مشغول هستند و وقت اضافی کمی برای پیشنهاد راه حلهای بهبود دهنده دارند.
توضیح دیگر این است که می‌گویند «ما مواجه با مسائل و تصمیمهایی هستیم که نیازمند درک عملیاتی روزمره است، ولی این درک به دلیل شیوهٔ تفکر ما محدودیت دارد». فرایند کنترلی که در این مقاله ارائه شده است، این توانایی را پدید می‌آورد که به موضوعاتی نظیر tpm، با توجه به میزان اهمیت سیستمی آنها بنگریم. دورنمایی که در تفکر سیستمی تعبیه شده است ، این امکان را به وجود می‌آورد که با موضوعات پر اهمیت به صورت مؤثری برخورد کنیم. هنگامی که سیستم را مشاهده می‌کنید توانایی پاسخگویی به این سؤالات را به دست خواهیم آورد: «چه عللی باعث بروز و وقوع الگوی رفتاری شده است؟ چه ساختار نهفته‌ای در ورای روندها وجود دارد؟» هنگامی که به طراحی تصویری از کلیت سیستم بپردازید آنگاه قادر خواهید بود توجه خود را بر چاره‌اندیشی‌هایی متمرکز کنید که نتیجهٔ آنها اثراتی بزرگ خواهد بود. از جملهٔ این اقدامات که در حوزهٔ تفکر سیستمی «فوق اهرمی» نامیده می‌شوند، می‌توانیم از tqm و tpm نام ببریم.
اخیراً، ریس و همکاران به توصیف مدلی پرداخته‌اند که در آن اهمیت پیوند بین مدیریت نگهداری و تعمیرات و یادگیری سازمانی مورد مطالعه قرار گرفته و ارزش قابل ملاحظهٔ این پیوند به وضوح نشان داده شده است. با تأکید بر اهمیت تلاش به منظور درک مسئله، و نه فقط حل ساده‌انگارانهٔ آن، ابزارهای تفکر سیستمی، می‌توانند کمک شایانی برای درهم شکستن دیوارها و موانع وظیفه‌گرایانه، نظیر مدیریت نگهداری و تعمیرات باشند. چرا که تفکر سیستمی چارچوبی برای مدیریت وابستگیهای درونی بین وظایف و کارکردهای مختلف پدید می‌آورد.
بررسی و بازنگری منتقدانهٔ تجربیات کاری نویسنده در دو کارخانه انگیزهٔ نگارش این مقاله است و از سوی دیگر این مقاله بر اساس افزایش آگاهی که بر اثر مطالعهٔ آثار علمی اخیر استمان، ریپرنینگ پدید آمد نگاشته شد. این دو نویسنده به توسعهٔ مدلهای پویاییهای سیستمی پرداخته‌اند.

ادامه مطلب