هدف از تهیه این محصول آشنایی با تابلوهای توزیع فشار ضعیف و متوسط می باشد. در این نرم افزار با مشخصات الکتریکی و غیر الکتریکی تابلوها و طبقه بندی و اجزاء و ساختمان و همچنین نحوه حمل و نصب و بهره برداری از تابلوها آشنا میشویم.
فهرست مطالب آموزش تابلوهای توزیع فشار متوسط و فشارقوی :
۱- مقدمه
۲- طبقهبندی تابلوها
۲-۱- طبقهبندی بر اساس ولتاژ نامی
۲-۲- طبقهبندی بر اساس ساختمان ظاهری
۲-۳- طبقهبندی بر اساس محل نصب
۲-۴- طبقهبندی بر اساس کاربرد
۳- مشخصات تابلوها
۳-۱- مشخصات الکتریکی
۳-۲- مشخصات غیر الکتریکی
۴- اجزاء و ساختمان تابلوها
۴-۱- تابلوهای فشار ضعیف
۴-۲- تابلوهای فشار متوسط
۴-۲-۱- کلیات
۴-۲-۲- مدارات قدرت
۴-۲-۳- سیستم سوئیچینگ
۴-۲-۴- سیستم زمین
۴-۲-۵- سیستم اندازهگیری
۴-۲-۶- سیستم اینترلاک
۴-۲-۷- سیستم حفاظت
۵- حمل و تحویلگیری تابلوها
۶- نصب تابلوها
۶-۱- شرایط نصب تابلو
۶-۲- نحوه نصب تابلو
۷- بهرهبرداری از تابلوها
۷-۱- آزمایشات قبل از بهرهبرداری
۷-۲- آزمایشات دورهای
۷-۳- سرویس و نگهداری
۷-۴- نکات ایمنی
۸- عیبیابی و تعمیرات تابلوها
توضیحاتی درباره تابلوهای توزیع :
تابلوی برق به عنوان محفظهای برای نصب لوازم الکتریکی و تجهیزات کنترل، اندازهگیری، حفاظتی، تنظیمکننده، مونیتورینگ و ایجاد اتصال و ارتباط لازم بین خطوط و سایر تجهیزاتی که خارج از تابلو وجود دارند، مورد استفاده قرار میگیرد. تابلوها بر اساس ولتاژ نامی به سه دسته اصلی فشار ضعیف، فشار متوسط و فشار قوی و از لحاظ محل نصب، به دو نوع indoor وoutdoor تقسیم بندی میشوند. تابلو ها کاربرد های بسیار زیادی دارند که از آنها می توان به تابلوهای اصلی و فرعی توزیع انرژی الکتریکی، تابلوهای MCC برای کنترل و تغذیه موتورهای الکتریکی، تابلوهای برق اضطراری دیزلژنراتور، تابلوهای بانکخازن برای اصلاح ضریب قدرت، تابلوهای UPS ، تابلو های کنترلی PLC ، DCS و FCS و غیره اشاره کرد.
پارهای از مهمترین مشخصات الکتریکی که در رابطه با تابلوهای مختلف اعم از فشار ضعیف و فشار متوسط مطرح میشود با توجه به استاندارد IEC به این شرح میباشد:
- ولتاژ نامی یا Rated Voltage
- سطح عایقی نامی یا Rated insulation Level
- فرکانس نامی یا Rated frequency
- جریان نامی یا Rated Normal Current
- جریان نامی ایستادگی کوتاهمدت یا Rated short time withstand current
- جریان نامی ایستادگی پیک یا Rated peak withstand current
- زمان نامی اتصالکوتاه یا Rated duration of short circuit
- ولتاژ نامی تجهیزات جانبی
- درجه حفاظت در برابر اثرات خارجی
- درجه حفاظت افراد در مقابل نزدیک شدن به قسمتهای برقدار
- افزایش دما یا Temperature rise
تابلو های توزیع فشار ضعیف :
تابلوهای فشار ضعیف انواع متنوعی داشته و بر اساس کاربرد، محل استفاده،اهمیت و… از ساختمان و شکل ظاهری مختلفی برخوردار هستند. تابلوهای توزیع اصلی اغلب در پستهای سرپوشیده و به صورت ایستاده نصب شده و دارای اجزاءبیشتر و متنوعتری نسبت به انواع فرعی هستند. دراین تابلوها نیز کابلهای ورودی و خروجی تابلو، از زیر یا بالای آن وارد شده و به ترمینالها، شمشها و یا مستقیما به یک طرف کلید متصل میشوند. اتصال کابلهای ورودی به شینها، به وسیلهکابلشو صورت میگیرد.
