مشارکت شهروندی, حکمرانی شهری و مدیریت شهری

اهمیت حفظ تعادل میان نیازهای اجتماعی، اقتصادی و محیطی حال و آینده از طریق توسعه انسانی پایدار، تغییر الگو و سرمشق را در مدیریت شهری و ارائه خدمات آن پدید آورده است. این دگرگونی با ورود مفاهیمی چون مشارکت شهروندی و مقتدرسازی حکمرانی شهر رخ داده است.
در این مقاله نویسنده تلاش دارد مفهوم مقتدرسازی شهروندان را از دیدگاه های گوناگون به بحث نهد و در پایان وابستگی سطوح مختلف مشارکت و مقتدرسازی را با وظایف حکمرانی و مدیریت شهری مطلوب و موثر مورد بررسی قرار دهد. هدف کلی مقاله معرفی این مفاهیم است.
مشاوره و کسب نظر شهروندان، در صورتی که واقعی باشد، سودمند است. مخالفان نظارت شهروندی، چنین نظارتی را سد راه ارائه خدمات عمومی می دانند.
مشارکت عمومی همواره امری مطلوب به شمار می آید، اما ایجاد آن در سطح وسیع کار ساده ای نیست و برنامه ریزان در عمل برای جلب مشارکت شهروندان با مشکل روبرویند. مشارکت گونه های مختلف دارد، که برخی از آنها عبارتند از: مشارکت از طریق مشاوره و درخواست پاسخ به پرسش ها از سوی اجتماعات، و مشارکت به دلیل انگیزه های مادی که در آن اجتماع منابعی مانند نیروی کار و پول و غذا را در برابر محرک های مادی در اختیار می گذارند.
تحرک خودجوش (اقدام جمعی) مشارکتی است که در آن افرادی از نهادهای دیگر برای تغییر سیستم ها عمل می کنند. آنچه در مشارکت اهمیت دارد، داشتن ایده های مشخص در گروه های اجتماعی است که برای مشارکت مدنظر قرار می گیرد.
از آنجا که مشارکت در چارچوب دموکراسی بحث می شود، دیدگاه نسبت به دموکراسی در نوع و میزان مشارکت موثر خواهد بود. دموکراسی مشارکتی ابزار رسیدن به نتیجه نیست بلکه خود بخشی از نتیجه به شمار می آید.
حکمرانی شهری پیش شرطی برای توسعه پایدار است و حکومت محلی نقش ویژه ای در این حکمرانی بر عهده دارد. هنگامی این حکمرانی مطلوب خوانده می شود که دارای ویژگی هایی از این دست باشد: موثر بودن، مشارکتی و شفاف بودن، پاسخگو و عادلانه بودن، امکان اعمال مقررات قانونی.
مفهوم مقتدرسازی در واقع رفع موانع بکارگیری قدرت و فراهم سازی زمینه مناسب برای نیرومند شدن شهروندان است. مقتدرسازی سه ویژگی عمده دارد: چند بعدی است، کنشی است، و نوعی فرآیند است. اقتدار درجات گوناگونی دارد که عبارتند از فردی یا روانی، سازمانی، و اجتماعی.
رفاه هر جامعه در گرو ایجاد اطمینان از این نکته است که همه اعضای آن احساس کنند که در آن سهمی دارند و در واقع از جریان عادی جامعه کنار گذاشته نشده اند.

نویسنده: مریم شریفیان ثانی

ادامه مطلب