روشهای کنترل کیفیت در آزمایشگاهها

استقرار الزامات استاندارد ملی و بین المللی ایزو ۱۷۰۲۵ در ایران یکی از مهمترین اهداف آزمایشگاههای آزمون ویاکالیبراسیون محسوب میشود. از مهمترین چالشهای پیشروی این آزمایشگاهها در استقرار این استاندارد یا حفظ گواهی تایید صلاحیت خود ، ارضای الزامات بندهای مربوط به کنترل میانی (Intermediate Check) دستگاههای اندازه گیری و روشهای آزمون وکالیبراسیون و همچنین مشارکت در برنامه های آزمون حرفه ای (Proficiency-Testing Programmes) یا اصطلاحا PT و مقایسات بین آزمایشگاهی (Interlaboratory Comparison) است. تمامی این الزامات مبتنی بر تحلیل آماری بوده و علاوه بر اینکه نیاز دارد تا آزمایشگاه از دانش روشهای آزمون یا شناخت رفتار دستگاههای اندازه گیری برخوردارباشد ، لازم است آشنایی با روشهای کنترل کیفیت مبتنی بر مفاهیم آماری و آماره های مختلف نیز داشته باشد.
بطور کلی ، روشهای کنترل کیفیت در آزمایشگاهها به دودسته تقسیم می شوند :

• کنترل کیفیت داخلی (IQC: Internal Quality Control)
• کنترل کیفیت بیرونی (EQC: External Quality Control)

آزمونهای آماری و نمودارهای کنترلی مختلفی در کنترل کیفیت داخلی و بیرونی استفاده میشود. عناوین برخی از این آزمونها و نمودارهای کنترلی بترتیب عبارتند از:

• آزمـون t معیاری برای ارزیابی گرایش در اندازه گیری
• آزمـون F برای مقایسه انحراف استانداردهای دو روش اندازه گیری (آزمون دقت)
• تکرار پذیری و تجدید پذیری معیارهائی برای کمی کردن دقت اندازه گیری
• نمودار کنترلی شیوهارت (Shewhart Chart)- نمودار میانگین
• نمودار کنترلی R (نمودار کنترل گستره)
• آماره های zeta و E_n برای مقایسه عملکرد دو آزمایشگاه مختلف
• آماره های Q و D% برای مقایسه عملکرد دو آزمایشگاه مختلف

در این بخش از مطلب سعی میشود در خصوص آزمون t که از زیر مجموعه های کنترل کیفیت داخلی آزمایشگاه محسوب میشود و ارتباطی با سایر ازمایشگاههای همکار هم سطح یا سطح بالاتر ندارد (کنترل کیفیت بیرونی) توضیحاتی کاربردی ارائه شود.

بخش ۱ ) کنترل کیفیت داخلی
آزمون t با فرض یکسان بودن انحراف استانداردها
در صورتیکه انحراف استاندارد دو مجموعه اندازه گیری یا دو روش اندازه گیری برروی یک نمونه یکسان تقریباً برابر فرض شود، آنگاه آماره t که از رابطه زیر بدست می‌آید، می‌تواند بعنوان معیاری برای قضاوت در مورد نزدیکی میانگینهای و وجود یا عدم وجود خطای روشمند (گرایش) در روش اندازه گیری استفاده شود:

تعداد درجات آزادی موثر df نیز برابر با n1+n2-2 میشود
S_X1X2 : انحراف استاندارد تجمعی (Pooled Standard deviation ) است و از رابطه زیر بدست می آید:

: میانگین حاصل از تکرار اندازه گیری مجموعه های اول و دوم برروی یک نمونه یکسان میباشد ،
n₁ و n₂ : بترتیب تعداد تکرار اندازه گیری مجموعه های اول و دوم برروی یک نمونه یکسان است ،
S_X1 و S_X2: بترتیب انحراف استاندارد نمونه (تجربی) داده‌های حاصل از اندازه گیری مجموعه های اول و دوم هستند و از رابطه زیر حساب میشوند :

[vc_message message_box_color=”green” icon_fontawesome=”fa fa-download”]عنوان مطلب: روشهای کنترل کیفیت در آزمایشگاهها

مشاهده کامل مطلب: لینک به تالار گفتگو

[/vc_message]

[vc_message message_box_color=”blue” icon_fontawesome=”fa fa-link”]منبع: نواندیشان[/vc_message]

ادامه مطلب