شینهای موجود در تابلوها را با استفاده از سه رنگنسوز قرمز، زرد و آبی متمایز میشوند. معمولا شین با رنگ قرمز برای فاز اول یاR، شین با رنگ زرد برای فاز دوم یا S و شین با رنگ آبی برای فاز سوم یا S اختصاص داده میشود. جریان قابل تحمل و مجاز برای باس بارها، به عواملی مانند سطح مقطع آنها، تعداد باسبارها، آرایش قرار گرفتن آنها درکنار هم و مواردی از این قبیل بستگی دارد. معمولا چگالی جریان در هادی های زمین از نوع مس، از ۲۰۰ آمپر بر میلیمترمربع تجاوز کند. برای قطع و وصل مدار و نیز حفاظت مدارات قدرت داخل تابلو، اغلب از کلیدهای اتوماتیک و یا کلیدفیوز در ورودی تابلو استفاده می شود. برای حفاظت فیدرها یا خطوط خروجی منشعب شده از تابلو نیز معمولا کلید فیوزهای سهفاز، کلیدهای اتوماتیک و یا کلید و فیوز مجزا مورد استفاده قرار میگیرد.
علاوه بر تجهیزات ذکر شده، موارد دیگری نیز در این تابلوها وجود دارند که به طور خلاصه میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
۱- کنتاکتورهای قدرت برای قطع و وصل فیدرهای موتوری، روشنایی و غیره
۲- تجهیزات مربوط به مدارات فرمان مانند کنتاکتورهای کمکی، رلههای زمانی و فتوسل ها
۳- هیتر برقی و ترموستات برای خشک کردن رطوبت داخل تابلو و جلوگیری از اکسید شدن تجهیزات و خرابی عایقها
۴- چراغهای سیگنال در رنگهای مختلف برای نشان دادن وضعیت تجهیزات
۵- دربهای جلو و عقب پانل که درب عقب در برخی از انواع از نوع ثابت بوده و به وسیلهپیچهای خودرو به چارچوب تابلو متصل میشود.
در ساختمان تابلوها و به ویژه در تابلوهای فشار متوسط معمولا از بخشها و اصطلاحات خاصی استفاده میشود که دانستن آنها میتواند تأثیر بسیار زیادی هم در شناخت اجزاء و هم در کار با آنها داشته باشد.
برخی از این اصطلاحات به این شرحاند:
Metal-Enclosed Switchgear
Metal-clad Switchgear
Compartment
Removable Parts
Withdrawable Part
Shutter
Service Position
Disconnected Position
Test position
Earthing Position
Removed Position
تابلوهای توزیع فشار متوسط :
هرچند بسیاری از اجزاء و المانهایی که در تابلوهای فشار متوسط مورد استفاده قرار میگیرند در تابلوهای فشار ضعیف نیز موجودند ولی در برخی موارد از نظر اهمیت، ساختمان، طرز کار و… تفاوتهایی نیز با هم دارند که به طور عمده خود را در نوع کلیدهایی که برای قطع و وصل استفاده میشود، اینترلاکها، تجهیزات اندازهگیری، تجهیزات حفاظتی و… نشان میدهد. یک تابلوی فشار متوسط و یا به عبارتی دیگر یک سوئیچگیر، بسته به کاربرد و نوع تجهیزاتی که برای آن منظور به کاربرده میشود میتواند دارای آرایشهای مختلفی برای مدار قدرت آن باشد. معمولا یک سوئیچگیر، میتواند به عنوانهای مختلفی مانند ورودی یا Incoming Feeder، خروجی یا Outgoing Feeder، اتصالدهنده دو باسبار یا Bus coupler و… به کار برده شود که در هر حالت آرایش تجهیزات میتواند متفاوت باشد.
عمل قطع یا وصل مدار در سوئیچگیرهای فشار متوسط، به عهده سکسیونرها، سکسیونرهای قابل قطع زیر بار، کلیدهای قدرت یا دژنکتورها قرار دارد. سکسیونرها یا کلیدهای جداکننده وسایلی هستند که برای جدا کردن قطعات متحرک از قطعات ثابت هادیهای فشار قوی، در حالت بدون بار، به کار میروند. سکسیونرهای قابل قطع زیر بار نوع دیگری از کلیدها هستند که در تابلوهای فشار متوسط بعضا برای قطع و وصل مدار مورد استفاده قرار میگیرند. این کلیدها میتوانند جریانهای نامی را از خود عبور داده و آنها را بدون آسیبدیدگی و به صورت ایمن قطع و وصل کنند. با این حال نمیتوانند جریانهای اتصالکوتاه را تشخیص داده و قطع کنند.
کلیدهای قدرت یا دژنکتورها، کاملترین نوع کلیدهای فشار متوسط هستند و به کلیدهایی گفته میشوند که خواستههای زیر را برآورده کنند:
۱- بتوانند جریان نامی خود را عبور داده و در مواقع لزوم به صورت ایمن آن را قطع کنند.
۲- در شرایط اتصال کوتاه بتوانند به صورت قابل اطمینان وصل شوند و جریان اتصال کوتاه را برای مدتی مشخص تحمل کنند.
۳- بتوانند جریانهای اتصالکوتاه را تشخیص داده و آن را در زمان مشخص و بدون آسیب دیدن، به صورت ایمن قطع کنند.
عمدهترین مسأله در کلیدهای قدرت قطع جریان اتصالکوتاه است که بسته به نوع مکانیزمی که برای قطع آن استفاده شده به انواع مختلفی تقسیمبندی میشوند که از آنها میتوان به انواع هوایی، روغنی، وکیوم و Sf6 اشاره کرد که در بین آنها انواع وکیوم و SF6 امروزه متداولتر هستند. انواع SF6 معمولا بسیار قابلاطمینان، اقتصادی و از نظر ابعاد کوچک بوده و حداقل برای مدت ۱۰ سال احتیاج به تعمیر عمدهای ندارند. این نوع از کلیدها برای نصب درون تابلوهای Metalclad تا ولتاژهای حدود ۳۶ کیلوولت وجود دارند و برای ولتاژهای بالاتر به صورت مجزا و اغلب در پستهای سرباز استفاده میشوند.
توضیحاتی درباره تجهیزات تابلوهای توزیع :
برای دسترسی به ایمنی مناسب هنگام کار تعمیراتی بر روی تابلوها، برای کلیه اجزاء مدار اصلی و قابل دسترس تابلو نیز باید این امکان فراهم شده باشد که بتوان آنها را به زمین متصل کرد. معمولا این اتصال توسط کلیدهای زمین یا Earthing Switches صورت میگیرد. در صورتی که این احتمال وجود داشته باشد که کلید زمین یک بخش برقدار را به زمین متصل کند، ظرفیت وصل کلید باید به اندازه جریان نامی ایستادگی پیک یا Rated peak withstand current کلید باشد. در صورتی که احتمال وصل بخش برقدار به زمین وجود ندارد، این میزان میتواند کمتر باشد.
سیستمهای اندازهگیری در سطح فشار متوسط از نظر مفهومی تقریبا مشابه سطح فشار ضعیف بوده ولی از نظر نحوه اجرا و تجهیزات استفاده شده در آن اندکی متفاوت است. مهمترین بخش یک سیستم اندازهگیری را میتوان ترانسهای ولتاژ و جریان دانست.
بر روی پلاک ترانسهای جریان معمولا اطلاعاتی راجع به ترانس نوشته میشود که بر اساس استاندارد IEC میتوان مهمترین آنها را به این شرح ذکر کرد:
۱- جریان اولیه ترانس
۲- جریان ثانویه ترانس
۳- خروجی نامی
۴- کلاس دقت
۵- ضریب امنیت یا Security Factor
۶- کد ترمینالهای ترانس
در مورد ترانسهای ولتاژ نیز مشخصات مشابهی طبق استاندارد بر روی پلاک آن ذکر میشود.
در تابلوهای توزیع فشار متوسط اغلب تمهیداتی تحت عنوان اینترلاک در نظر گرفته میشوند. اینترلاکها، تجهیزات و قفل و بندهایی هستند که از به وجود آمدن حالتهای ناخواسته در یک سیستم پیشگیری میکنند. این قفل و بندها میتواند هم از طریق مکانیکی و هم از طریق الکتریکی صورت گرفته باشند.
برای حفاظت سیستمهای الکتریکی در تابلوهای فشار متوسط، از تجهیزات مختلف مانند رلههای حفاظتی و فیوزها استفاده میشود.
فیوزهای فشارمتوسط دارای مشخصات مختلفی هستند که از آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱- ولتاژ نامی
۲- جریان نامی که از حدود چند صد آمپر فراتر نمیرود.
۳- کمترین جریان قطع یا Minimum Breaking Current که کمترین مقدار جریان اتصالکوتاه است که فیوز قادر به قطع آن میباشد.
۴- بیشترین جریان قطع یا Maximum Breaking Current که بیشترین جریانی است که فیوز در آن جریان تست شده و می تواند آن را قطع کند.
نصب تابلوهای توزیع :
برای نصب تابلوها، اعم از فشار متوسط و فشارضعیف، باید مقدمات و شرایط خاصی فراهم آورده شود تا تابلوها بتوانند بدون ایراد و در شرایط مطلوب نصب و مورد بهرهبرداری واقع شوند. همچنین برای عملکرد بهتر تجهیزات و نیز افزایش طول عمر آنها، معمولا تعمیراتی با عنوان تعمیرات پیشگیرانه یاPreventive Maintenance، در بازههای زمانی مشخص و عمدتا بر اساس ساعت کارکرد تجهیز، انجام میگیرد. به علت تنوع شرایط کاری، محیطی، امکانات پرسنلی و ابزار آلات، به راحتی نمی توان در مورد دورههای تعمیر و نگهداری هر تأسیسات نظر داد ولی کارخانه سازنده در هر مورد باید حداقل تکرار دوره نگهداری و نیز مراحل انجام آنها را مشخص کند. این تکرار به عوامل زیادی از جمله شرایط محیطی کار تجهیز، اهمیت و نوع کار آن، مباحث اقتصادی مرتبط با تجهیز و… بستگی داشته و باید با توجه به قوانین محلی که تجهیز در آن به کار گرفته میشود، صورت گیرد.
در تابلوهای توزیع اعم از فشارقوی و فشار متوسط، معمولا تستهایی در دورههای زمانی که اغلب توسط سازنده و یا استانداردهای موجود، تعیین میگردد، انجام میشود. مهمترین این تستها به این شرحاند:
- تست مقاومت عایقی
- تست PI یا اندیس پلاریزاسیون
- تست Hipot
- تستهای مربوط به روغن
- تست اهمی قطبهای کلیدهای قدرت
- تست زمین تابلو